گزینه مطلوب ترکیه برای انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا؛ ترامپ یا بایدن؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ پیروزی رئیس‌جمهور دموکرات یا جمهوری‌خواه در ایالات‌ متحده، همواره متغیر تأثیرگذاری در تحولات غرب آسیا و عامل مهمی در کاهش یا تشدید تنش‌ و بحران‌ در منطقه بوده است. فارغ از تأثیرات ساختاری نظام بین‌الملل و راهبرد کلان روسای‌جمهور آمریکا که همواره اصلی پایدار در تنظیم سیاست خارجی بوده است؛ اما تفاوت ادراکات و تأثیر نقش‌ فرد، دربردارنده وضعیت‌های متفاوتی در روابط بوده است. از این‌رو با آغاز کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ و جو بایدن، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به مهم‌ترین موضوع برای بازیگران منطقه‌ای از جمله ترکیه تبدیل شده است. تأثیر نتایج انتخابات 2020 آمریکا بر روابط آنکارا – واشنگتن موضوعی پیچیده و دارای ابعاد بسیار است به خصوص که آنکارا طی دهه اخیر به ویژه پس از کودتای نافرجام 2016 روابط پرفراز و نشیبی با واشنگتن داشته است.

گزینه مطلوب ترکیه برای ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا

حال این پرسش مطرح می‌گردد که گزینه مطلوب و ایده‌آل ترکیه برای ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا کدام است؟ برای پاسخ به این پرسش می‌بایست روابط آنکارا – واشنگتن در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما را مرور کرد. با روی کار آمدن باراک اوباما روابط دو کشور بهبود یافت؛ اوباما نخستین سفر رسمی خود را در ۶ و ۷ آوریل ۲۰۰۹ به آنکارا و استانبول انجام داد. اما در دوره دوم ریاست‌جمهوری اوباما روابط آنکارا – واشنگتن به دلایلی نظیر: بحران سوریه، کودتای نافرجام 2016، دستگیری آندرو برونسون کشیش آمریکایی به اتهام همکاری با گروه پ.‌ک.‌ک و نزدیکی ترکیه با روسیه تنش‌زا شد.

جو بایدن در مقام معاون رئیس جمهور آمریکا، سه بار به ترکیه سفر کرد و دو بار به دلیل اظهارات تند علیه رجب طیب اردوغان ناچار به عذرخواهی شد. جو بایدن در اکتبر 2014 در یک سخنرانی در دانشگاه هاروارد، ترکیه را در حمایت و تقویت از گروه تروریستی داعش و سایر گروه‌های افراط‌ گرا در سوریه متهم ساخت. بایدن همواره از مخالفین سرسخت سیاست‌های ترکیه در منطقه از جمله بحران سوریه بوده است. به اعتقاد مقامات ترکیه، دولت اوباما، در سوریه از یک‌سو به دنبال تعیین منطقه پرواز ممنوع نبود و از سوی دیگر نیروهای گروه تروریستی پ.ک.ک را به نام پ.ی.د تقویت کرده و نخستین محموله تسلیحاتی آمریکا به نیروهای کُرد در اواخر سال ۲۰۱۴ و در دوران اوباما انجام شد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در سال 2016 آمریکا و کشورهای غربی را به حمایت از کودتای نافرجام متهم کرد. اردوغان در طی یک سخنرانی در آنکارا گفت که سناریوی کودتا در خارج از کشور نوشته شده است. اردوغان همچنین گفت: سخنان آمریکایی‌ها نشان می‌دهد چه کسی در پشت‌سر کودتاچیان قرار دارد و مغز متفکر آنها چه کسی بوده است. با این حال دولت اوباما از موج دستگیری‌ها در ترکیه انتقاد کرد و بارها نسبت به سرکوب گسترده هشدار داد، اما آنکارا اعلام کرد این انتقادات را رد می‌کنیم و بازداشت گناهگاران را ادامه خواهیم داد.

نقش نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در تحولات ترکیه

به سبب همین تنش‌ها، ترکیه نگران پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا است. در واقع پیروزی بایدن دموکرات برای ترکیه تداعی دوران تنش با باراک اوباما است. به خصوص که جو بایدن، نگاه منفی به حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه دارد. جو بایدن دسامبر 2019 در مصاحبه با نیویورک تایمز مواضعی اتخاذ کرد که به خوبی نشان می‌دهد دل خوشی از دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه ندارد. بایدن در این مصاحبه گفته که به شدت نگران رویکرد رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در قبال کردها در این کشور، همکاری نسبی نظامی با روسیه و دسترسی به فرودگاه‌های آمریکایی در این عضو ناتو است...وی در ادامه گفته است: آنچه من فکر می‌کنم این است که ما باید رویکرد بسیار متفاوتی در قبال اردوغان داشته باشیم که ازجمله این موارد حمایت از رهبری اپوزیسیون است. او باید هزینه بپردازد. واشنگتن باید رهبران اپوزیسیون را طوری حمایت کند تا آنها بتوانند ادامه دهند و اردوغان را شکست دهند. البته نه با کودتا بلکه در یک روند انتخاباتی.»

از همین‌رو ترکیه خواهان پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری است. زیرا سال‌های پایانی دولت اوباما که دوران تنش‌های سخت میان آنکارا و واشنگتن بود با روی کار آمدن دولت ترامپ تاحدودی بهبود یافت. در همین راستا هلین ساری ارتم، استاد دانشگاه مدنیت استانبول معتقد است: «از نظر ترکیه، ترامپ با همه سیاست سخت و منفی‌اش فردی اهل گفتگو است. اردوغان و ترامپ صاحب یک مجرای گفتگوی آزاد هستند. اما ترکیه برای بایدن یادآور سیاست آنکارا در سوریه و تنهایی آمریکا در این کشور است. ترکیه هم به دلیل مسائلی مانند موضوع فلسطین و اسرائیل با او اختلاف نظر دارد. برای همین ترکیه، ترامپ را بر بایدن ترجیح می‌دهد.»

تیم رجب طیب اردوغان، دونالد ترامپ را یک سیاست‌مدار اهل معامله می‌داند؛ بریده‌هایی از کتاب خاطرات جان بولتون نیز نشان می‌دهد که ترامپ علاقه ویژه‌ای به اردوغان دارد. جان بولتون در کتاب جنجالی خود درخصوص رابطه نزدیک دونالد ترامپ با رجب طیب اردوغان نوشته است این رابطه آن قدر نزدیک است که ترامپ حتی در زمین گلف تلفنی با اردوغان صحبت می‌کند.

جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی دونالد ترامپ در کتاب خود از رابطه صمیمانه اردوغان با ترامپ گفته و این که اردوغان توانسته است از رابطه خود با ترامپ در راستای سرکوب کردها استفاده کند و ترامپ نیز به نوعی با اردوغان همراهی کرده است. برای نمونه، اندکی پس از گفتگوی دونالد ترامپ و رجب طیب اردوغان در ماه اکتبر 2019، ترامپ دستور خروج نیروهای آمریکا از شمال سوریه که نقش حامی کردها را داشتند صادر کرد و بدین ترتیب، ترکیه از این فرصت برای حمله به نیروهای کرد و تصرف بخش‌هایی از منطقه تحت کنترل کردهای سوریه استفاده کرد.

به طور کلی به رغم برخی اختلافات پیرامون اس‌400 و نیز ارائه لایحه‌های تحریمی علیه آنکارا در مجلس آمریکا، نگاه کلی در آنکارا به شخص ترامپ که به عنوان مانعی برای اعمال تحریم‌های کاستا علیه آنکارا رفتار می‌کند، مثبت است و تغییر یا حتی تضعیف او را در مغایرت با منافع آنکارا قلمداد می‌کند. نمونه نگرانی‌های آنکارا در این موضوع را در مسئله استیضاح ترامپ می‌توان دید که رسانه‌های موافق و مخالف حزب حاکم در ترکیه از تبعات رفتن و یا تضعیف ترامپ بر اقتصاد و سیاست منطقه‌ای ترکیه سخن گفته بودند. با توجه به همین نوع دیدگاه مثبت به شخص ترامپ است که آنکارا امکان مانور قدرت به ترامپ در موضوع کشیش برونسون را فراهم آورد. 

اکنون تیم رجب طیب اردوغان به این جمع‌بندی رسیده است که برخی تهدیدات و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی ترامپ را می‌توان تحمل کرد اما دموکرات‌ها و شخص بایدن از او بدتر خواهند بود. با این حال مقامات سیاسی ترکیه تلاش می‌کنند شیفتگی خود در قبال برخی رفتارها و رویکردهای ترامپ را پنهان کرده و خود را در انتخابات 2020 بی‌طرف نشان دهند.

در پایان می‌توان گفت که در صورت پیروزی مجدد دونالد ترامپ، روابط ترکیه و آمریکا همانند چهار سال گذشته در خط مشی مشخصی ادامه خواهد داشت اما انتخاب احتمالی جو بایدن دموکرات در انتخابات که از سوی محافل سیاسی ترک با مواضع ضدترکی و خصوصاً تلاش برای فشار به آنکارا برای برآورده کردن طرح‌های خاورمیانه‌ای واشنگتن شناخته می‌شود به مثابه تهدید و چالش خواهد بود.