نقش سایر کشورها در نزاع آذربایجان - ارمنستان چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ تنش‌ها و درگیری‌ها میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بار دیگر آغاز شده و نگرانی‌های گسترده‌ای پیرامون تبدیل شدن دور جدید تنش‌ها به یک جنگ گسترده افزایش یافته است. جمهوری آذربایجان روز یکشنبه ۲۷ سپتامبر پس از هدف قرار گرفتن و سرنگونی دو بالگرد نظامی‌اش در ارتفاعات قره ‌باغ، این منطقه را زیر آتش سنگین توپخانه و سامانه‌های موشکی خود قرار داد.

میرقاسم مؤمنی، کارشناس مسائل قفقاز در گفت و گو با راهبرد معاصر در خصوص اختلافات بین آذربایجان و ارمنستان بر سر مسأله  قره باغ گفت:  ریشه های اختلافات آذربایجان و ارمنستان مربوط به منطقه خودگردان قره باغ است که از زمان شوروی سابق که تصمیمات ارضی با سیاست های استالین صورت گرفت این اختلاف از همان زمان آغاز شد. شروع اختلافات دو کشور بر سر منطقه قره باغ از سال  1988بعد از فروپاشی شوروی در سال 1991 تشدید شد.

وی در این باره تصریح نمود: نمی توان امیدوار بود که دو کشور ارمنستان و آذربایجان مساله قره باغ را به تنهای حل کنند چرا که این موضوع به یک موضوع منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل شده است. روسیه، آمریکا، اتحادیه اروپا و ترکیه باعث شده اند دو کشور ارمنستان و آذربایچان نتوانند به صلح کامل برسند چرا که تلاقی منافع کشورها مانع ایجاد آرامش شده در این منطقه شده هر چند مسائل اقتصادی و امنیتی در منطقه سوق الجیشی قره باغ هم بر دخالت سایر کشورها موثر است.

میرقاسم موسوی تحلیلگر مسائل قفقاز گفت: گروه مینسک که بیست و پنج سال مسوول حل بحران قره باغ بود در حل مسائل بین این  دو کشور شکست خورد. این گروه از سال 1995 تا کنون موفق به ایجاد صلح پایداری بین دو کشور نشد. شدت اختلافات به قدری زیاد است که از سال های گذشته تا کنون اختلافات  و تنش های مرزی بین دو کشور اذربایجان و ارمنستان وجود داشته که در روزهای گذشته  تشدید شده است.

وی درباره نقش سایر کشورها در این موضوع خاطر نشان کرد: ترک ها برای ایجاد صلح اولتیماتوم داده اند و روسیه هم نسبت به قفقاز جنوبی نقش ویژه ای ایفا می کند. این اختلافات بیشتر جنبه تبلیغاتی و باج گیری دارد تا اختلافات واقعی، چرا که آذربایجان در چند سال گذشته به دلیل عواید نفتی توانسته سرمایه  گذاری های خارجی را جذب کند و از نظر اقتصادی به رشد قابل قبولی یبرسد، لذا ارمنستان تاب موفقیت های آذربایجان را ندارد.

وی دراین باره افزود:  تلاقی منافع روسیه، ترکیه و امریکا به مسائل دو کشور اذربایجان و ارمنستان دامن زده است. همچنین در داخل اذربایجان اعتراضاتی نسبت به حاکمیت وجود دارد که چرا مسأله قره باغ بعد از گذشت بیست و پنج سال حل نشده و مخالفین دولت روی این موضوع تاکید دارند. به نظر نمی رسد موضوع اختلافات دو کشور بحرانی تر از این شود، چرا که هیچ کشوری در منطقه نمی تواند شرایط بحرانی را تجربه کند.

مؤمنی خاطر نشان کرد: ترک ها بیشتر دنبال فرصت طلبی و منفعت طلبی هستند امریکا و روس ها هم در این کشورها منافع خود را جست و جو می کنند، از سوی دیگر اختلافات ایجاد شده بین ارمنستان و آذربایجان برای احزاب حاکم جنبه سیاسی دارد تا بتوانند به نفع خود از مردم امتیار بگیرند، بنابراین در حال حاضر امکان رخداد یک جنگ تمام عیار بین آذربایجان و ارمنستان وجود ندارد و روس ها هم نمی تواند وارد این مقوله شوند.

میرقاسم مؤمنی درخصوص نقش جمهوری اسلامی و ایجاد خطر برای ملت ایران اینگونه توضیح داد: هیچ کس دوست ندارد همسایه اش اتش بگیرد، چرا که آتش به ما هم می رسد. در درگیری های گذشته بین ارمنستان و اذربایجان چندین خمپاره به مرزها و روستاهای ما اصابت کرد که  موجب کشته شدن چندین نفر شد. به تازگی برخی رسانه های آذری ترکیه و ارامنه وابسته به صهیونیست ها شایعاتی درباره کمک ایران به ارمنستان مطرح شده است. از این گذشته نقش جمهوری اسلامی ایران دراین موضوع بسیار حساس است چرا که بیشترین نقش را بین دو کشور می تواند داشته باشد، به این دلیل که این کشورها جزء تاریخ تمدن ایران بودند، لذا ایران می تواند حلال بخشی از مشکلات باشد.

وی درخصوص ضعف دستگاه دیپلماسی ایران گفت: به دلیل ضعف های سیاست خارجی در گذشته نسبت به مسائل جنگ در منطقه قره باغ غفلت کردیم، در حالی که می توانستیم نقش آفرینی کنیم. تُرک ها بدون دادن هزینه ای نسبت به ما نقش بیشتری درامتیاز گیری آذربایجان و ارمنستان داشتند اما ما از امتیازات موجود نتوانستیم به درستی استفاده کنیم. توجه جمهوری اسلامی ایران در طول سال های گذشته بیشتر از جنوب بوده تا به شمال، در حالی که منافع ما در حال حاضر در دریای خزر و توسعه صادرات غیر نفتی شمال بسیار حائز اهمیت است تا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس.

میرقاسم مؤمنی کارشناس مسائل ارمنستان و آذربایجان با اشاره به اهمیت نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی گفت: بهترین فرصت برای نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده است، لذا لازم است دستگاه دیپلماسی از طرف آذربایجان وارمنستان فعال شود تا در حل مساله قره باغ نقش بیشتری بازی کند. از نظر معادلات سیاسی نقش ایران در دخالت در امور این دو کشور قابل قبول تر از نقش آمریکا و فرانسه  است. همچنین با توجه به رقابت روسیه و آمریکا در بحث انتقال انرژی اذربایجان به اروپا این موضوع را مهم کرده است. انتقال خط باکو –تفلیس- جیهان که بزرگترین خط لوله نفت دریای خزر است به اروپا و جهان می تواند موقعیت بازار روس ها را تهدید کند. روس ها وابستگی شدیدی به بازار نفت وگاز دارند، اگر در آذربایجان، ارمنستان و گرجستان ثبات ایجاد شود و نفت و گاز ترکمنستان و حوزه کشورهای دریای خزر از طریق آذربایجان به  اروپا صادر شود روس ها به صورت بلند مدت متضرر می شوند، به این دلیل روس ها حاضر به حل مساله قره باغ نیستند، چرا که هر زمان بخواهند می توانند آتش ر ا شعله ور کنند تا با ایجاد درگیری دراین  مناطق سرمایه گذاران را از ایحاد سرمایه گذاری عمرانی دور کنند لذا جمهوری اسلامی ایران باید سیاست دو جانبه ای بین آذربایجان و ارمنستان داشته باشد، چرا که عدم حل مسأله  قره باغ بلند مدت به زیان ما هم تمام می شود .