اهداف و پیام‌های سفر نتانیاهو به عربستان سعودی

به گزارش راهبرد معاصر؛ روز یکشنبه 22 نوامبر (دوم آذر ماه) رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به همراه یوسی کوهن، رئیس موساد در سفری «مخفیانه» و بی‌سابقه به عربستان سعودی رفته و با محمد بن سلمان و مایک پمپئو دیدار و گفتگو کرده است. از این‌رو در یادداشت پیش‌رو به دلایل و اهداف این سفر پرداخته شده است.

سفر نتانیاهو به عربستان سعودی

از روز یکشنبه 22 نوامبر (دوم آذر ماه) رسانه‌های متعدد اسرائیلی گزارش داده‌اند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، روز یکشنبه در سفری «مخفیانه» و بی‌سابقه به عربستان سعودی رفته و با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و همچنین با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا دیدار و گفتگو کرده است.

وب‌سایت فلایت 24، که ردیابی پروازهای مستقیم را انجام می‌دهد، پرواز یکشنبه حدود ساعت 7:30 بعد از ظهر از تل‌آویو را نشان داد که حدود یک ساعت بعد در نزدیکی نئوم به زمین نشست. همان هواپیما دوباره بر صفحه رادار ظاهر شد و پس از نیمه شب به تل‌آویو بازگشت. در همین راستا، کانال 12 اسرائیل از سفر محرمانه بنیامین نتانیاهو به عربستان سعودی در روز یکشنبه 22 نوامبر خبر داد. شبکه‌های رادیویی کان و گالاتز نیز گزارش دادند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌‍وزیر رژیم صهیونیستی و یوسی کوهن، رئیس موساد به صورت مخفیانه به عربستان سعودی سفر کرده و با بن‌سلمان در شهر نئوم دیدار کردند. یواف گالانت، وزیر آموزش رژیم صهیونیستی نیز با تأیید دیدار نتانیاهو و بن‌سلمان در خاک عربستان سعودی، این دیدار و علنی شدن آن را حائز اهمیت بسیار دانست.

این در حالی است که دفتر نخست‌وزیری رژیم صهیونیستی از ارائه هرگونه توضیحی درباره علت و مضمون این دیدار خودداری ورزیده است. با این حال نتانیاهو این گزارش‌ها را تأیید یا رد نکرده و گفته است: «سال‌هاست که در قبال چنین مسائلی سکوت می‌کنم و الان نیز قصد ندارم سکوتم را بشکنم. سال‌هاست که از هیچ تلاشی برای تقویت اسرائیل و توسعه حلقه صلح فروگذار نکرده‌ام.» اما توپاز لوک، مشاور شبکه‌های اجتماعی نتانیاهو روز دوشنبه با انتشار پستی توئیتری به طعنه نوشته است که «نخست‌وزیر به فکر بستن پیمان صلح است و وزیر دفاع سرگرم کار سیاسی.»

با این حال وزیر خارجه عربستان سعودی گزارش‌های متعدد رسانه‌ها درباره دیدار بنیامین نتانیاهو، با محمد بن سلمان در حضور مایک پومپئو را تکذیب کرده است. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در توئیتی نوشت: «من گزارش‌ رسانه‌ها درباره دیدار ادعایی ولیعهد با مقام‌های اسرائیلی در جریان سفر مایک پومپئو را دیده‌ام. چنین دیداری رخ نداده است. تنها مقام‌های رسمی حاضر آمریکایی و سعودی بودند.» البته انکار خبر سفر نتانیاهو به عربستان امری بدیهی است؛ زیرا عربستان همواره نسبت به هرگونه اعلام نزدیکی به رژیم صهیونیستی حساسیت بالا نشان داده چراکه نگران واکنش‌ها و تبعات آن حتی در درون خانواده سلطنتی است.

اهداف سفر نتانیاهو به عربستان سعودی

سفر بنیامین نتانیاهو در این برهه زمانی به عربستان و گفتگو با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دربردارنده اهداف و انگیزه‌های متعددی است. با این حال به دلیل عدم انتشار اطلاعات موثق و دقیق از محتوای گفتگوها می‌توان چند سناریو را متصور نمود.

نخست: تشکیل ائتلاف ضدایرانی

یکی از اهداف اصلی سفر بنیامین نتانیاهو به عربستان سعودی تلاش برای تشکیل جبهه واحد و ائتلاف استراتژیکی منطقه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران در آستانه روی کار آمدن دولت بایدن است. در واقع این دیدار در چارچوب اقدامات و تحرکات ضدایرانی مایک پمپئو در واپسین روزهای دولت دونالد ترامپ جای می‌گیرد. مایک پمپئو، معمار سیاست فشارحداکثری آمریکا علیه ایران در تور منطقه‌ای اخیر خود پس از دیدارهای جداگانه با مقامات اسرائیلی، اماراتی و سعودی بر مقابله با نفوذ ایران در منطقه تأکید کرده است. پمپئو در گفتگو با نشریه اورشلیم پست گفت: «واشنگتن به سیاست فشارحداکثری علیه ایران برای منزوی کردن این کشور ادامه می‌دهد. او این سیاست را به طرز خارق‌العاده‌ای مؤثر خوانده و هشدار داد تحریم‌های جدیدی علیه ایران در هفته‌های آتی در پیش است.»

شایان ذکر است که روند تشکیل ائتلاف رسمی ضدایران و محور مقاومت با به قدرت رسیدن بایدن شدت بیشتری به خود خواهد گرفت؛ زیرا مقامات اسرائیلی و سعودی به قدرت رسیدن بایدن را به معنای بازگشت آمریکا به برجام، رفع تحریم‌ها و کاهش فشارها علیه تهران قلمداد می‌کنند که برآیند آن شکوفایی اقتصاد ایران و قدرتمندتر شدن محور مقاومت در منطقه خواهد بود.

اکثر تحلیلگران اتفاق نظر دارند که موضوع اصلی سفر نتانیاهو به عربستان ترسیم رهنامه‌ای است که دولت ترامپ و متحدان منطقه‌ای آن می‌خواهند در منطقه پیش بگیرند تا مانع از گسترش فعالیت‌های هسته‌ای ایران شوند.

اتمار آیخنر، تحلیلگر سیاسی یدیعوت اخرونوت، معتقد است این دیدار پیامی ازجانب اسرائیل و عربستان به ایران و خاورمیانه با این مضمون که وقتی پای ایران درمیان باشد عربستان و اسرائیل در یک محور هستند. علاوه بر آن این دیدار پیامی هم به دولت بایدن دارد با این مضمون که عربستان آماده عادی‌سازی روابط با اسرائیل است و نیز این مضمون مهم‌تر که اگر بایدن بخواهد سیاست‌های دونالد ترامپ در قبال ایران را تغییر دهد، عربستان و اسرائیل در قبال تهران اقدامات خود را پیش می‌برند.

در واقع این ائتلاف از یک‌سو با هدف سنگ‌اندازی در مسیر اقدام احتمالی جو بایدن برای کاهش تحریم‌ها علیه ایران صورت می‌گیرد و از سوی دیگر با هدف فراهم نمودن امکانات بیشتر برای رژیم صهیونیستی به منظور رویارویی احتمالی با ایران است.

دوم: تسریع عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو

دومین هدف سفر بنیامین نتانیاهو به عربستان در راستای تسریع عادی‌سازی و امضای توافق صلح با ریاض بوده است. عادی‌سازی روابط بین رژیم صهیونیستی و عربستان طی چهار سال گذشته همواره در دستور کار دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بوده است. از این‌رو در سال‌های اخیر سعودی‌ها پالس‌های متعددی که حاکی از تغییر موضع آنان در موضوع روابط با رژیم صهیونیستی است ارسال کرده‌اند. در سال‌های اخیر مقامات سعودی دیدارهای متعددی با چهره‌های یهودی داشته‌اند. در فوریه 2020، ملک سلمان، پادشاه عربستان با دیوید روزن، خاخام بیت المقدس، دیدار کرد. دیداری که در تاریخ عربستان و خاندان سعودی سابقه نداشته است. طی سه ماه گذشته نیز عربستان برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی چراغ سبز نشان داده است. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان روز یکشنبه 22 نوامبر در مصاحبه‌ای تأکید کرد که کشورش «از عادی‌سازی کامل روابط با اسرائیل استقبال می‌کند به شرط آنکه توافق صلح دائمی شامل برپایی کشور فلسطین به دست آید.»

در حقیقت دلیل اینکه تل‌آویو برخلاف سابق به سرویس‌های نظارتی اجازه داد که این دیدار محرمانه به سرعت علنی شود؛ حاکی از نزدیک بودن زمان عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو است. به خصوص که سعودی‌ها با روی کار آمدن دولت جدید دموکرات‌ها انگیزه‌های زیادی برای تقویت و گسترش ائتلاف خود و تغییر نظم امنیت منطقه‌ای دارند.

محمد عبدالسلام، سخنگوی انصارالله یمن در واکنش به سفر بنیامین نتانیاهو به عربستان اعلام کرد که این اقدام مقدمه چینی برای اعلام عادی سازی روابط میان تل آویو و ریاض است. با این حال رون بن یشای، پژوهشگر اسرائیلی معتقد است به رغم تمایل زیاد ولیعهد سعودی به عادی‌سازی اما این دیدار به احتمال زیاد به عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسرائیل منجر نمی‌شود.

سوم: اقدام نظامی علیه ایران

طی ده روز گذشته موضوع حمله و اقدام نظامی علیه ایران بارها توسط رسانه‌های غربی مطرح شده است. از جمله متغیرها و مؤلفه‌هایی که در این خصوص ذکر شده می‌توان به تغییر وزیر دفاع آمریکا، استقرار جنگنده‌های اف-16 آمریکا در پایگاه «الظفره» امارات، استقرار مجدد بمب افکن‌های بی-52 آمریکا در منطقه و دستور ترامپ برای کاهش نیروهای آمریکا در افغانستان و عراق اشاره کرد.

در واقع اگرچه بایدن تاکنون چندین بار تأکید کرده که به توافق هسته‌ای بازخواهدگشت، اما گزارش‌‌ها حاکی از آن است که دونالد ترامپ موضوع حمله به ایران را بارها مطرح کرده است. در همین راستا روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی که شامگاه دوشنبه ۱۶ نوامبر منتشر شد نوشت که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در کاخ سفید همراه با مشاوران ارشد خود از جمله مایک پنس، معاون رئیس جمهور، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، کریستوفر میلر، سرپرست وزارت دفاع و ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ایالات متحده گزینه حمله نظامی علیه سایت اصلی هسته‌ای ایران را بررسی کرده است. اما مشاوران ارشد ترامپ هشدار دادند که حمله علیه تأسیسات هسته‌ای ایران می‌تواند به یک درگیری گسترده تبدیل شود.

پس از مخالفت مشاوران ترامپ با موضوع حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران این گزینه محتمل است که اسرائیلی‌ها به تکاپو افتاده‌اند که خود عملیاتی را اجرا کنند. از آنجایی که تل‌آویو برای اجرای این عملیات و اقدام نظامی به همکاری کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی نیاز دارد احتمالاً نتانیاهو تلاش دارد ولیعهد سعودی را قانع کند که اجازه دهد از فضای عربستان برای انجام چنین عملیاتی بر علیه ایران استفاده شود.

در همین زمینه، رون بن یشای در مقاله‌ای با عنوان «دوران اقدامات لحظه‌ای» تأکید می‌کند که دولت ترامپ می‌خواهد در دل بحران‌های داخلی اسرائیل امتیازات بیشتری به نتانیاهو بدهد و با توجه به عزم ترامپ برای نامزد شدن در انتخابات 2024، در این لحظه آخر نیز همدلی مسیحیان انجیلی را حفظ کند. به خصوص که هرگونه حمله و اقدام نظامی احتمالی تل‌آویو علیه تأسیسات هسته‌ای ایران در بازگشت احتمالی دولت بایدن به توافق هسته‌ای و کاهش تحریم‌ها تأثیرگذار خواهد بود.

با این حال به این دلیل که بنیامین نتانیاهو، بنی‌گانتس، وزیر جنگ و همچنین رئیس ستاد مشترک و رئیس دستگاه اطلاعات ارتش را به این جلسه نبرده و تنها یوسی کوهن، رئیس موساد همراه وی بوده نشان می‌دهد که محور اصلی جلسه مسائل و موضوعات سیاسی و نه نظامی علیه ایران بوده است.

نتیجه‌گیری

سفر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به عربستان سعودی و دیدار وی با محمد بن سلمان حامل پیام‌هایی برای ایران و دولت جدید دموکرات‌ها در ایالات متحده است. بدین مضمون اگر تهران به افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ادامه دهد با ائتلاف منطقه‌ای قدرتمند عربی - اسرائیلی مواجه خواهد بود و از سوی دیگر درصورتی که دولت بایدن به برجام بازگردد و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را رفع کند با کارشکنی لابی‌ اسرائیل (آیپک) و عربستان (ساپراک) در سطح سیاست داخلی و خارجی مواجه خواهد شد.