طرح، «هر ایرانی، ۲۰ لیتر بنزین» به سرانجام می‌رسد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛  پس از آنکه در آبان ماه سال گذشته به یکباره با افزایش قیمت بنزین و سهمیه بندی دوباره این فرآورده استراتژیک نفتی مواجه شدیم، یکی از واکنش هایی که به این طرح ناگهانی مطرح شد، عدم تطبیق آن با عدالت اجتماعی بود، چرا که در این شرایط، هر خانواده ای که وسیله نقلیه بیشتری داشته باشد، بیشتر از یارانه بنزین بهره می گیرد و خانواده هایی که هیچ وسیله نقلیه ای ندارند، هیچ بهره ای از یارانه بنزین نخواهند داشت.

* هزینه تمام شده تولید بنزین چقدر است؟
این موضوع که قیمت تمام شده تولید بنزین در کشور چقدر است و چه میزان یارانه بابت بنزین پرداخت می شود، پیچیدگی ها و پارامترهای بسیار متعددی برای محاسبه دارد.

نفت به عنوان انفال جزو ثروت ملی محسوب می‌شود که متعلق به تمام نسل‌های این کشور است، از این رو عواید حاصل از نفت باید برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای بهره‌مندی تمام نسل‌ها هزینه شود. با این حال، بخشی از نفت تولیدی کشور (یک میلیون و 800 هزار بشکه در روز) صرف تولید فرآورده های نفتی در 9 پالایشگاه نفت خام می شود. علاوه بر این روزانه حدود 400 هزار بشکه میعانات گازی نیز برای تبدیل به فرآورده های نفتی به تنها پالایشگاه میعانات گازی کشور (پالایشگاه ستاره خلیج فارس) ارسال می‌شود.

* هر لیتر نفت خام حدود 7000 تومان
براساس میانگین قیمت فعلی نفت ایران که هر بشکه نفت در بازارهای جهانی حدود 45 دلار فروخته می‌شود، اگر آن را به قیمت ریال آن بر 159 لیتر (هر بشکه) تقسیم کنیم هر لیتر نفت خام کشور (با نرخ دلار 24500 تومانی) حدود 6 هزار و 934 تومان ارزش دارد، حال برای تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی قابل عرضه باید این نفت پس از یک فرآورش اولیه به محل پالایشگاه منتقل و پس از فرآیندهای مختلف پالایش به انبارهای فرآورده‌های نفتی منتقل و از آنجا توسط نفتکش‌های حمل زمینی به جایگاه‌های عرضه سوخت حمل شود که تمام این مراحل هزینه‌بر است.

از سوی دیگر برای هر بشکه تصفیه نفت خام حداقل 20 هزار دلار در یک پالایشگاه متعارف باید سرمایه‌گذاری شود، یعنی با فرض وجود یک پالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای که مازوت آن حتی زیر 10 درصد نیاید، 6 میلیارد دلار باید هزینه شود که چهار تا پنج سال نیز زمان می‌برد و تنها 25 درصد آن بنزین خواهد بود.

* 30 درصد مالیات و عوارض روی قیمت بنزین
علاوه بر این هزینه‌ها قیمت نهایی فرآورده‌های نفتی در کشور با افزودن مالیات بر ارزش افزوده و عوارض توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی محاسبه می‌شود.

براساس ماده 16 فصل سوم و ماده 38 فصل هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 87، نرخ مالیات برای انواع بنزین 20 درصد و نرخ عوارض برای انواع بنزین، نفت سفید و گازوئیل 10 درصد و نفت کوره 5 درصد اعمال می‌شود. بنابراین برای هر لیتر بنزین 30 درصد مالیات و عوارض (شامل 20 درصد مالیات و عوارض و 10 درصد مالیات ارزش افزوده) و برای هر لیتر گازوئیل 11.5 درصد (شامل 10 درصد عوارض و 1.5 درصد مالیات ارزش افزوده) لحاظ می‌شود.

* هزینه پالایش یک بشکه نفت خام در ایران 2 دلار در هر بشکه است
هزینه پالایش یک بشکه نفت خام در پالایشگاه های ایران حدود 2 دلار در هر بشکه است. هزینه کارمزد جایگاه دار، تانکر و کارمزد به شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت نیز به ازای هر لیتر حدودا 250 تومان است.

اگر تمامی ارقام مذکور را در نظر بگیریم، می توان گفت در حال حاضر قیمت تمام شده بنزین برای دولت با تمامی عوارض و هزینه ها، حداقل چیزی در حدود 5 هزار تومان در هر لیتر است.

* چقدر یارانه پنهان بنزین داریم؟
از آبان 98 تاکنون که بیش از یک سال از سهمیه بندی بنزین می گذرد، 13 مرحله سهمیه 60 لیتری بنزین با قیمت 1500 تومان در هر لیتر برای خودروهای شخصی و 13 مرحله سهمیه 25 لیتری بنزین برای موتورسیکلت ها واریز شده است.

قیمت بنزین در فوب خلیج فارس 50 سنت دلار است که با توجه به میانگین 18 هزار تومانی قیمت دلار در یکسال گذشته، چیزی در حدود 9 هزار تومان در هر لیتر، بنزین بر اساس فوب خلیج فارس به طور میانگین در یکسال اخیر ارزش داشته است.

* یارانه بنزین 1500 تومانی چقدر است؟
در طول یکسال در 12 نوبت مجموعا 720 لیتر بنزین 1500 تومانی به کارت سوخت خودروهای شخصی و 300 لیتر بنزین 1500 تومانی به کارت سوخت موتورسیکلت ها واریز شد.

نسبت به قیمت بنزین آزاد 3000 تومانی، در 12 نوبت (یکسال) چیزی در حدود یک میلیون و 80 هزار تومان هر خودرو و 450 هزار تومان هر موتورسیکلت یارانه بنزین دریافت کرده‌اند.

اگر این یارانه را بر اساس هزینه حداقل 5 هزار تومانی تولید و عرضه بنزین برای دولت محاسبه کنیم، برای هر خودرو 2 میلیون و 520 هزار تومان و برای هر موتورسیکلت یک میلیون و 50 هزار تومان یارانه پنهان بنزین در یکسال گذشته پرداخت شده است.

اگر این یارانه را بر اساس قیمت بنزین در فوب خلیج فارس (به طور متوسط) در یکسال گذشته محاسبه کنیم، برای هر خودرو 5 میلیون و 400 هزار تومان و برای هر موتورسیکلت 2 میلیون و 250 هزار تومان یارانه بنزین تعلق گرفته است.

اما فقط بنزین 1500 تومانی دارای یارانه پنهان نیست، بلکه بنزین 3000 تومانی نیز یارانه پنهان دارد و اینکه سالانه چقدر یارانه پنهان بنزین برای مصرف این فرآورده نفتی در کشور پرداخت می شود، بر اساس محاسبات اتاق بازرگانی ایران، این رقم در مجموع بالغ بر 200 هزار میلیارد تومان است.

* یارانه بنزین به سفره خانواده های بدون خودرو هم می رسد؟
طرحی در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مرحله مطالعه و بررسی قرار دارد که بر اساس آن، این میزان یارانه بنزین فقط به دارندگان موتورسیکلت و خودرو تعلق نگیرد، بلکه بین تمامی افراد جامعه، حتی کسانی که وسیله نقلیه شخصی ندارند نیز تقسیم شود.

بر اساس این طرح، به هر ایرانی روزانه 7 دهم لیتر بنزین تعلق می گیرد، به عبارتی هر فرد ایرانی ماهانه 20 لیتر سهمیه بنزین دارد که برای کسانی که وسیله نقلیه شخصی ندارند، امکان فروش این سهمیه فراهم خواهد شد.

فردا کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، طرح سهمیه بندی بنزین بر اساس خانوار را در دستور رسیدگی خود دارد، اگرچه به نظر نمی رسد این طرح به این زودی ها بتواند از فاز مطالعه و بررسی، وارد فاز قانون گذاری شود؛ اما در صورت تبدیل آن به قانون، نظام سهمیه بندی بنزین تغییر اساسی و ساختاری خواهد داشت./ تسنیم