تلاش عربستان برای ایجاد خانه امن در عراق

به گزارش راهبرد معاصر؛ تنوع بازیگران و کنشگران در عراق موجب شده است تا سیاست خارجی، عراق همچنان متأثر از نقش‌آفرینی  بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای باشد. قریب به یکسالی است که سعودی دامنه فعالیت هایش را در عراق افزایش داده است. بطوریکه میدان عراق به یکی از میادین فعال جهت کنش گری های منطقه ای سعودی تبدیل شده است. در واقع سعودی با ابزارهای اقتصادی – تجاری و عمرانی درصدد نفوذ سیاسی – فرهنگی در عراق است. از این رو با تقویت و تشدید رویکردهای دیپلماتیک و انجام سفرهای دوجانبه بر مبنای رهیافت نفوذ حداکثری با اهداف تعیین شده در سطوح چندگانه از یکسو و فراهم کردن محدودیت های کنشی برای رقبای منطقه ای در عراق را از سوی دیگر نشانه گذاری کرده است.

در حقیقت آنچه ریاض جهت نفوذ در عراق هدف گذاری کرده است در سطوح دوگانه منطقه ای و بین المللی قابل رصد و ارزیابی هستند. از این رو دیدگاه ریاض در قالب فعالیت های روبه گسترش در عراق بر پایه سطوح میانی و کلان منطقه ای و بین المللی همسود گرا و هم افزا قوام یافته است.

در واقع در حوزه منطقه ای ریاض تلاش دارد تا میدان عراق را به عرصه ای برای فعالیت های منطقه ای خود تبدیل کند. از این رو علاوه بر استفاده از ابزارهای اقتصادی – سیاسی – تجاری - انرژی و عمرانی، درصدد است تا از مؤلفه های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی نیز بهره ببرد. به عبارت بهتر اینکه، اقلیم های جغرافیایی و هم مرزی میان عراق و سعودی (گذرگاه عرعر) موجب شده تا ریاض جهت پیشبرد اهداف خود از تنوع راهبردهای موجود و در دسترس استفاده کند.  

واقعیت این است که نفوذ در عراق با ابزارهای ذکر شده، می تواند ریاض را در مسابقه رقابت با رقبای منطقه ای اش چون ایران و ترکیه و حتی امارات با کمک شایانی همراه کند. با این حال دامنه و حدود رقابت ریاض با ابوظبی و آنکارا بیشتر در حوزه های اقتصادی - تجاری و عمرانی و حتی انرژی است اما این موضوع برای ریاض درباره ایران متفاوت است. بطوریکه رقابت و تلاش برای کنار زدن ایران در عراق، علاوه بر نبرد در عرصه های ایدئولوژیکی، اقتصادی – تجاری و انرژی، رقابت ها در قالب رهیافت های سیاسی از یکسو و امنیتی و اطلاعاتی از سوی دیگر در جریان می باشد. به بیان جامع تر اینکه ریاض با راهبرد حذف نقش و جایگاه ایران در عراق، علاوه بر رقابت مستقیم با ایران در عرصه های نرم، تلاش دارد از طریق نفوذ سیاسی در درون قدرت حاکمه و دستگاه سیاسی قدرت در عراق، بسترهای محدود کردن ایران را در عراق فراهم کند.

به علاوه اینکه ریاض سعی دارد با نفوذ در عراق، زمینه های کاهش قدرت و ضعف نیروهای بسیج مردمی عراق یا همان الحشد الشعبی را که به عنوان یک نیروی سیاسی تأثیرگذار در فضای سیاسی - جغرافیایی عراق فراهم کند. بطوریکه از این طریق درصدد است تا به چند هدف مهم نائل گردد؛ اول اینکه با تحدید حوزه فعالیت نیروهای بسیج مردمی و ضعیف کردن آنها، فضا برای کنش ریاض در عراق آسان تر خواهد شد. دوم اینکه با تضعیف نیروهای بسیج مردمی خواهد توانست از دامنه نفوذ ایران در عراق بکاهد. و سوم اینکه با تضعیف و محدود کردن این نیروها، تلاش دارد روند تضعیف جبهه مقاومت در منطقه را کلید بزند.

در بعد بین المللی نیز دلیل تلاش های ریاض جهت نفوذ در عراق را باید در درون راهبردهای منطقه ای آمریکا در خاورمیانه جستجو کرد. به عبارت بهتر ریاض به عنوان بخشی از برنامه های آمریکا در حوزه مناسبات و معادلات منطقه ای، به عنوان یکی از بازیگران خط مقدم علیه ایران در محور عربی – عبری – غربی تعریف می شود. از این رو عراق به عنوان یکی از منابع و مناطق مورد هدف، در خط تحدید سازی و تضعیف کردن ایران به شمار می آید.

شایان به ذکر است که در مسیر حضور در عراق، ریاض از حمایت های آمریکا و فشارهایی که از سوی آن بر دولت عراق وارد می شود برخوردار است. به علاوه اینکه نباید فراموش کرد که نخست وزیر عراق نیز به مانند حاکمان سعودی علقه های باوری و سیاسی بارزی به سمت آمریکا دارد و در قالب تعاریف علمی در نظریه های سیاسی، پیرو می باشد. بطوریکه تناقص رفتاری الکاظمی در نحوه برخورد و مواجهه با جریان مقاومت در عراق در این باره موجب تداوم کنش و واکنش های دنباله دار وی میان گروه‌های مقاومت و آمریکا شده است؛ با توجه به این شواهد میدانی در عرصه سیاسی عراق است که سعودی سعی دارد از امتیاز گفتمانی قرار داشتن الکاظمی در مدار سیاستی آمریکا به نحو احسن در جهت تأمین منافع خود استفاده کند. وجود همین موارد می باشد که به سفرهای پی در پی میان طرفین انجامیده است.

بنابراین با توجه به نکات گفته شده، روند تکامل فعالیت های سعودی در عراق در قالب گزینه های پیش روی براساس دو سطح منطقه ای و بین المللی طراحی و برنامه ریزی شده اند. در واقع روند پژوهی فعالیت های ریاض در عراق بر این امر حکایت می کند که ریاض در کوتاه مدت بدنبال جذب سیاسی عراق از طریق سرمایه گذاری در بخش های عمرانی – انرژی – تجاری است و در میان مدت درصدد خلع ید رقبای منطقه ای خود در عراق و تحت تأثیر قرار دادن فضای داخلی عراق به سود دولت مستقر و به زیان جریانات مقاومت می باشد. و اما در بلند مدت تمرکز ریاض بر گسترش همه‌جانبه روابط با عراق سامان یافته است؛ تمرکزی که علاوه بر برآورده سازی مطالبات در وجوه مورد نظر در عرصه خُرد، به دنبال محقق کردن اهداف خود و برنامه های محور عبری – عربی - غربی در حوزه های منطقه ای و بین المللی است.