چرا مذاکرات وین هنوز به نتیجه نرسیده؟
طرف ایرانی میگوید مذاکرات برجام رو به پیشرفت است و طرف خارجی میگوید هنوز به توافقی نرسیده‌اند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ مهرداد عمادی، مشاور اتحادیه اروپا میگوید مذاکرات رو به پیشرفت است اما مذاکرات این دور پیچیدگی‌های بسیاری دارد. به گفته این مشاور اتحادیه اروپا، توافق‌هایی برای برداشته شدن برخی از تحریم‌ها انجام شده و احتمالا همانگونه که عباس عراقچی هم گفته تحریم‌های بانکی برداشته شود. اما رفع این تحریم‌ها چقدر زمان می‌برد و مردم چه زمان اثر آن را بر معیشت خود حس می‌کنند؟
این سوالاتی است که مهرداد عمادی در این گفتگو به آن جواب داده است. متن گفتگوی تجارت‌نیوز با مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا را در ادامه می‌خوانید:
دلیل پیچیدگی مذاکرات وین
اخبار متفاوتی از مذاکرات وین به گوش می‌رسد. رسانه‌ها و منابع داخلی مذاکرات را امیدبخش می‌دانند و می‌گویند توافق نزدیک است. اما رسانه‌ها و مقامات خارجی را فضا را مبهم و توافق را دورتر می‌بینند. شما روند مذاکرات را چطور ارزیابی می‌کنید؟
گفته‌ها و داده‌های هر دو طرف نشان می‌دهد که مذاکرات رو به پیشرفت است اما بر سر میزان پیشرفت مذاکرات اختلاف‌نظر وجود دارد. اندازه پیشرفت به قدری نیست که تهران میگوید. چون رسیدن مجدد به توافق قبلی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در سال ۲۰۱۵ طرف امریکایی در امضای توافقنامه تاخیر و تعلل داشت چون مطمئن نبود که متن توافق، خواسته آمریکا را تامین می‌کند.
اما در مذاکرات وین، به خصوص در این هفته و هفته گذشته این آلمان و فرانسه هستند که نگرانی‌هایی دارند و این نگرانی‌ها را پشت درهای بسته با طرف آمریکایی مطرح می‌کنند. از طرفی چون طرف آمریکایی هم می‌خواهد روابط خود با اروپا را بازسازی کند، با این فرایند همراهی می‌کند. اگر این نگرانی‌ها نبود حتما ما به امضای توافق نهایی نزدیک بودیم.
این نگرانی‌ها شامل چه مواردی است؟
این نگرانی‌ها دو قسمت دارد، یکی نگرانی‌هایی که کویت و امارات و عربستان سعودی درباره فعالیت هسته‌ای ایران در منطقه عنوان کرده‌اند و مدعی شده‌اند که دستیابی ایران به سلاح اتمی، امنیت منطقه را زیر سوال می‌برد. این نگرانی است که بارها آن را مطرح کرده‌اند و فرانسه تصمیم گرفته این نگرانی‌ها را وارد متن گفتگو کند و تا زمانی که این نگرانی‌ها برطرف نشود، رسیدن به توافق دشوار است.
نگرانی دوم درباره کشورهای اروپای ۳ است. آنها به برخی از فعالیت‌ها و پرونده‌های ایران در این کشورها اشاره می‌کنند و می‌گویند برخی از فعالیت‌های ایران خارج از پروتکل‌های مشخص شده است. این نگرانی‌ها مشخصا در کشورهای اروپایی مطرح می‌شود و به امریکا هم ارتباطی ندارد. اما اروپای ۳ می‌خواهد که این نگرانی‌ها در این توافق رفع شود. این موارد هم عمق گفتگوها را پیچیده کرده و هم فضای مثبت گفتگوها را تحت تاثیر قرار داده است.
در گفتگوی قبلی هم شما نکاتی درباره موضع فرانسه عنوان کردید و حتی گفتید که در دور اول مذاکرات هم فرانسه چند باری از جلسه خارج شد تا درباره مفاد قرارداد با ریاض مشورت کند. اما مساله آلمان در این دوره اضافه شده است؟
حدود یک ماه گذشته، گزارشی در اتحادیه اروپا منتشر شد که مدعی شده بود خریدهای نظامی و صنعتی ایران (مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای) افزایش یافته است. این را سوئد اعلام کرد اما کانال اصلی انتقال این مساله، هلند و آلمان بود. به همین دلیل آلمان هم در این دور مذاکرات کنار فرانسه قرار گرفته است.
راهکار حل مشکل موشکی
نگرانی‌های اروپا آیا به این معناست که فعالیت و خرید نظامی ایران در این کشورها بیشتر شده یا فعالیت‌ها بیشتر نشده، بلکه حساسیت‌ها بیشتر شده است؟
ببینید کل خریدهای نظامی ایران در خارج از کشور در مقایسه با عربستان، ترکیه، امارات و کشورهای دیگر منطقه بسیار کم است. از طرفی ایران تجربه تلخی از زمان جنگ با عراق دارد. در زمان جنگ حتی شوروی که خود را دوست ایران می‌دانست، به بزرگترین عرضه‌کننده سخت‌افزار جنگی به عراق تبدیل شد. ایران همانجا این درس را گرفت که خودکفایی در تهیه و تولید سخت‌افزار جنگی، شاه‌کلید تامین امنیت ملی کشور در درازمدت است. اما مساله این است که حساسیت‌ها درباره فعالیت ایران خیلی بیشتر شده است.
حدود یک ماه گذشته، گزارشی در اتحادیه اروپا منتشر شد که مدعی شده بود خریدهای نظامی و صنعتی ایران افزایش یافته است. این را سوئد اعلام کرد اما کانال اصلی انتقال این مساله، هلند و آلمان بود.
دلیل افزایش این حساسیت‌ها چیست؟
این مساله دو دلیل عمده دارد؛ یکی اینکه گفته می‌شود ایران بیش از گذشته به ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک شده و دلیل این تصور هم این است که تصویری که از فعالیت نظامی و هسته‌ای ایران ارائه می‌شود، بسیار پررنگ‌تر است.
اما دلیل دوم این است که لابی ریاض و تل‌آویو در این مدت علیه ایران بسیار فعال بوده و بسیار موثر و خوب توانسته فعالیت هسته‌ای ایران را بزرگنمایی کند و ایران را به‌عنوان یک خطر منطقه‌ای معرفی کند.
کل خریدهای نظامی ایران در خارج از کشور در مقایسه با عربستان، ترکیه، امارات و کشورهای دیگر منطقه بسیار کم است اما حساسیت‌ها درباره فعالیت ایران خیلی بیشتر شده است.
اما درباره چگونگی فعالیت موشکی هنوز به توافق نرسیده‌اند؟
نه در این مورد یک اختلاف بزرگ وجود دارد. ایران میگوید پروژه موشکی‌اش کاملا دفاعی است و حالت تهاجمی ندارد. اما مساله این است که ایران بیش از آنچه باید مساله دستیابی به موشک‌ها را رسانه‌ای کرد.
آنچه روی موشک‌ها نوشته شد به کنار، اما این همه تاکید ایران بر داشتن موشک دفاعی قابل درک نیست. کشورهای دیگری هم موشک دارند. از هند گرفته تا کره جنوبی که اخیرا پروژه نظامی خود را کاملا گسترده کرده است. هیچکدام از این کشورها این فعالیت‌های خود را رسانه‌ای نمی‌کنند. اما ما این کار را کردیم و این مساله در کنار پروژه هسته‌ای و تعبیر و ترجمه ریاض و تل‌آویو این تصور را ایجاد کرد که فعالیت ایران حمل کلاهک هسته‌ای است.
ایران میگوید که فعالیت موشکی‌اش کاملا دفاعی است. اما دیگر کشورها نگاه دیگری دارند و ایران بارها اعلام کرده که سر این موضوع مذاکره نمی‌کند. این آینده مذاکرات را سخت می‌کند.
این مساله را می‌توان به سادگی حل کرد. ایران بپذیرد که موشک با برد بالای ۱۵۰۰ نداشته باشد. اما این این یک توافقنامه منطقه‌ای باشد و کشورهای دیگر منطقه مانند ترکیه، عربستان سعودی و امارات و دیگر کشورهای منطقه هم تعهد بدهند که هیچکدام در زرادخانه خود موشک بالای ۱۵۰۰ نداشته باشند و دنبال تولید آن هم نروند.
کشورهای دیگری هم موشک دارند. از هند گرفته تا کره جنوبی که اخیرا پروژه نظامی خود را کاملا گسترده کرده است. هیچکدام از این کشورها این فعالیت‌های خود را رسانه‌ای نمی‌کنند. اما ما این کار را کردیم.
اگر واقعا عربستان و امارات ریگی در کفش خود ندارند، باید این توافق را بپذیرند. با این روش دست ایران به صورت قانونی و داوطلبانه برای داشتن موشک دفاعی باز می‌شود اما داوطلبانه می‌پذیرد که موشک تهاجمی نخواهد داشت. اما این خط قرمز مذاکرات ایران است.
درست است که ایران میگوید سر موشک‌ها مذاکره نمی‌کند اما این مساله از درگیری نظامی جلوگیری می‌کند. ضمن اینکه ایران با این کار می‌تواند به خواسته‌های دیگر خود دسترسی پیدا کند.
زمان رسیدن به توافق در وین
برگردیم به مساله مذاکرات. اخبار منابع ایرانی می‌گفتند که جمعه هفته گذشته ممکن است به نتایجی برسند. اما اینگونه که شما می‌گویید گویا این توافق اینقدر هم نزدیک نیست. با توجه به این پیچیدگی‌ها، کوتاه‌ترین زمان ممکن برای رسیدن به این توافق چه زمانی است؟
براساس آخرین خبرها احتمالا ما ظرف چند روز آینده می‌توانیم شاهد یک توافق اولیه باشیم. اما این توافقی نیست که ایران درخواست آن را داشته است. توافقی که ما می‌توانستیم در کنار برجام اصلی بگذاریم و بگوییم به همان اهمیت است. چیزی که اکنون به آن رسیده‌ایم، توافق کوچک‌تری است.
در مرحله اول قرار است برخی از افراد و شرکت‌هایی که تحریم بوده‌اند از لیست تحریم خارج می‌شوند. اما احتمالا افراد و شرکت‌های کلیدی نیستند. بخش دیگر هم مساله رفع تحریم بانکی و بیمه و خودروسازی است که رسیدن به آن در کوتاه‌مدت ممکن است.
ایران بپذیرد که موشک با برد بالای ۱۵۰۰ نداشته باشد. اما این این یک توافقنامه منطقه‌ای باشد و کشورهای دیگر منطقه مانند ترکیه، عربستان سعودی و امارات و دیگر کشورهای منطقه هم تعهد بدهند که هیچکدام در زرادخانه خود موشک بالای ۱۵۰۰ نداشته باشند و دنبال تولید آن هم نروند.
اگر در دوسه روز آینده توافقی ایجاد شود، آیا تحریم بخش‌های بانکی و دیگر بخش‌ها یکباره برداشته می‌شود و یا یک فرایند زمان‌بر است؟
اگر همین فردا توافق امضا شود، رفع تحریم‌ها چیزی نیست که بلافاصله عملی شود. چون اجرایی شدن رفع تحریم‌ها و اعلام لیست بخش‌هایی که از تحریم خارج شده‌اند به بخش‌های گمرک و بخش خصوصی، زمان‌بر است.
اما در کنار این مساله خوب است که تهران بپذیرد هر آنچه امضا شود، نسخه نهایی نخواهد بود. چون پرونده ایران اکنون بسیار پیچیده‌تر از سال ۲۰۱۵ است.
تاثیر مذاکرات بر معیشت مردم
نتیجه مذاکرات و توافقات چه زمانی در معیشت مردم حس می‌شود؟ این سوالی است که مردم دنبال جواب آن هستند؟
آنچه مردم می‌خواهند بدانند این است که چه زمانی شاهد کاهش قیمت کالاهای سبد مصرفی خود هستند. آنها می‌خواهند بدانند که چه زمانی می‌توانند شاهد کاهش بیکاری و افزایش اشتغال باشند.
چالش اصلی کاهش اشتغال و تورم، مساله تحریم نیست. مشکل ما انحصاری شدن اقتصاد و فرار سرمایه‌های داخلی و خارجی است. رفع تحریم‌ها مشکل را حل نمی‌کند. ما فقط باید از مذاکرات به‌عنوان یک پله برای جهش اقتصادی استفاده کنیم. درست مانند کاری که مالزی و هند و چین انجام دادند.
حداکثر دستاورد این توافق این است که فشارهای تورمی ناشی از ارز کم می‌شود اما ما همچنلن شاهد بیکاری بالا، فرار سرمایه و شاهد فقیرتر شدن مردم خواهیم بود.
براساس آخرین خبرها احتمالا ما ظرف چند روز آینده می‌توانیم شاهد یک توافق اولیه باشیم. اما این توافقی نیست که ایران درخواست آن را داشته است. چیزی که اکنون به آن رسیده‌ایم، توافق کوچک‌تری است.
مردم منتظرند که فروش نفت از سر گرفته شود، دلارهای نفتی آن وارد اقتصاد شود و شرایط به قبل تحریم برگردد.
ارز حاصل از فروش نفت کمتر از ۷ درصد نیازهای بنیادین اقتصاد را می‌تواند رفع کند. چون ما به واردات متکی هستیم. مشکل اقتصاد ایران چیز دیگری است. کتاب «پرنده آبی»، کتاب بسیار معروفی است. جمله معروفی در این کتاب هست که میگوید اگر ما پرنده آبی گمشده را پیدا کنیم، همه مشکلات ما حل می‌شود. ما هم الان فکر می‌کنیم اگر توافق هسته‌ای حاصل شود یا نفت بفروشیم همه مشکلات حل می‌شود.
اما ما زمانی می‌توانیم پرنده آبی را پیدا کنیم که بدانیم به سرمایه گذاری زیربنایی نیاز داریم. سرمایه‌گذاری می‌تواند به ایجاد اشتغال و افزایش تولید کمک کند، تولید را بالا ببرد و نیاز ما به ارز وارداتی را کاهش دهد.
در مرحله اول قرار است برخی از افراد و شرکت‌هایی که تحریم بوده‌اند از لیست تحریم خارج می‌شوند. اما احتمالا افراد و شرکت‌های کلیدی نیستند. بخش دیگر هم مساله رفع تحریم بانکی و بیمه و خودروسازی است که رسیدن به آن در کوتاه‌مدت ممکن است.
اگر این توافق امضا شود دسترسی ایران به ذخایر ارزی خود بیشتر می‌شود و این مساله می‌تواند فشارهای تورمی ناشی از کاهش ارزش ریال را کم کند. مشکل خط تولید ما حل نمی‌شود. چون زیربنای تولید در دو دهه گذشته از بین رفته است./ تجارت نیوز