رشد مداحی، مدیون انقلاب است

به گزارش راهبرد معاصر حضرت آیت الله خامنه ای «مداحی» را پدیده ای منحصر به فرد و دارای نفوذ بالا در میان مردم میدانند. ایشان در بیانات مختلف توصیه هایی را برای پیشرفت مداحی و آداب هیئت داری مطرح کرده اند. پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR به مناسبت فرارسیدن ایام محرم و برای تبیین این توصیه ها گفت وگویی با حاج ماشاءالله عابدی، از مداحان قدیمی کشور انجام داده است.

- در مورد روضه هایی که برای رهبر انقلاب خواندید، برای ما بفرمایید و اینکه چه نکاتی از آنها در ذهنتان مانده؟

سال اوّلی که برای رهبر انقلاب روضه خواندم، زمان ریاست جمهوری ایشان بود. روز تاسوعا بود که خدمتشان رسیدم و کمی خواندم. بعد که ایشان رهبر شدند، اوّلین سال برپایی روضه شان من را دعوت کردند و ایشان منبر رفت و من نوحه خواندم.

بعد از آن چند سالی قسمت نشد که بروم تا اینکه هفت هشت سال پیش تولد حضرت زهرا سلام اللّه علیها به عنوان مستمع به بیت دعوت شدم. دم در یکی از مسئولان من را دید و گفت می خواهی بروی پیش رهبر انقلاب؟ گفتم بله از خدایم است. ایشان هنوز داخل حسینیه نیامده بود که آن بنده خدا من را نزد رهبر انقلاب برد و گفت که ایشان می خواهد بخواند و من را در یک عمل انجام شده ای قرار داد! یک شعر از مرحوم آیت اللّه غروی اصفهانی خواندم که تخلصش «مفتقر» است. بعد از خواندن هم رفتم خدمت رهبر که فرمود از مفتقر خواندی؟ گفتم بله. گفتند مفتقر خودش سند است.

چند باری هم در ماه رمضان و یکی دو باری هم دهه ی عاشورا پیش منبر خواندم. معمولاً هر بار یک لطف و عنایت خاصی به من داشتند. یک بار که برای خواندن رفته بودم، شعر وحدت کرمانشاهی را خواندم که یکی از عرفاست. تعداد خیلی کمی شعر دارد و معمولاً هم کمتر خوانده می شود و خیلی آشنا نیست، ولی بعد از خواندن شعر وقتی خدمت رهبر انقلاب رسیدم، ایشان فرمودند شعر وحدت را خواندی؟ و این برای من خیلی جالب بود؛ چراکه در وادی شعر و شاعری علما، خیلی ید طولایی ندارند، ولی رهبر انقلاب واقعاً عجیب غریب اند و در شعر و شاعری خیلی خبره اند. من نزد بسیاری از علما و بزرگان خواندم، ولی مثل ایشان ندیدم و فکر نمی کنم باشد.

- معمولاً بعد از مراسم، پذیرایی انجام می شود و کسانی که نزدیک رهبر انقلاب نشسته اند، گفت وگویی با ایشان دارند و نکاتی می گویند. حضرت عالی در این باره نکته ای در خاطرتان مانده که جالب باشد؟

یک بار بعد از خواندن اشعارم شور گرفتم. بعد از مراسم آقا فرمودند شورتان هم باید پیام داشته باشد. هر حرف و کلامی باید پیام داشته باشد. یادم هست یک بار که از شعر صائب خواندم، ایشان از صائب و اشعارش هم خیلی تعریف و تجمید کردند.

- رهبر انقلاب درباره ی هیئت داری و مداحی می فرمایند شعر و محتوای مداحی باید متقن باشد. منظور ایشان چیست؟ مادحین برای اتقان اشعارشان چه کار کنند؟

شعر متقن از شاعر ورزیده و فاضل ساخته می شود. یکی از ارکان مداحی، شعر و شاعری است. اگر مداح شعری که می خواند متقن و محکم نباشد، مداحی اش متقن و محکم نیست. توصیه ی رهبر انقلاب درباره ی شعر مربوط به یکی از ارکان مهم مداحی است. الحمدالله با توصیه هایی که ایشان در محافل و مجالس مختلف داشتند، مرثیه سرایی و مدیحه سرایی رشدکرده و بهتر شده است.

- یک توصیه ی دیگر رهبر انقلاب، گنجاندن مسائل مرتبط با «گفتمان روز» در محتوای هیئت است. به نظر شما گفتمان امروز ما که باید در عزاداری ها به آنها هم پرداخته شود چیست؟

رهبر انقلاب گاهی در همین رابطه توضیحاتی دادند که شعرا نباید خشک باشند و در یک وادی بمانند. مثلاً، اقتضای امروز حمایت از مردم مظلوم یمن، فلسطین و سوریه است. باید در شعرها، مرثیه ها، مدیحه ها و اشعار پندآمیزشان این موضوعات را هم بگنجانند و غافل نشوند. جامعه ی اسلامی باید از مظلوم حمایت کند و این موضوعات لابه لای اشعار گنجانده شود. بالاخره مداح به اعتباری یک مبلغ است و باید اقتضای زمان را هم در نظر بگیرد. حمایت از مردم مستضعف، جزو تبلیغات دینی است.

- چندسال پیش رهبر انقلاب فرمودند هیئت نباید سکولار باشد. تعریف شما از هیئت سکولار چیست؟ هیئت ها باید چه کار کند که ناخودآگاه به سمت سکولار شدن نروند؟

بعضی از مداح ها و به طبعشان بعضی از هیئت ها می گویند ما نوکر امام حسینیم و فقط از امام حسین علیه السلام و اهل بیت می خوانیم و هیچ کاری به مسائل دیگری نداریم. البته این جور افراد کم اند، ولی هستند. اسلام این گونه نیست و با این روش هم موافق نیست. منبع اسلام قرآن و روایات اهل بیت است که پُر از سیاست و دخالت در امور. در زیارت جامعه ی کبیره می خوانیم که ائمه ی اطهار «ساسه العباد» اند. اصلاً با این سبک و سیاق نمی خواند و اسلامی نیست که هیئت و مداح خودشان را جدا کنند و حرف خودشان را بزنند. رهبر انقلاب هم نظرشان این است که می فرمایند سکولار نباشند؛ یعنی فکرشان به موضوع خاصی محدود نشود و سیاست را از امور مختلف مردم جدا نکنند.

- از نظر شما هیئت خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

در جلسه ی آخری که خدمتشان بودیم(ولادت حضرت زهرا سلام اللّه علیها)، از جمله فرمایشاتشان این بود که هیئات باید هیئت باقی بمانند. خب هیئت چگونه باید هیئت باقی بماند؟ هیئات در گذشته برنامه شان به این صورت بود که اوّل قرآن می خواندند، بعد وعظ و خطابه ای داشتند و در آخر مداح می خواند و گاهی عزاداری می کردند. اگر هیئتی چنین برنامه ای نداشته باشد، دیگر آن، هیئت به معنای واقعی اش نیست. اگر در هیئت خبری از قرآن، وعظ و خطابه و بالابردن سطح شناخت و معرفت مردم نباشد و فقط یک مداحی بیاید و شور بگیرد، این هیئت از محتوای اصلی اش به مرور خارج می شود.

وقتی رهبر انقلاب می فرمایند هیئات باید هیئت باقی بمانند، یعنی این محتوا را داشته باشند. این طور نباشد که سخنرانی که می خواهد معرفت افراد را بالا ببرد اصلاً جایی در هیئت نداشته باشد. این خالی کردن هیئت از محتواست. نکته ی دیگر اینکه در هیئت نباید مواردی مثل ابزار و آلات موسیقی وارد شود. ورود چنین مواردی هیئت را کم کم از هیئت بودنش بیرون می برد. شاید یک وجه از نظر آقا هم روی این قسمت بوده باشد. هیئت باید تداعی معانی اش این باشد که وقتی می گوییم فلانی هیئتی است، یعنی اهل دین و نماز است و اهل دیگر مسائل نیست.

- جریان مداحی در یکی دو قرن اخیر فرازونشیب های زیادی داشته و بعد از انقلاب هم تفاوت عمده ای با قبل از انقلاب کرده است. تأثیر انقلاب، امام و رهبر انقلاب در رشد و ترویج این جریان را چگونه ارزیابی می کنید؟

من با توجه به اینکه مداحی زمان طاغوت را هم درک کردم و آن موقع هم مداح بودم، اگرچه سال های کوتاهی بود، ولی با نگاهی منصفانه و با همه ی عیب و نقص هایی که مداحی امروز دارد، مداحی امروز را به مراتب بهتر از قبل انقلاب می دانم. دلایل مختلفی هم دارد.

مداحی امروزه بسیار توانسته جوان ها را جذب کند. زمان طاغوت این گونه نبود. جوان ها به ندرت در جلسات بودند، ولی امروزه اکثراً جوان ها هستند که در جلسات شرکت می کنند. زمان طاغوت اصلاً سابقه نداشت. معمولاً هم برای وعاظ می آمدند. مداحان امروزه از جهت کمیت هم بیشتر شدند، ولی آن زمان مداح بسیار کم بود. یادم هست وقتی دسته می خواست به فرض به بازار برود، یک مداح این دسته را می برد، بعد رها می کرد و به سراغ دسته ی دیگر می رفت. برای اینکه مداح، خیلی نبود؛ امّا امروزه الحمدللّه مداح های خوش خوان، خوب خوان و قوی کم نیستند.

مداحان امروز ما سطح سواد و علمشان هم بالاست. در زمان طاغوت چنین نبود و مداحانی که سواد نوشتن نداشتند، کم نبودند. البته آن زمان سطح سواد عمومی هم پایین بود، ولی امروزه ما مداحانی داریم که دکترا دارند. آن موقع اگر مداحی دیپلم داشت، تعجّب آور بود.

امّا یک مزیتی که آن زمان داشت و الآن کمترشده، انتخاب اشعار بود که بعضاً قوی تر بود؛ یعنی مداحانی بودند که حفظیّاتشان خیلی زیاد بود. امروزه کم است. البته یک علتش وسیع شدن دامنه ی مداحی است که می توانند از رو بخوانند و عیبی هم ندارد. آن موقع قبیح بود که از رو بخوانند. در مجموع مداحی امروزی به مراتب بهتر از مداحی زمان طاغوت است. البته اشکالاتی هم دارد. بالاخره وقتی دامنه اش وسیع می شود، بی اشکال هم نمی شود.

یک عامل هم که باعث بهتر شدن است، شخص رهبر انقلاب است. جلساتی که برای ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها برگزار می شود، از زمان ریاست جمهوری ایشان است؛ یعنی ایشان بیش از سی و پنج سال وقت گذاشته، گوش کرده و به موقعش تذکراتی هم داده اند. وقتی انقلاب شد، کمی مداحی، سینه زنی و روضه خوانی سست شد. امام در سخنرانی ای فرمودند این محرم و صفر است که اسلام را زنده کرد و مجالس و محافلتان را همان طور مثل گذشته برپا کنید تا این علم بماند. این سخنرانی امام سبب رونق گرفتن سینه زنی، عزاداری و مداحی شد. خود امام هم ارادت خاصی به امام حسین علیه السلام داشت. این ها همه عواملی است که باعث شد مداحی بعد از انقلاب به مراتب بهتر از قبل آن شود. کمااینکه شاید بتوانیم بگوییم همه چیز به مراتب بهتر از قبل انقلاب شد.