نشست بغداد و تقویت نقش منطقه‌ای عراق

به گزارش راهبرد معاصر؛ به ندرت پیش می‌آید که بغداد به دلیل اقدامات سازنده‌ای در مرکز توجه قرار گرفته باشد. کنفرانس همکاری و مشارکت بغداد، یک گردهمایی تاریخی برای همه کشورهای همسایه عراق، به استثنای سوریه و بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی مانند فرانسه، مصر، قطر و امارات متحده عربی می‌باشد که به تقویت جایگاه بغداد در دوره نخست وزیری مصطفی الکاظمی اشاره می‌کند. الکاظمی درصدد است با ایجاد زمینه‌ی دیدار مشترک بین رقبا و دوستان، اختلافات آن‌ها را حل‌وفصل و مسیرهای مشترکی را برای همکاری پیدا کنند.

بر اساس گزارش المانیتور، نیمی از شرکت کنندگان در کنفرانس 28 اوت در بالاترین سطح شرکت کردند، از جمله می توان به ملک عبدالله پادشاه اردن، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر و تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر اشاره کرد. کویت به دلیل مسائل مربوط به سلامتی امیر، که قبلا برای حضور در آنجا ابراز تمایل کرده بود، با نخست وزیر این کشور، صباح الخالد الصباح، شرکت کرده است. معاون رئیس جمهور و نخست وزیر محمد بن راشد نماینده امارات متحده عربی بود. نماینده ایران در این نشست، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جدید می‌باشد. این کنفرانس در ادامه تلاش های دولت عراق برای کاهش تنش در منطقه و حمایت از ثبات در عراق است.

حسن ندیم، وزیر فرهنگ دولت عراق از یک برنامه بلندپروازانه و گسترده سخن گفت. وی در اظهاراتش هدف این کنفرانس را به دو بخش سیاسی و اقتصادی تقسیم بندی نمود. در مورد مسائل سیاسی شامل تلاش برای کاهش تنش بین بازیگران منطقه است که به احیای ثبات در عراق کمک می‌کند. هدف اقتصادی، تقویت مشارکت اقتصادی بین مشارکت کنندگان کنفرانس در حوزه های مختلف از جمله نفت، برق، کشاورزی ، فرهنگ و آموزش و پرورش و پروژه های ساخت مدرسه می‌باشد. به نظر می‌رسد در مورد مسئله حمایت از ثبات عراق، اجماعی بین مشارکت کنندگان وجود دارد و هیچ دولتی در منطقه خواهان دولت بی ثبات در عراق نیست زیرا این امر می تواند زمینه بی‌ثباتی بیشتر منطقه و گسترش فعالیت‌های تروریستی و جنایتکارانه را فراهم کند.

گذشته از اجماع منطقه‌ای برای حمایت از مبارزه عراق با تروریسم، یک عراق با ثبات معنای متفاوتی برای قدرت‌های مختلف منطقه‌ای دارد که در این کنفرانس حضور داشته‌اند. برای ایران، عراق باثبات به معنای دولتی است که از لحاظ سیاسی در راستای "محور مقاومت" و شریک تجاری خوب است که خواهان پذیرش واردات ارزان‌تر از ایران می باشد. برای عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی، عراق باثبات در اصل به معنای کشوری مستقل از نفوذ تهران است. ترکیه یک عراق قابل اعتماد را به عنوان کشوری می‌بیند که می‌تواند به سرکوب حزب کارگران کردستان ( پ.ک.ک) اقدام کند و هر دو کشور این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی در نظر می‌گیرند.

به دلیل منافع سیاسی متضاد، غیرمحتمل است که کنفرانس به هدف نهایی خود برسد؛ اما قطعا گفتگو باید به تلاش‌های مستمر برای تغییر نقش عراق از میدان رقابت و نزاع به پل همکاری و مشارکت کمک کند. یک پیشرفت احتمالی که بغداد می‌تواند تسهیل کند و الکاظمی برای آن تلاش خواهد نمود، نزدیک شدن ایران و عربستان سعودی برای خاتمه بخشی به رویارویی می‌باشد که پیامدهای آن به بی‌ثباتی عراق کمک کرده است.  تنش‌زدایی بین دو کشور یک پیروزی سیاسی برای الکاظمی خواهد بود و بیشتر اهمیت سیاسی این کنفرانس از همین مسئله نشئت می‌گیرد. اما فرانسه، اردن و مصر عمدتا با ملاحظات اقتصادی در این کنفرانس شرکت کرده اند.

فرانسه از طریق قرار داد انرژی ( توتال) و بازسازی فردوگاه بین المللی موصل  چشم به پروژه‌های سودآور در عراق دارد و به دنبال پر کردن خلا ناشی از خروج شرکت‌های آمریکایی و انگلیسی از این کشور است. مصر و اردن منتظر معاملات تجاری و زیرساختی هستند. طرح عراق برای صادرات نفت از طریق بندر عقبه اردن و احتمالاً از طریق بنادر دریایی مصر در مجاورت آن، خروجی‌های صادراتی این کشور را متنوع کرده و آنها را در برابر ناآرامی های امنیتی و سیاسی که می‌تواند امنیت مسیرهای دریایی از طریق خلیج فارس را تهدید کند، کمتر آسیب پذیر می‌کند. پروژه های زیربنایی برنامه‌ریزی شده با این دو کشور شامل ساخت جاده‌ها، پل‌ها و مدارس است که در عراق به شدت مورد نیاز است. این کنفرانس احتمالاً شاهد امضای قراردادهای مشارکت اقتصادی خواهد بود که ماه ها در دست اجرا بوده است، اما عراق در زمینه اجرای پروژه‌های بزرگ، به ویژه پروژه های زیرساختی به دلیل وجود خط مشی بومی و مشکلات فساد سابقه ضعیفی دارد و بنابراین این کشور باید برای بهره برداری از مزایای این پروژه های مهم، باید مشکلات فوق را حل‌وفصل کنند.

وقتی صحبت از کنفرانس می‌شود، تفکر و شخصیت الکاظمی را می‌توان از دو جهت مورد بررسی قرار داد. اولین مورد، تلاش وی برای همکاری اقتصادی برای حل یا کاهش پیامدهای منفی منازعات سیاسی است. البته این اصل به خودی خود منطقی و عقلانی است مزایای اقتصادی، مردم را دور هم جمع می‌کند در حالی که سیاست آنها را از هم جدا می‌کند. اما تبدیل این اصل منطقی به واقعیت در منطقه ای بسیار ناپایدار و مستعد درگیری مانند خاورمیانه، برای دهه های طولانی یک چالش سخت و دشوار بوده است. مورد دوم شخصیت میانجی‌گرایانه الکاظمی نسبت به منازعات منطقه‌ای است و به جای تقابل درصدد است با برگزاری نشست‌های مشترک میان بازیگران مختلف، مسیر مناسبی را برای حل اختلافات آن‌ها فراهم کند. در کشوری مانند عراق، با سابقه طولانی گرفتاری در سیاست حاصل جمع صفر (برد یکی و باخت دیگری)، به خصوص در دوران دیکتاتوری صدام حسین، این یک خروج تاریخی از هنجار مشکل‌ساز گذشته می‌باشد.