شش هدف راهبردی مصطفی الکاظمی از سفر به تهران

به گزارش راهبرد معاصر؛ صبح امروز مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق در صدر هیاتی بلندپایه و به دعوت آیت‌الله ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان وارد تهران شد. در این هیات، فؤاد حسین وزیر خارجه، علی عبدالامیر علاوی وزیر دارایی، خالد بتال النجم وزیر برنامه‌ریزی، جمعه عناد السعدون وزیر دفاع، ناصر الشبلی وزیر حمل و نقل، مهدی رشید الحمدانی وزیر منابع آبی، قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی، عادل کریم سرپرست وزارت برق، مصطفی غالب مخیف رئیس بانک مرکزی، سالم چلبی رئیس بانک تجاری عراق، ماجد علی حسین سرپرست دستگاه اطلاعات ملی و شماری از مشاوران بلندپایه نخست‌وزیر وی را همراهی می کنند. نگاهی به هیات بلندپایه عراقی حکایت از اهمیت فزاینده دیدار الکاظمی از ایران و مباحث خطیر آن دارد. حضور نخست وزیر عراق در قامت یکی از اولین مهمانان دولت سیزدهم ایران، نشان از نقش کلیدی ایران در سیاست خارجی دولت مستقر عراق دارد.

مصطفی الکاظمی پیش از پرواز به مقصد تهران، در گفتگویی مطبوعاتی اظهار داشت، که هدف از این سفر تقویت روابط دوجانبه و گشودن چشم اندازهای تازه همکاری در عرصه‌های گوناگون و تعمیق روابط دو کشور است. الکاظمی تأکید کرد که عراق با تقویت شراکت راهبردی براساس اصول ثبات و همکاری و دوستی برای تثبیت صلح و شکوفایی با موفقیت توانست نقشی محوری در منطقه به دست بگیرد. در بیانیه منتشره در وبسایت نخست وزیری عراق آمده است که الکاظمی در این سفر با شماری از سران ایران دیدار و درباره مسائل مشترک و تلاش‌ها برای تحقق توسعه پایدار در منطقه در راستای منافع دو ملت عراق و ایران را بررسی خواهد کرد. هماهنگی در پرونده‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و تقویت امنیت و ثبات منطقه از دیگر موضوعات مورد بحث الکاظمی اعلام شده است.

در رابطه با مباحث احتمالی مطروحه در خلال سفر نخست وزیر عراق می‌توان به شش هدف راهبردی هیات بلند پایه عراقی پرداخت.

چالش آب

از زمان استقلال پادشاهی عراق در ۳ اکتبر ۱۹۳۲ از بریتانیای کبیر تا به اکنون، معضل آب و نحوه‌ی بهره‌برداری دو کشور همسایه از رودهای مرزی و در راس آنان اروند رود را می‌توان بزرگترین چالش دو کشور قلمداد نمود. با وجود عقد توافقنامه ۱۹۷۵ در الجزایر، صدام حسین در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ به بهانه واهی ضرورت استیلای عراق بر اروند رود، جنگ هشت ساله را علیه ایران اسلامی رقم زد. در خلال یک دهه اخیر و تشدید بحران آب در منطقه و مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی در منطقه و جهان، دولت عراق که بشدت به منابع محدود آبی فرات و دجله وابسته است، با چالش‌های عظیمی روبرو شده است. سدسازی پی‌در‌پی ترکیه بر رودهای دجله و فرات و کاهش آب وارده به اروند و برخی رودخانه‌هایی که سرچشمه آنان در ایران قرار دارد، موجب شده تا دولت عراق در طول ماه‌های اخیر مکررا ترکیه و ایران به شکایت به نهادهای بین المللی تهدید نماید.

در جدیدترین این موضع‌گیری‌ها، مهدی رشید الحمدانی، وزیر منابع آب عراق تهدید کرده که در صورتی که ایران بر قطع همه منابع آبی از دیالی پافشاری کند، بغداد برای دستیابی به حقابه خود به محافل بین‌المللی متوسل خواهد شد. الحمدانی در کنفرانس مطبوعاتی در حاشیه بازدید از پروژه‌های آبی استان دیالی در ماه گذشته گفت: طرف ایرانی هیچگونه همکاری با ما نداشته و همچنان آب رودخانه‌هایی نظیر سیروان، کارون، کرخه و الوند را به روی عراق قطع کرده؛ امری که منجر به خسارت‌های سنگینی به ساکنان استان دیالی شده است که مستقیما به آب جاری از ایران وابسته هستند. مهدی الحمدانی، البته بعدتر اعتراف نمود که حل مشکل کمبود در ارسال سهمابه عراق از آب‌های مشترک با ایران مشروط به پذیرش رسمی قرارداد الجزایر در 1975 است.

اکنون و با حضور مصطفی الکاظمی و مهدی الحمدانی در تهران گمان می‌رود که نحوه بهره‌برداری از منابع آب مشترک یکی از مباحثی است که در مذاکرات دو سویه مطرح خواهد شد.

معضل گاز و برق وارداتی از ایران

از زمان سقوط رژیم بعثی در سال ۲۰۰۳ تا به اکنون، از جمهوری اسلامی ایران به عنوان بزرگترین صادرکننده برق و گاز به عراق نام برده می‌شود. تقویت مناسبات فی‌مابین در خلال یک دهه اخیر تا بدان جا پیش رفته که ایران را به بزرگتریبن شریک تجاری عراق تبدیل نموده است. با وجود مناسبات گرم حاکم بر روابط تهران با بغداد، تحریم‌های آمریکا مانع از پرداخته میلیاردها دلار بدهی دولت عراق به ایران شده، امری که به کاهش مقطعی صدور گاز و برق از سوی ایران به عراق منتهی شده است.

ایالات متحده آمریکا در خلال سالیان اخیر کوشیده تا به انحای گوناگون از طریق اتصال شبکه برق عراق به برق شورای همکاری خلیج فارس و تشویق شرکت‌های بین‌الملل به سرمایه گذاری در منابع حیاتی عراق به نحو چشمگیری از میزان وابستگی عراق به ایران بکاهد. در جدیدترین این تحرکات عراق به دنبال انجام ۱۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری به همراه برخی از شرکای انرژی خود به منظور افزایش تولید داخلی گاز است. وزیر نفت عراق ۲۲ آوریل گفته بود عراق انتظار دارد تا سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ با سرعت گرفتن پروژه‌ها برای افزایش تولید داخلی گاز، از وابستگی به صادرات گاز ایران رها شود.

وزارت نفت عراق امسال تفاهم‌نامه‌ای با توتال به منظور توسعه پروژه‌های جمع آوری گاز همراه نفت و نیروی خورشیدی با هزینه هفت میلیارد دلار امضا کرد. این پروژه‌های گازی در دو مرحله توسعه پیدا خواهند کرد و شامل تولید ۶۰۰ میلیون فوت مکعب در روز می‌شوند. وزارت نفت عراق همچنین در آوریل به شرکت چینی دولتی سینوپک قراردادی را به منظور توسعه میدان گازی منصوریه در استان شرقی دیاله اعطا کرد که به گفته اسماعیل حدود ۲.۱ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. سینوپک ۴۹ درصد در این پروژه سهم دارد که شامل تولید اولیه ۵۰ میلیون فوت مکعب گاز خواهد بود که نهایتا به ۳۰۰ میلیون فوت مکعب در روز افزایش پیدا می کند.
پیشبینی می‌شود در خلال ساعات حضور الکاظمی در تهران، مباحثی پیرامون نحوه پرداخت بدهی‌های عراق به ایران و اطمینان خاطر عراق به دریافت گاز و برق وارداتی از ایران در فصول سرد پیش رو صورت پذیرد.

تداوم مبارزه با تروریسم

همزمان با نزدیکی به موعد برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق، تحرکات گروه تروریستی داعش در مناطق مختلف این کشور بویژه در منطقه مورد مناقشه کرکوک به نحو چشمگیری افزایش یافته است. از زمان فروپاشی خلافت خودخوانده البغدادی در عراق وسوریه، نیروهای شکست خورده داعش با حضور در بیابان‌های سوریه و عراق کوشیده‌اند تا با تقویت خویش، مجالی مجدد برای حضور در عرصه داخلی عراق و سوریه بیابند. اختلافات داخلی حاکم بر عراق بویژه میان دولت مرکزی و حکومت خودمختار کردستان بر سر استیلا بر شهر استراتژیک کرکوک در کنار تشدید فشارها بر حشدالشعبی از سوی متحدین آمریکا در عراق جهت خلع سلاح حشد برای تضعیف موقعیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی، موجب ایجاد فضایی مناسب برای تحرکات داعش در عراق شده است، تحرکاتی که با توسل به جنگ‌های نامنظم هزینه‌های سنگین انسانی را به نیروهای مقاومت، ارتش و پلیس عراق تحمیل نموده است. پیشبینی می‌شود که در خلال هفته‌های آتی به نحو چشمگیری بر میزان اقدامات ساختارشکنانه و تروریستی داعش به نحو چشمگیری افزوده شود، امری که بیش از پیش بر ضرورت ائتلاف و همپیمانی نیروهای عراق و دفاع از نیروهای نظامی این کشور در مقطع حساس کنونی جهت نبرد با تروریست‌ها افزوده است.

از زمان قدرت‌گیری خلافت خودخوانده البغدادی در عراق و سوریه تا شکست این خلافت؛ از جمهوری اسلامی ایران به عنوان متحد اصلی دولت عراق در مبارزه با تروریسم نام برده می‌شده است. از همین رو برخی از گمانه‌زنی‌ها پیرامون اهداف سفر الکاظمی به تهران بر جلب حمایت تام و تمام تهران از بغداد در نبرد با تکفیری‌ها استوار است.

میانجی‌گری بغداد میان تهران و ریاض

از زمان قدرت‌گیری مصطفی الکاظمی در عراق تا به اکنون، دولت بغداد کوشیده تا باتقویت مناسبات خویش با کشورهای عربی منطقه از وابستگی یک سویه به جمهوری اسلامی به نحو چشمگیری بکاهد. یکی از سیاست‌های کلان الکاظمی جهت کاهش تنش‌ها درمنطقه و بالطع تبعات بر امنیت عراق، در مسیر میانجی‌گری عراق میان ایران و آمریکا و ایران و رژیم سعودی بوده است. بغداد در خلال یکسال اخیر تا به اکنون میزان سه دور گفتگوهای ایران و عربستان سعودی بوده است. دولت عراق در خلال هفته گذشته میزبان کنفرانسی با حضور مقامات ارشد هشت کشور منطقه‌ای و همچنین فرانسه بود که هدف از آن کنفرانس را «کاهش تنش‌ها در منطقه»، «احترام به حق حاکمیتی دولت عراق» و «خارج کردن عراق از صحنه رویارویی قدرت‌های خارجی» عنوان کرده بود.

ایرج مسجدی سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق بلافاصله پس از پایان نشست چندجانبه عراق در مرکز گفت‌وگوهای الرافدین که با حضور مقامات ارشد عراقی و سیاسیون برجسته برگزار شد، ضمن اشاره به تلاش‌های بغداد جهت تداوم میانجی‌گری میان تهران و ریاض اعلام کرد ما تاکنون سه دور مذاکره با طرف سعودی داشته‌ایم و دور چهارم در پی تشکیل دولت جدید ایران برگزار خواهد شد. از همین رو قابل انتظار است که مصطفی الکاظمی در دیدارش با آیت الله رئیسی در پی مجاب نموده تهران جهت آغاز دور جدیدی از گفتگو با سعودی با میانجی‌گری عراق گام بر دارد.

تلاش الکاظمی برای استیلا بر حشدالشعبی

از مصطفی الکاظمی به عنوان رئیس پیشین سازمان اطلاعات عراق و نخست وزیر کنونی این کشور به عنوان یکی از متحدین سیاسی ایالات متحده آمریکا در عراق نام برده می‌شود. از زمان قدرت‌گیری الکاظمی در عراق، دولت وی تحت فشارهای متعدد واشنگتن و نیروهای عربی مرتجع حاکم بر منطقه کوشید تا زمینه خلع سلاح یا ادغام نیروهای حشدالشعبی در ارتش عراق را در دستور کار خویش قرار دهد. با این حال و با توجه به نفوذ فزاینده نیروهای مقاومت در پارلمان و سایر نهادهای عراق، تا کنون در تحقق این خواسته ناکام بوده است.

بهره‌گیری از اصلاح مبارزه با "سلاح بی‌ضابطه"، بعنوان اشاره غیر مستقیم به نیروهای حشد از جمله کلیدواژه‌هایی بوده که او و متحدین سیاسی‌اش در عراق مدام بر آن پای فشرده‌اند. اکنون وبا توجه به حضور مصطفی الکاظمی در تهران و آگاهی وی از نفوذ فزاینده ایران بر گروه های مقاومت عراقی، او خواهد کوشید تا در آستانه‌ی انتخابات عراق، زمینه مهار این گروه‌ها را فراهم آورد. از حضور میدانی حشدالشعبی در مناطق مرزی عراق با سوریه و برخی مناطق مورد مناقشه نظیر استان‌های کرکوک، صلاح‌الدین و سنجار بعنوان بحران‌های حاکم در روابط حشد و الکاظمی نام برده می شود، بحران‌هایی که به زعم الکاظمی، کلیدی حل آن را می‌توان در تهران جستجو کرد.

هماهنگی پیرامون مواجهه با پ‌ک‌ک و گروه‌های مسلح کُرد

منطقه کوهستانی قندیل کردستان عراق ازدیرباز مامن امنی برای تحرکات گروه‌های تروریستی ضد ایرانی نظیر پژاک، کومله، دموکرات و پ‌ک‌‌ک بوده است. با وقوع بحران ناشی از پیشروی سلفی‌های داعش در عراق و سوریه، فرصت مساعدی برای تشدید تحرکات این گروه‌ها در شمال عراق، و شمال شرقی سوریه مهیا شده، مسئله ای که به دغدغه‌ای امنیتی برای ترکیه و ایران تبدیل شده است.

سردار پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چندی پیش و با حضور در مناطق مرزی ایران و اقلیم کردستان عراق با اشاره به تحرکات گروه های تروریستی برای رخنه و انجام اقدامات ضد امنیتی علیه ایران و عدم برخورد با این پدیده ازسوی اقلیم کردستان اظهار داشته بود که : «سالهاست که گروه‌های تروریستی و ضد انقلاب وابسته به استکبار جهانی و سرویس‌های جاسوسی بیگانه از جغرافیای اقلیم شمال عراق برای برهم زدن امنیت و آرامش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران و ایجاد اذیت و آزار برای مردم ساکن در این مناطق استفاده می‌کنند و در این خصوص به دولت عراق و مسئولین اقلیم شمال این کشور تذکرات لازم داده شده است». وی با تاکید بر اینکه دولت عراق و اقلیم کردستان نباید به تروریست ها اجازه جولان و برپایی مقر در این سرزمین برای تهدید و ایجاد ناامنی علیه ایران را بدهند، تصریح کرد: هرگونه کوتاهی و غفلت در این خصوص را مغایر حسن همجواری و روابط حسنه دو کشور می دانیم. سردار پاکپور تاکید کرد: با توجه به وضعیت منطقه و احتمال پاسخ قاطع، کوبنده و پشیمان کننده جمهوری اسلامی ایران به گروهک های تروریستی وابسته به دشمنان انقلاب و نظام اسلامی که در اقلیم شمال عراق لانه کرده اند، از ساکنین این مناطق درخواست می کنیم از مقرهای تروریست ها فاصله بگیرند تا آسیبی متوجه آنها نشود. گزارش ها حاکی از آن است که دو روز بعد از تهدید سردار پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مواضع ضد انقلاب در ارتفاعات اقلیم کردستان عراق هدف قرار گرفت.

تعدادی از مقرهای مرزی حزب منحله دمکرات هدف آتش سنگین سپاه از زمین و هوا قرار گرفته و هم اکنون مناطق سیدکان، چومان و حاجی عمران نیز مورد حملات توپخانه‌ای و پهپادی سپاه قرار گرفته است. امری که با انتقادات فزاینده برخی مقامات اقلیم و مسئولین عراقی همراه شده است. از همین رو پیشبینی می‌شود که در خلال حضور الکاظمی در تهران، توافقاتی پیرامون نحوه اخراج گروه‌های مسلح تروریستی از اقلیم کردستان صورت پذیرد.