فریبرز ناطقی، کارشناس مدیریت بحران در گفتگو با راهبرد معاصر مطرح کرد:
واکاوی علت تشدید پدیده «فرونشست» در ایران
فریبرز ناطقی کارشناس مدیریت بحران کشوردرباره پدیده «فرونشست» گفت: در حال حاضر باید به این نکته توجه داشته باشیم که ما به مشکل اشراف کامل داریم. مشکل این است که برخی زمین‌‌ها که جزء بهترین‌ها هستند، در حال فرونشست می‌باشند. اینکه هر زمین چقدر با پدیده فرونشست مواجه است، در برداشت‌های آزمایشگاهی مشخص می‌شود.
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ استاندارد جهانی می‌گوید میزان فرونشست زمین حدود چهار میلیمتر می‌باشد، اما در کشور ما به گفته کارشناسان سالانه بین ۱۸ تا ۲۵ سانتی متر است. عددی که در کشور ما نسبت به استاندارد جهانی‌اش پا را فراتر گذاشته و این خطر را در در 18 استان کشور از جمله کلانشهرهای تهران، اصفهان، مشهد و ... به مرز هشدار رسانده است. در همین راستا خبرنگار «راهبرد معاصر» با دکتر فریبرز ناطقی، استاد نمونه کشور در مهندسی سازه به گفتگو پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانیم:
صحبت از این هشدار خطرناک حرف امروز و فردا نیست. 15 سال است که این مساله به طور جدی از سوی دانشمندان و اساتید دانشگاه مطرح شده است، دکتر فریبرز ناطقی، استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران این را می‌گوید و اضافه می‌کند: «متاسفانه با توجه به اینکه توجه ویژه‌ای به این مساله تا به امروز صورت نگرفته است، مطالعات جدید نشان می‌دهد که دشت‌های کشور ما با توجه به ساختار و نوع خاکی که دارند، در طول سالیان متمادی و در پی استفاده بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی دچار فرونشست شده‌اند و هر روز هم دامنه این فرونشست افزایش پیدا می‌کند.»
ناطقی ادامه داد: «آخرین مطالعات نشان می‌دهد که تقریبا اکثر استان‌های کشور با این مساله دست و پنجه نرم می‌کنند و بر حسب برداشت‌های میدانی و داده‌های آزمایشگاهی، اعداد و ارقام متفاوتی از سمت افرادی که در این زمینه فعالیت دارند و البته از سوی دستگاههای اجرایی داده می‌شود که حاکی از این است که فرونشست در ایران از استاندارد جهانی بیشتر است.»
او با بیان اینکه در بیان این اعداد و ارقام کمی بزرگنمایی شده، می‌گوید: «البته بدون هیچ شک و شبهه‌ای ما در پهنه‌های مختلف مثلا در پهنه دشت قزوین و شهرهایی مثل کرمان، مشهد و اصفهان و حتی استان‌های جنوبی با این شرایط به صورت حاد مواجه هستیم.»
ناطقی با اشاره به دلیل اصلی مطالعات در این مساله هم توضیح داد: «دلیل اصلی که باعث پدیده فرونشست می‌شود، عدم بارندگی و بارش نزولات آسمانی است. به هر حال ایران در حال گذراندن یک دوره خشکسالی شدید است که این امر باعث شده تا برای مدیریت منابع آبی دقت کافی انجام نشود. منظور از دقت ناکافی این است که مساله فرونشست هیچ زمانی برای مدیران آبی مساله حائز اهمیتی نبوده است. در حال حاضر هم به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.»
این استاد مدیریت بحران در ادامه در پاسخ به این سوال که چرا فرونشست با توجه به پتانسیل بالای خطری که همراه خود دارد، به حد کافی در برنامه‌های مدیریت بحران قرار نگرفته، می‌گوید: «پدیده فرونشست مثل سایر خطرات با ریسک بالا قابل رویت نیست. تصور کنید فاصله 90 کیلومتری بین کرج تا قزوین یک پهنه وسیعی دارد که هر سال دچار فرونشست می‌شود که این مساله با چشم قابل رویت نیست مگر در مناطقی که به دلیل ساختار فیزیکی خاک و برداشت آب زیرزمینی نامتقارن، تَرَکی روی زمین دیده شود. همین که این پدیده قابل رویت نباشد، خطر این پدیده را بیشتر می‌کند. »
دکتر فریبرز ناطقی درباره پدیده «فرونشست» گفت: «در حال حاضر باید به این نکته توجه داشته باشیم که ما به مشکل اشراف کامل داریم. مشکل این است که برخی زمین‌‌ها که جزء بهترین‌ها هستند، در حال فرونشست می‌باشند. اینکه هر زمین چقدر با پدیده فرونشست مواجه است، در برداشت‌های آزمایشگاهی مشخص می‌شود. افزایش دقت در مطالعات باید افزایش اثربخشی نتایج می‌شود. مساله اصلی این است که ما هم با پدیده آشنایی کامل داریم و هم راه و روش جلوگیری از این پدیده.»
او ضمن اشاره به پیامدهای این پدیده، گفت: «اگر با اهمال کاری باعث گسترش فرونشست در شهرهای کشور شویم، لوله‌های گاز، آب و برق شهری و حتی لوله‌های انتقال نفت و فنداسیون ساختمان‌ها با مشکل مواجه می‌شود و شدت این پیامدها به حدی است که کنترل آن از دست همه مدیران شهری خارج می‌شود و باعث وقوع یک زلزله آرام می‌شود که به تدریج شهر را فرو می‌ریزد. تا همین امروز هم بعضی از زیرساخت‌های شهری از این پدیده آسیب دیدند که به مرور زمان و در یک بازه زمانی 10 ساله، این آسیب‌ها شدیدتر هم خواهند شد.»
ناطقی با تشریح وضعیت فرونشست در کلانشهر تهران گفت: «استان تهران در حال حاضر در بدترین شرایط به لحاظ فرونشست قرار دارد که اگر قرار بر توسعه و وسعت تهران باشد، به ناچار مجبوریم برای تامین آب، از منبع زیرزمینی آبی بیشتری استفاده کنیم که همین مساله روند فرونشست را با خطری بزرگ روبرو می‌کند. مدیران شهری از مساله مهم کنترل آب‌های زیر زمینی به درستی آگاهی دارند. اگر این مساله کنترل شود، می‌توان در جلوگیری از این پدیده به اعتدال رسید. همین موضوع باعث می‌شود تا مشکلات در بدترین شکل ممکن خودشان را بروز ندهند. بهترین راه این است که این مساله در شهرهایی که وضعیت مناسبی از این لحاظ ندارند، اولویت قرار بگیرد چرا که مطالعات جدید نشان می‌دهند فرونشست می‌تواند تنش‌های زمین را بیشتر کرده و احتمال وقوع زلزله را بیشتر کند.»