راه‌حل پایدار بحران آب در اصفهان کدام است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ از دیروز زاینده رود پُر شد، نه با آب، بلکه با کشاورزانی که مطالبه آب داشتند. این بار پل خواجو میزبان هزاران کشاورز اصفهانی بود که در اعتراض به خشکسالی زاینده رود دور هم جمع شده بودند و فقط یک درخواست از مسئولان داشتند؛ اینکه هر چه سریع تر مشکلات آب استان اصفهان را حل کنند.

ماجرا از حدود ده روز پیش شروع شد، با برپایی چادر در دل زاینده رود و بدون حاشیه و سیاست و کاملا مسالمت آمیز در بستر رودخانه‌ای که روزی به این شهر زندگی می‌بخشید و بعد از اینکه خبری از مدیریت صحیح آب نشد، چالش‌ها و مشکلات زیاد از جمله مشکلات مالی کشاورزان اصفهانی و خطر معیشت آن‌ها گریبان این رودخانه را گرفت و حالا هزاران معترض را با بیانیه و بنر از مطالبه به حقِ آب برای تعیین تکلیف کشت پاییزه در خود جا داده بود.

کشاورزان به دنبال آب بودند، همان آبی که به دلیل کمبود بارش‌ها و عدم مدیریت صحیح در سد زاینده رود به 179 میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرد و هشدارها حاکی از آن است که اگر باز هم این حجم آب مدیریت صحیحی به خودش نبیند، فقط تا دو ماه میهمان اصفهانی‌ها خواهد بود. همان آبی که به گفته استاندار اصفهان، عدم اجرای مصوبات شورای عالی آب کشور باعث کم شدنش شده است. همین هدف آنقدر برای کشاورزان اهمیت داشت که باعث می‌شد در راستای تحقق خواسته‌هایشان، اجازه هیچ سواستفاده سیاسی به کسی ندهند و این از تعیین افرادی از بین خودشان به عنوان انتظامات کاملا مشخص بود.

هرچند که کشاورزان می‌خواستند آب زاینده رود جریان دائمی پیدا کند اما استاندار اصفهان می‌گوید دغدغه آب شرب مردم را دارد و در حال حاضر با شرایطی که سد زاینده رود دارد، نمی‌توان آب زاینده رود را باز کرد. از سوی دیگر، محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور با درک فوریت مساله آب اصفهان به وزرای نیرو و جهاد کشاورزی ماموریت داد ت ا در اسرع وقت برای حل مشکل حوضه آبریز زاینده‌رود در استان‌های چهارمحال و بختیاری، اصفهان و یزد اقدام کنند.

علاوه بر بی‌آبی، چالش بعدی که باعث می‌شد خواسته‌های کشاورزان جدی‌تر شود، فرونشست زمین بود که در روزهای گذشته تصاویر و ویدیوهای آن نه تنها در اصفهان، بلکه در سایر استان‌ها از جمله گیلان سر و صدا به پا کرد و این کشاورزان را مطمئن می‌کرد که سیاسیون نه تنها به بی‌آبی، بلکه به فرونشست هم توجهی ندارند و این پدیده‌های زیست محیطی ناشی از بی توجهی مسئولین است. همان چیزی که کارشناسان هم درباره آن اینطور اظهار نظر می‌کنند که شاید کم آبی که در پی کاهش بارش باران در کشور به وجود آمده را بتوان یکی از دلایل بحران در اصفهان (همانند سایر شهرها) دانست، اما در مجموع می توان گفت بخشی از بحران زاینده رود به رفتار مدیران در دوره های قبل باز می گردد،  مدیران سیاسی به اشکال مختلف در قالب روند انتقال آب زاینده رود به شهرهای دیگر و به‌هم‌زدن الگوی حق‌آبه این رودخانه،  مشکل‌ساز شده‌اند. از طرف دیگر برخی سوءمدیریت‌ها باعث شده این رودخانه دائمی در فلات مرکزی ایران به رودخانه‌ای فصلی تبدیل شود، بطوریکه تنها در روزهای معدودی از سال شاهد جریان آب در زاینده رود هستیم و در بخش اعظمی از سال این رودخانه در خشکی به‌سر می برد.  اما در کنار بحران کم آبی، بارگذاری بیش از حد ظرفیت و به عبارت دیگر برداشت بیش از حد آب به خصوص در بالادست و سرشاخه‌ها و به طور کلی توسعه بیش از توان سرزمین در حوضه زاینده‌رود چه در بخش صنعت و چه در بخش کشاورزی، وضعیت موجود زاینده رود را به وجود آورده است.

بعد از این اعتراضات، مسئولان عالی رتبه کشوری و استانی قول مساعد برای پیگیری این مشکل دادند؛ از جمله آیت‌الله سید یوسف طباطبایی نژاد، نماینده ولی‌فقیه در استان و امام‌جمعه اصفهان گفت: « استخدام فرزندان کشاورزان در اولویت باشد». او در خطبه‌های نماز جمعه این درخواست را کرد و ادامه داد: « کشاورزان ما راه درآمدی دیگری ندارند و برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی نشده است. کشاورزان بالاترین مقام را نزد خدا دارند و همه مردم اصفهان از اینکه آب نباشد یا کم باشد نگرانند زیرا با نبود آب، نمی‌توان کشاورزی کرد. کمک بلاعوض، پرداخت خسارت، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی بدون در نظر گرفتن سهم دولت و اولویت استخدام فرزندان کشاورزان ازجمله راهکارهایی است که می‌توان اجرایی کرد. من همراه کشاورزان هستم، آنها راهپیمایی کردند که دولتمردان مشکلشان را متوجه شوند.»

جمعه هفته پیش هم علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو برای بررسی مشکلات زاینده‌رود و حوضه آبریز اصفهان به این شهر سفر کرد و در جریان مشکلات کشاورزان اصفهان قرار گرفت و در جمع کشاورزان اصفهانی قول داد که خواسته عدالت توزیع آب در جای جای استان‌های مرکزی کشور محقق شود.

حالا دکتر علی طالبی، رییس انجمن آبخیزداری در گفت و گو با راهبرد معاصر می‎گوید: «تنها راه حلی که می‌تواند شرایط اصفهان و زاینده‌رودش را که آب شرب قریب به 5 میلیون نفر از ساکنان این منطقه در چهار استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد  و مرکزی و همچنین تامین آب صنایع بزرگ ملی و کشاورزی این منطقه را تامین و از بحران خارج کند و امید دوباره دل کشاورزان بکارد، آبخیزداری است.»

او ادامه می‌دهد: «تنها راه عملی برای نجات از وضعیت بحرانی رودخانه زاینده رود اجرای سه رویکرد آبخیزداری در حوضه های آبخیز طبیعی، حوضه های شهری و حوضه های روستایی وابسته به آب زاینده رود است. اجرای این طرح ها با توجه به عرصه های وسیع و از سوی دیگر محدودیت ها تنها در بخش دولتی، در صورت همکاری و مشارکت دستگاه های دولتی، غیردولتی و مردم به سه شکل مدیریتی مذکور قابل اجرا خواهد بود.»

طالبی می‌گوید: «بخش اعظم آب ورودی به زاینده رود از حوضه های طبیعی می باشد که تنها 20 درصد از آب استحصالی از این حوضه‌ها وارد زاینده رود می شود که در صورت اجرای عملیات آبخیزداری، 20 درصد آب ورودی به زاینده‌رود به حدود 70 درصد افزایش خواهد یافت که همین مقدار موجب احیای زاینده رود خواهد شد.»

باید منتظر ماند و دید آیا قانون مدیریت آبخیزداری و آبخوان‌داری که از طرح‌های مهم است، مردم و کشاورزان اصفهانی و زاینده رود را زنده خواهد کرد یا نه!