ماه مبارک رمضان از نگاه مرحوم آیت‌الله مجتبی تهرانی
به گزارش راهبرد معاصر ، آیت‌الله مجتبی تهرانی از استادان برجسته اخلاق که در میان دوستداران و شاگردانش به «آقا‌مجتبی» معروف بوده، عالم ربانی و معلم اخلاقی است که هم در کرسی و منبر موعظه می‌گفت و هم در عمل موعظه‌گر بود. این عالم بزرگوار درباره اهمیت ماه رمضان و منازل سیر و سلوک گفتاری جامع و کامل داشته است که بخشی از آن را امروز به مناسبت این ایام می‌خوانیم.
رمضان ماه سیر معنوی روح
درباره ماه مبارک رمضان اهل معرفت این تعبیر را دارند که این ماه، دار ضیافت الهی و یکی از منازل سالکین إلی الله است. «سلوک إلی الله» یعنی سیر معنوی روح به سوی خدا و تقرب به او که البته این سیر و تقرب، دارای درجات و مراتب است. این سیر و سلوک چهار قدم دارد؛ اهل معرفت از قدم اول تعبیر می‌کنند به «تجلیه»، یعنی آراستن ظاهر به آداب شرع و عمل‌کردن به دستورات شارع مقدس در این ماه مبارک رمضان؛ یعنی همین روزه گرفتن و آداب ظاهریه.
گام دوم تخلیه
گام و قدم دوم در این سیر «تخلیه» است. تخلیه پیراستن است نه آراستن؛ پیراستن باطن از رذایل اخلاقی و چه‌بسا پاک و منزه‌کردن نفس از آثار آثام یعنی سیئات و گناهان است. چه‌بسا نخستین دعایی که نسبت به نخستین روز ماه مبارک رمضان وارد شده که شخص روزه‌دار می‌خواند، اشاره به همین مسأله تخلیه دارد، چون خود را تجلیه کرده، یعنی روزه گرفته و به آداب ظاهریه عمل کرده است و حالا از خدا می‌خواهد که او باطنش را از این آثار پیرایش کند.
گام سوم، تحلیه
گام سوم که از آن تعبیر به «تحلیه» می‌کنند، این است که انسان روح را به صفات ملکوتیه کمالیه آرایش دهد و خودش را متخلِّق به اخلاق الهیه کند که این هم دارای مراتبی است.
گام چهارم، فناء فی الله
گام چهارم مرحله‌ای است که اهل معرفت از آن به «فناء فی الله تعالی» تعبیر می‌کنند و مرادشان این است که روح سالک یعنی همان شخصی که سیر معنوی می‌کند، از إنیت در شهود حق فانی شود؛ چه در رابطه با فعلش، چه صفتش و چه ذاتش. این تعبیر را به کار می‌برند که فناء فی الله عبارت است از: «فانی شدن روح از إنیت در شهود حق». از نظر مسیر معنوی، این آخرین منزل سیر و سلوک است.
ماه رمضان، ماه نزول قرآن و صعود انسان
ماه مبارک رمضان این‌طور است که هم ماه «نزول» است و هم ماه «صعود». این که ماه نزول است را شما خوب می‌توانید بفهمید، چون در قرآن و در دعا‌های ماه مبارک رمضان مطرح است که کلام الهی-قرآن‌کریم- در این ماه، از مصدر وحی بر نبی مکرم اسلام رضی الله عنه نازل می‌شود که خداوند به وسیله همان کلمات، انسان‌ها را در جمیع ابعاد پرورش می‌دهد و می‌سازد. در سوره دخان می‌فرماید: «إنا أَنزلناه فی لیله مبارکه» و در سوره قدر می‌فرماید: «إنا أنزلناه فی لیله القدر». در سوره بقره هم می‌فرماید: «شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی والفرقان.»
«قوس نزول» در ماه مبارک
همین تعبیر در دعای روزانه ماه رمضان هم هست. در اکثر دعا‌های ماه رمضان به این «قوس نزولی» اشاره شده است که ماه مبارک رمضان، ماه نزول کلام الهی است. به تعبیر دیگر، ماه رمضان، ماه سخن گفتن رب است با عبدش؛ یعنی ماهی است که رب برای ساختن عبدش و راهنمایی او به سوی قربِ خویش با او سخن می‌گوید و سخن گفته است، بنابراین قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شد و به تعبیر اهلش به صورت «جمله واحده» -به طور کلی و یک پارچه- در شب قدر، بر قلب پیغمبر اکرم رضی‌الله عنه فرود آمد. این همان قوس نزولی این ماه است. تا این جای مطلب شبهه‌ای نیست؛ این آیات قرآن است و این هم دعا‌هایی که شما در ماه رمضان می‌بینید و این مطلب در همه آن‌ها هست.
یک نیایش کوتاه
شما در ماه رمضان به میهمانی خدا دعوت شدهاید، به همین دلیل است که اهل معرفت میگویند ماه رمضان «دار ضیافت الله» است. این ماه رمضان، خانه میهمانی خداست. به حسب ظاهر، ما مومن هستیم، ما میهمان خدا هستیم. این میهمانی است؛ تازه وارد این خانه شدهایم، تازه داخل خانه میهمانی خدا پا گذاشته‌ایم. خدایا امشب ما پایمان را داخل خانهات گذاشته‌ایم؛ میهمانت هم هستیم؛ همین دَمِ در بیا دستمان را بگیر و کار را تمام کن.