ائتلاف عربی و ارتکاب جنایات گوناگون علیه ملت یمن

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ عربستان سعودی از روز ششم فروردین سال 13۹۴، مصادف با 26 مارس 2015م، با ادعای حمایت از عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهوری مستعفی یمن، در عملیاتی که از آن به عنوان طوفان قاطعیت و بازگشت امید نام برد، در قالب ائتلافی از چند کشور عربی، حملات گسترده‌ای را علیه تمامیت ارضی یمن آغاز نمود. تاریخی که در واقع سرآغاز نبرد مسلحانه و حملات هوایی ائتلافی موسوم به عربی به یمن، به عنوان فقیرترین کشور عربی بود که تاکنون ادامه داشته است.

ائتلاف عربی از ابتدای جنگ تاکنون، کشور یمن را به لحاظ دریایی، هوایی و زمینی محاصره کرده و هر از چندگاهی مناطق مسکونی این کشور را بی‌محابا بمباران می‌کند و بدین ترتیب نیز هزاران غیرنظامی و به‌ویژه کودکان بی‌گناه، قربانی حملات و بمباران‌ جنگنده‌های ائتلاف به رهبری عربستان سعودی می‌شوند.

آخرین بمباران فاجعه‌بار یمن توسط ائتلاف به چند روز گذشته باز می‌گردد، چنانچه بمباران‌های شدید اماکن مسکونی مختلف یمن در شهرهای گوناگون ازجمله صنعا، صعده و مأرب، توسط هواپیماهای تحت رهبری ائتلاف عربستان، فجایع هولناک انسانی را به بار آورد که کشته شدن ده‌ها بی‌گناه به ویژه کودکان، از جمله آن‌ها بود. تنها در بمباران هوایی یک بازداشتگاه در صعده بیش از ۷۰ غیرنظامی کشته و بیش از ۲۶۰ نفر دیگر زخمی شدند.

شدت این جنایات تاسف بار به حدی بود که نه تنها دبیر کل و کمیسر عالی حقوق بشر و رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل در اظهارنظرهای مجزا این بمباران‌ها را محکوم کردند بلکه حتی برخی از نهادهای مدنی و رسانه‌های آمریکایی نیز این جنایات را مورد سرزنش قرار دادند. دبیرکل سازمان ملل متحد، حملات هوایی توسط ائتلاف سعودی علیه بازداشتگاه شهر صعده یمن را محکوم کرد و خواستار تحقیقات فوری و شفاف در این زمینه شد.

 به گفته بسیاری از کارشناسان حقوقی و سیاسی، در حملات ائتلاف عربی به یمن، جنایات بین‌المللی گسترده‌ و آشکاری صورت پذیرفته است، لذا برای شناخت و تببین دقیق‌تر اقدامات نامشروع ائتلاف عربستان در یمن از منظر قواعد حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، این یادداشت به مصادیق جنایت علیه ملت یمن در طول هفت سال جنگ نابرابر و ناعادلانه توسط ائتلاف عربی، اشاره مختصری می‌نماید.

نسل‌کشی مردم یمن

 بر اساس اسناد بین‌المللی، هرگونه اقدام سازمان‌دهی شده برای نابودی و حذف فیزیکی کل یا بخشی از یک گروه ملی، قومی و مذهبی، نسل‌کشی و جرمی بین‌المللی محسوب می‌شود، براین اساس می‌توان با توجه به تشکیل ائتلاف و نظام‌مند بودن این حمله و کشتار وسیع مردم یمن به دلیل دفاع آن‌ها از حقوق شهروندی و دینی خود، عناصر تشکیل‌دهنده جرم بین‌المللی «نسل‌کشی» را در یمن مشاهده نمود. جرم نسل‌کشی نیازمند احراز سوءنیت مرتکبین برای اقدام به نسل‌کشی و از بردن یک گروه قومی، ملی، مذهبی و نژادی هست. مطابق ماده 6 اساسنامه کیفری، رفتارهایی که دولت عربستان نسبت به قوم یمن و گروه ملی انصار الله در نظر گرفته است را می‌توان به‌عنوان جرم نسل‌کشی مورد تحقیق و پیگیری قرارداد. تلاش برای نابودسازی عمدی گروه مذکور که گروهی ملی و مذهبی در یمن به شمار می‌رود از طریق صدمه شدید جسمی یا روانی به اعضای گروه و همچنین قرار دادن عمدی آنان در شرایط زیستی نامناسب (ازجمله وضعیت نامناسب تغذیه، بهداشت، تقلیل یا جلوگیری از خدمات ضروری پزشکی و...) مهم‌ترین مصادیق برای تفهمیم اتهام به عربستان و نیروهای ائتلاف در خصوص احراز جرم نسل‌کشی علیه مردم یمن است.

جنایت علیه بشریت

 جنایت علیه بشریت عنوان مجموعه رفتارهایی است که به‌موجب ماده (7) اساسنامه رم، جرم انگاری شده است. به‌موجب این ماده، جنایت علیه بشریت مجموعه اعمالی است که در وضعیت گسترده یا سازمان‌یافته و در پی مقاصد یک دولت، علیه جمعیت غیرنظامیان ارتکاب می‌یابد. آنچه ائتلاف سعودی در یمن علیه غیرنظامیان، کودکان و زنان انجام می‌دهد، عناوین مجرمانه متعددی را شامل می‌شود که در ماده 7 اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری به‌عنوان مصادیق اعمال جنایت علیه بشریت نیز آمده است. جنگ عربستان سعودی علیه یمن سبب شد قتل و آوارگی شمار زیادی از مردم یمن شده است. یمنی‌ها علاوه بر آوارگی با مشکلات مهم دیگری ازجمله، محروم شدن کودکان از تحصیل، تجاوز به زنان و دختران، از دست دادن خانه و کاشانه، از دست دادن شغل مواجه شده‌اند. همچنین مشکلات بهداشتی و گرسنگی نیز گریبان گیر مردم این سرزمین شده است. هر یک از این مشکلات ابعاد دیگری از جنایت علیه بشریت را تشکیل می‏دهند که توسط نیروهای ائتلاف درباره مردم یمن به‌طور آشکارا رخ‌داده است. در این راستا حقوق کودکان نیز در حمله نظامی رژیم سعودی به یمن به‌طور آشکاری نقض شده است. بر اساس گزارش‌ها، ائتلاف سعودی نیمی از حملات را علیه مدارس و بیمارستان‌ها انجام داده است. بر اساس گزارش‌ها، در خلال جنگ علیه یمن، میلیون‌ها کودک یمنی دست‌به‌گریبان با سوءتغذیه، دچار معلولیت شده‌اند. دوسوم جمعیت کشور یمن (نزدیک به 20 میلیون نفر) به‌نوعی به کمک‌های اضطراری نیاز دارند و چهار میلیون نفر آواره شده اند و چهار و نیم میلیون کودک یمنی هم از سوءتغذیه رنج می‌برند که این اتفاقات، بدون هیچ شک و شبهه‌ای، جنایت ائتلاف عربستان، علیه بشریت و در حق ملت یمن است.

جنایات جنگی

جنایت جنگی، جنایاتی است که ارتکاب آن‌ها در درگیری‌های مسلحانه، موجب نقض فاحش حقوق بشردوستانه می‌شود. بر اساس اصول حقوق بین‌المللی بشردوستانه عرفی که به علت عرفی بودن برای همه کشورها لازم‌الاجرا هستند، اماکن درمانی مانند بیمارستان‌ها، اماکن مذهبی و تاریخی و تأسیسات زیربنایی کشورها، مصون از حمله و تخریب هستند و طرف مرتکب، مشمول جرائم جنگی می‌گردد. آنچه در طول مدت جنگ علیه یمن به‌صورت آشکاری رخ‌داده است هدف قرار گرفتن کارخانه‌ها، پل‌ها، مدارس و بیمارستان‌ها و غیره است، چنانچه ائتلاف سعودی بارها به بیمارستان‌ها، مساجد و مراکز فرهنگی و تاریخی یمن و همچنین تأسیسات زیربنایی این کشور حمله کرده است و تلفات گسترده‌ای را ایجاد نموده است. از سوی دیگر، در مورد به‌کارگیری تسلیحات نیز قواعد حقوق بین‌المللی بشردوستانه عرفی، استفاده از سلاح‌های شیمیایی، بیولوژیک، منبسط شونده و گلوله‌های انفجاری را ممنوع کرده است اما ائتلاف سعودی به اذعان سازمان بین‌المللی دیده‌بان حقوق بشر و کمیساریای عالی آن از بمب‌های غیرمتعارف چون بمب‌های خوشه‌ای نیز که از مصادیق جرائم جنگی است، بارها استفاده نموده است؛ لذا جرم جنایات جنگی این ائتلاف در این مورد نیز مشهود و قابل‌اثبات است. ازجمله دیگر جنایات جنگی، ممانعت از ارسال کمک‌های بشردوستانه صلیب سرخ جهانی به قربانیان (نظامی یا غیرنظامی) در حملات ائتلاف عربی علیه یمن است که علاوه بااینکه نقض کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو است، جنایت جنگی نیز محسوب می‌شود. حمله به سیلوهای گندم، حمله به نیروگاه برق صنعا و تنها نیروگاه برق استان صعده و حمله به فرودگاه صنعا و آخرین آن‌که حمله به زیرساخت‌های اینترنت یمن که در حمله  چند روز گذشته رخ داد، ازجمله جنایات جنگی آشکار عربستان و کشورهای ائتلاف عربی است. براین اساس، می‌توان با قطعیت گفت که اکثر رفتارهای ائتلاف عربستان در قلمرو یمن، مصداق جنایات جنگی است. کشورهای بحرین، قطر، کویت، امارات، مغرب، سودان، اردن و مصر که ازجمله کشورهایی هستند که به رهبری عربستان به یمن حمله کرده‌‌اند، هریک به سهم خود، در ارتکاب این جنایات جنگی مقصر هستند.

جمع بندی

 لانا زکی نسیبه، نماینده امارات در سازمان ملل در واکنش به اعلام نظرهای گسترده محکومیت اقدام ائتلاف سعودی و انتقادهای مطرح شده اظهار داشت که نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان متعهد هستند که پاسخ‌‌هایشان به حملات حوثی‌ها، «متناسب» باشد و ائتلاف در تمامی عملیات نظامی، قوانین بین‌المللی را درباره متناسب بودن پاسخ حملات رعایت می‌کند.

این قبیل اظهارات در حالی است که اصولاً در جنگ علیه ملت یمن، اصل تناسب که یکی از قواعد و ضروریات حملات نظامی در حقوق مخاصمات مسلحانه بوده و دولت‌ها متعهد به اجرا و تضمین حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی هستند، به‌طور کاملاً آشکار رعایت نمی‌گردد  ائتلاف عربستان، به واسطه عدم رعایت حقوق جنگ از جمله اصل تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان مانند حمله به مراکز مسکونی درمانی و زندان ها و مدارس  اصل ممانعت از ایجاد درد و رنج غیرضروری خشونت و استفاده از سلاح‌های ممنوع با ماهیت ذاتا غیرقابل تفکیک، بدون تردید قواعد حقوق بشر دوستانه و به ویژه مقررات مصرح در کنوانسیون های چهارگانه ژنو و قواعد بین الملل عرفی را آشکارا نقض می نمایند، لذا این قبیل اظهارات مقامات متجاوز با واقعیات و گزارش‌های موجود جنگ ائتلاف علیه ملت یمن، به‌هیچ‌وجه همخوانی ندارد.

واقعیت اینجاست که عربستان و متحدانش در جنگ یمن، مرتکب جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی مردم یمن شده‌اند. جنایاتی که کاملاً در تضاد با مبانی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه و مـغایر بـا‌ اهـداف‌ تبیین شده در منشور سازمان‌ ملل متحد است. شورای امنیت سازمان ملل متحد که وظیفه‌ ابتدایی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده دارد و مدعیان حقوق بشر و حافظان صلح و امنیت بین‌المللی در آنجا جـمع شـده‌اند، حداقل اقدامات مقتضی را به جهت توقف این جنگ و توقف فوری اقدامات خشونت‌آمیز انجام نداده است و در مقابل این شـورا، در جهت حمایت از حمله‌کنندگان به یمن و ناقضان قوانین بین‌المللی عمل نموده و در راستای تحریم همه‌جانبه یمن؛ قطعنامه صادر داشته و در آن قطعنامه، سعی در موجه جلوه دادن اقدامات و حمله کشورهای ائتلاف کرده است.

چنانچه حتی می‌توان گفت که از علل تداوم این بحران انسانی در یمن و عدم توقف آن، همین عملکرد ناعادلانه نهادهایی همچون شورای امنیت سازمان ملل و عملکرد منفعلانه و سکوت نهادهای حقوقی بشری بین‌‎المللی در این جنگ نابرابر بوده است.