پیشرفت مذاکرات وین معطل تصمیم‌گیری آمریکا

به گزارش راهبرد معاصر ادامه دور هشتم مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین در حالی از سه‌شنبه آغاز شد که پیشرفت در این گفت‌وگوها کماکان معطل تصمیم‌گیری‌های سیاسی در واشنگتن است، اما بازی‌های روان‌شناختی طرف‌های غربی برای انداختن توپ تصمیم‌گیری به زمین ایران کماکان ادامه دارد.

شواهد زیادی حاکی از آن است که طرف آمریکایی هنوز به تصمیم‌گیری‌های سیاسی برای بازگشت به تعهدات برجام و رفع تحریم‌ها نرسیده است، به‌عنوان مثال، روز گذشته «رابرت مالی»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران برای پاسخگویی به سؤالات نمایندگان جمهوری‌خواه درباره برجام در جلسه استماعی در کنگره حاضر شد.

از طرف دیگر، تغییر یا کناره‌گیری افرادی در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا که در طول چند ماه گذشته مسئول مذاکره با ایران بوده‌اند، نشان می‌دهد تشتت آرا حتی در داخل دولت بایدن درباره ایران بسیار بالاست. درگیری‌های دولت با مجلس سنا نیز در همین راستا باید ارزیابی ‌شود و نمایندگان تندروی سنا که اعتمادی به مذاکره‌کنندگان آمریکایی ندارند، تمام تلاش خود را می‌کنند تا از جزئیات مذاکراتی که در وین برگزار شد اطلاع حاصل کنند و راهی برای به توافق نرسیدن بیابند.

روز گذشته همچنین گزارش شد بیش از 30 تن از سناتورهای جمهوری‌خواه به رئیس‌جمهوری آمریکا هشدار دادند در صورتی که بازگشت واشنگتن به توافق برجام به رأی سنا منوط نشود، آنها از اختیارات خود برای جلوگیری از احیای آن استفاده خواهند کرد، این نامه را که تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه تدوین کرده است، بیش از 33 سناتور امضا کرده‌اند.

در ماه‌های گذشته قانونگذاران حزب جمهوری‌خواه چندین طرح قانونی برای جلوگیری از رفع تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران معرفی کرده‌اند. برخی از نمایندگان کنگره هم تهدید کرده‌اند که چنانچه رئیس‌جمهور بعدی از حزب جمهوری‌خواه باشد باز هم برجام را پاره خواهد کرد.

با این حال، رفتارهای جو بایدن به‌گونه‌ای بوده است که نه‌تنها چاره‌ای برای این معضلات نیندیشیده بلکه به آنها دامن هم زده است. «جفری لوئیس»، کارشناس آمریکایی مسائل منع اشاعه هسته‌ای روز گذشته در مصاحبه با پایگاه «نیوریپابلیک»، در پاسخ به این سؤال "چرا بایدن تا به حال برای بازگشت به برجام تعلل کرده است؟" گفت که او در مصاف با منتقدانش، «فردی بزدل است.»

لوئیس گفت: بایدن در ماه‌های نخست بعد از ورود به کاخ سفید از تبعات بازگشت به توافق هسته‌ای نگران بوده و نمی‌خواسته است مخالفانش را تحریک کند. بایدن به‌ویژه نگران بوده است که در نظر نگرفتن نظرات «رابرت منندز»، رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی مجلس سنا که از مخالفان برجام است می‌تواند فرایند تأیید صلاحیت گزینه‌های او در مجلس سنا را با دشواری مواجه کند.

هدف‌گذاری بایدن برای راضی کردن مخالفان برجام در حالی است که به‌باور «مت داس»، مشاور «برنی سندرز»، سناتور دموکرات آمریکایی رسیدن به اتفاق نظر با این گروه از قانونگذاران تندروی ضد ایران تقریباً امری محال است.

او می‌گوید: «آنها به این دلیل از برجام نفرت ندارند که برجام توافق بدی است، بلکه ریشه نفرت آنها در این است که این توافق با ایران صورت گرفته است. درباره برجام، با تندروهای ضد ایران هیچ اجماعی وجود ندارد که بتوان آن را برقرار کرد.»

جدا از این، منابع آگاه به پایگاه نیوریپابلیک گفته‌اند حضور برخی از مقام‌های مخالف برجام در میز ایران در تیم شورای امنیت ملی آمریکا از جمله دیگر عوامل اکراه بایدن برای بازگرداندن آمریکا به برجام بوده است. منابع آگاه در گفت‌وگو با پایگاه نیوریپابلیک به‌عنوان مثال به نقش منفی «برت مک‌گورک»، مسئول میز غرب آسیا در شورای امنیت ملی آمریکا در این خصوص اشاره کرده‌اند.

علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران نیز امروز به همین نکته اشاره کرده است: «صداهایی که از هیئت حاکمه آمریکا شنیده می‌شود نشان می‌دهد که انسجام لازم در این کشور برای اتخاذ تصمیمات سیاسی در مسیر پیشبرد مذاکرات وین وجود ندارد. دولت آمریکا نمی‌تواند هزینه اختلافات داخلی خود را با تضییع حقوق قانونی ملت ایران پرداخت کند.»

دولت بایدن البته با ملزم کردن خودش به جلب رضایت رژیم صهیونیستی و کشورهای حاشیه خلیج فارس در مسئله بازگشت به برجام پیچیدگی‌های این مذاکرات را که به‌جهت دشواری‌هایش در رسیدن به یک نقطه تنظیم مشترک به «مکعب روبیک» مشهور شده است چند برابر کرده است.

ادامه بازی مقصرنمایی علیه ایران

مشخص است که مدیریت همزمان منافع متضاد و گاه متناقض همه این بازیگران هم باعث کندی مذاکرات می‌شود و هم ضعف اراده طرف آمریکایی را به‌همراه خواهد داشت، حال آنکه، طرف غربی طی یک عملیات روانی در دو ماه گذشته طوری وانمود کرده است که سرعت مذاکرات تابع اقدام و تصمیم‌گیری طرف ایرانی است.

با این حال، آمریکا در تمام این مدتی که سرگرم بازی با این کلاف سردرگم خودساخته بوده بیکار ننشسته و همه تلاشش را برای مقصرنمایی ایران و انداختن توپ تصمیم‌گیری به زمین ایران به‌کار گرفته است، تقریباً هر اقدام و خبری که آمریکا طی این مدت انجام داده است همین هدف را دنبال کرده است.

دولت آمریکا در تازه‌ترین اقدام به‌عنوان مثال اعلام کرد که این کشور با اعمال برخی معافیت‌های تحریمی، شرایطی را فراهم کرده است که کشورها و شرکت‌های خارجی بتوانند با ایران در پروژه‌های نیروگاه اتمی بوشهر، نیروگاه آب سنگین اراک و راکتور تحقیقاتی تهران همکاری کنند.

با آنکه رسانه‌های غربی تلاش کرده‌اند این اقدام را نشان‌دهنده حسن‌نیت طرف آمریکایی جا بزنند اما «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تأیید کرد که صدور این معافیت دربردارنده مزایای اقتصادی برای ایران نیست و اقدام آمریکا برای دادن امتیاز به تهران نبوده است.

او گفت: «هدف از صدور این معافیت‌ها تأمین پول برای ایران نیست...، واقعیت این است که اگر ما در نقطه‌ای قرار بگیریم که بخواهیم به پایبندی دوجانبه به برجام برگردیم، این معافیت‌ها برای برداشتن گام‌هایی که برنامه هسته‌ای ایران را کم‌خطرتر می‌کنند، ضروری خواهند بود. اگر هم نتوانیم به پایبندی دوجانبه برگردیم باز هم این گام‌ها در جهت منافع ماست.»

آمریکا و کشورهای غربی در چند ماه گذشته از طریق چنین اقداماتی تلاش کرده‌اند ایران را عامل کندی پیشرفت مذاکرات معرفی کنند، حال آنکه شواهد زیادی در نقض این ادعاها وجود دارد. در دور قبلی مذاکرات، «انریکه مورا»، معاون دبیر اجرایی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و برخی دیگر از طرف‌های مذاکره‌کننده در اروپا بر این مسئله تصریح کردند که پیشرفت‌های حاصل‌شده در بخش مربوط به تعهدات هسته‌ای ایران است و بخش رفع تحریم‌ها که مربوط به تعهدات طرف مقابل است پیشرفتی نداشته است.

نگاهی به وضعیت مذاکرات هم مؤید این گزاره است: ایران تاکنون در گفت‌وگوها با ارائه متون مکتوب و پاسخ‌های سریع در جهت سرعت بخشیدن به روند گفت‌وگوها برآمده است، حال آنکه برخی گزارش‌ها حاکی است طرف‌های غربی عملاً در برخی موارد ابتکار عملی نداشته‌اند و توسل به خبردرمانی و عملیات روانی را در دستور کار قرار داده‌اند.

از طرف دیگر، در هفته‌های آغازین شروع به کار دولت بایدن، زمانی که تصور می‌شد او بر اساس وعده‌های انتخاباتی‌اش ممکن است سریعاً آمریکا را به برجام بازگرداند مقام‌های او در موقعیت‌های مختلف از جمله در جلسات تأیید صلاحیت مجلس سنا بارها این موضع را تکرار کردند که واشنگتن با نقطه بازگشت به برجام فاصله زیادی دارد.

از جمله افرادی که این موضع را مقابل قانونگذاران سنا بیان کرد آنتونی بلینکن بود که این روزها مدام بر طبل محدودیت زمانی برای «احیای برجام» می‌کوبد و از دو ماه پیش این جمله را طوطی‌وار تکرار می‌کند که برای احیای برجام فقط چند هفته زمان باقی مانده است نه چند ماه!

از آن گذشته، دولت جو بایدن در مدت یک سالی که از ریاست‌جمهوری‌اش می‌گذرد با بحث‌هایی مانند «چه‌کسی اول باید به برجام برگردد» و «ضرورت مذاکره برای رسیدن به توافق قوی‌تر و طولانی‌تر» و... زمان را برای ورود به برجام تلف کرد و اکنون قصد دارد با بازی مقصرنمایی، این تقصیر را گردن ایران بیندازد./تسنیم