راهبرد معاصر بررسی می کند؛
چرا ایران با طرح توافق موقت مخالف است؟
یکی از مطلوبیت‌های مدنظر دولت آمریکا، احیای توافق برجام به شکل موقت بدون رفع اصلی‌ترین تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران بوده است و بر این اساس نیز ایده توافق موقت، نه برای نجات برجام بلکه برای عبور از آن و حرکت به‌سوی «توافقی طولانی‌تر و قوی‌تر» طراحی گردید. طولانی‌تر ازاین‌جهت که محدودیت‌های هسته‌ای را تداوم دهد و قوی‌تر از این منظر که به سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران نیز بپردازد.
به گزارش راهبرد معاصر؛ مذاکرات رفع تحریم‌ها پس از یک دوره تنفس کوتاه از سر گرفته‌شده است. گفته می‌شود که این دور از مذاکرات به مراحل پایانی و نگارش پیش‌نویس نهایی نزدیک شده است. این در حالی است که پیش‌تر گفته‌شده بود که احتمال اینکه مذاکرات به بن‌بست رسیده و طرفین میز مذاکره را بدون رسیدن به توافق ترک کنند، بالاست، بر این اساس طرح توافق موقت به‌عنوان تنها راهکار رهایی از این احتمال، می‌بایست مدنظر قرار گیرد. در سوی مقابل، ایران با طرح توافق موقت برای رهایی از شکست مذاکرات، با قاطعیت مخالفت نمود. مقامات ایرانی با تأکید بر اینکه ایران توافق موقت در وین را نخواهد پذیرفت، اظهار داشتند که اساساً نیازی به یک توافق موقت نیست و اگر تصمیمات لازم در مورد موضوعات اختلافی گرفته شود، می‌توان به «توافق نهایی» دست‌یافت. تنها سؤالی که اکنون ممکن است در اذهان شکل‌گرفته باشد، بحث علت مخالفت ایران با عدم پذیرش توافق موقت و چرایی اتخاذ این تصمیم در مذاکرات هسته‌ای است که در ادامه سعی می‌گردد با ارزیابی طرح توافق موقت به آن پاسخ داده شود.
ارزیابی طرح توافق موقت
در ارزیابی طرح توافق موقت ابتدا باید گفت که دولت جدید آمریکا، ابایی از تداوم سیاست‌های تحریمی و فشار حداکثری به ایران، برای رسیدن به یک توافق فرابرجامی تحت عنوان برجام‌پلاس ندارد. توافقی که تعهدات و محدودیت‌های هسته‌ای جدیدی را برای ایران به ارمغان می‌آورد و مقدمه‌ای بر مهار توان موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران نیز باشد، براین اساس غربی‌ها معتقدند که باید تحریم‌ها به‌عنوان اهرم فشاری برای وادارسازی ایران به مذاکرات منطقه‌ای، حفظ شود. بر همین مبنا، یکی از مطلوبیت‌های مدنظر دولت آمریکا، احیای توافق برجام به شکل موقت بدون رفع اصلی‌ترین تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران بوده است و بر این اساس نیز ایده توافق موقت، نه برای نجات برجام بلکه برای عبور از آن و حرکت به‌سوی «توافقی طولانی‌تر و قوی‌تر» طراحی گردید. طولانی‌تر ازاین‌جهت که محدودیت‌های هسته‌ای را تداوم دهد و قوی‌تر از این منظر که به سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران نیز بپردازد.
با واکاوی گام‌های پیشنهادشده در این طرح، می‌توان گفت که اقدامات طرفین (ایران و آمریکا) به‌هیچ‌عنوان با یکدیگر هم‌وزن نبودند که بخواهند به مرحله عملیاتی برسند. آمریکا قصد داشت که با آزادسازی بخشی از دارایی‌های محدودشده ایران و همچنین مبادلات کالاهای بشردوستانه، نوعی معافیت‌های تحریمی را ایجاد کند و در مقابل، ایران را وادار به حداقل توقف غنی‌سازی با غنایِ 60 درصد نماید و پروسه افزایشیِ فعالیت‌های هسته‌ای ایران را متوقف کند. این در حالی بود که اگر ایران توقف غنی‌سازی 60 درصد را می‌پذیرفت، اهرم فشار خود را عملاً واگذار می‌کرد، لذا هزینه این گام ایران، بسیار بیشتر و غیرقابل قیاس با اقدام آمریکایی‌ها می‌بود. در این طرح سخن از رفع تحریم‌های ایران نبود بلکه از سخن از آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران طبق تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا است. با این ترفند واشنگتن موفق می‌شد که با مکانیسم خرید زمان سرعتِ فعالیت‌های هسته‌ای ایران را کُند سازد و درحالی‌که تحریم‌های برجامی و پسابرجامی همچنان از منظر حقوقی و حتی حقیقی پابرجا بوده و صرفاً برخی از آن‌ها رفع شده، با تداوم مذاکرات بعد از انعقاد یک توافق موقت، زمینه‌های ورود مباحث دیگر مانند توان دفاعی موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای به گفتگوها را فراهم نماید.
لذا می‌توان گفت که به این دلایل بوده است که کارشناسان آمریکایی و اروپایی از ایده توافق موقت استقبال می‌کردند، چراکه پیشنهاد‌های ایده توافق موقت، تنها باهدف متوقف کردن پیشرفت‌های هسته‌ای و برنامه غنی‌سازی ایران که در راستای کاهش تعهدات برجامی صورت گرفته بود و در مقابل سخنی از رفع یا لغو تحریم‌های گسترده و فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نبود.
درمجموع، برمبنای آنچه مشخص گردید، ایده انعقاد توافقی موقت باهدف انعقاد توافقنامه‌ای فرابرجامی با بیشترین منفعت برای دولت فعلی آمریکا باقابلیت حل تمام اختلافات موجود با ایران مطرح گردیده بود و بر اساس آن، غربی‌ها فکر می‌کردند که می‌توانند با انجماد فعالیت‌های غنی‌سازی در یک توافق موقت و کاهش درصد غنی‌سازی ایران، مهم‌ترین نگرانی امنیتی خود را در موضوع هسته‌ای ایران مرتفع سازند و درازای آن، صرفاً بخشی از مطالبات ایران را اعاده کرده و فشارهای اصلی اقتصادی تا وادارسازی ایران به پذیرش دیگر مطالباتشان، ادامه دهند. بنابراین اکنون چرایی مخالفت ایران با این طرح به‌خوبی درک و فهم می‌گردد.
به هر صورت با عدم موافقت ایران با طرح توافق موقت و ایستادگی ایران بر جلوگیری از تعمیم توافقنامه برجام به دیگر حوزه‌های مدنظر غربی‌ها، به نظر می‌رسد که آن‌ها نیز از این طرح توافق موقت صرف‌نظر کرده باشند، چنانچه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آخرین تماس تلفنی با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده که در مذاکرات وین توافق در دسترس است و همچنین اخباری نیز مبنی نگارش پیش‌نویس نهایی توافق منتشر گردیده که حکایت از احتمال انعقاد توافق نهایی در آینده دارد.