ابلاغ یک مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی توسط آیت الله رئیسی

به گزارش راهبرد معاصر آیت الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبه «سیاست‌های ایجاد و ارتقاء سکّوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری» که، در  هشتصد و پنجاه و دومین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، را برای اجرا ابلاغ کرد.

متن مصوبه «سیاست‌های ایجاد و ارتقاء سکّوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری» به شرح ذیل است:

وزارت آموزش و پرورش
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
دانشگاه آزاد اسلامی
ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

مصوبه «سیاست‌های ایجاد و ارتقاء سکّوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری» که بر اساس مصوبه جلسه 350 مورخ 1400/09/09 شورای معین، در جلسه 852 مورخ 1400/10/07 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید به شرح ذیل برای اجراء ابلاغ می‌گردد.

مقدمه

نگاهی به اسناد ملی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و فناوری حاکی از تأکید این اسناد بر اهمیت و استقرار نظام آموزش مجازی، شبکه‌سازی پژوهشی و ایجاد زیرساخت­‌های فناورانه مرتبط داشته است (پیوست 1)؛ بر این مبنا، ایجاد سکوی واحد برای هم افزایی سرمایه های خدمات و محتوای مجازی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری و ضرورتی روشن و آشکار است (پیوست 2). با توجه به الزامات اسناد بالا دستی شورای عالی انقلاب فرهنگی و به منظور ایجاد و ارتقاء سکوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، مواد سیاستی ذیل پیش بینی می‌گردد:

ماده 1ـ تعریف اصطلاحات
مفاهیم به کار رفته در این سند، مبتنی بر تعاریف زیر است:
1.  «لایه‌های شبکه»: عبارتند از زیرساخت، محتوا و خدمات. دو لایه ابزار و کاربر نیز در یک شبکه قرار دارند که به صورت مستقیم به سیاست‌های این سند مرتبط نیستند، هرچند در مورد آن‌ها الزاماتی برقرار شده است.
2. «زیرساخت»: شامل سوئیچ‌ها، مسیریاب‌ها و مراکز داده داخلی است که اطلاعات از طریق آن‌ها مبادله می‌شود.
3. «سکوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری»: بسترهایی است که تعاملات میان ارائه‌دهندگان و مصرف کنندگان در لایه خدمات از طریق آن صورت می‌گیرد.
4. «شبکه ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری »: شامل ارتباطات متقابل در لایه‌ محتوای تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری میان سامانه‌های مختلف است که قابلیت گزارش‌گیری و تجمیع داده‌ها در سطح کلان را داراست و در چهار قلمرو ظرفیت‌سازی می‌شود: 1) ظرفیت عمومی مشترک بین همه ذی‌نفعان، 2) ظرفیت اختصاصی و نقطه به نقطه، برخوردار از منطق مکان‌حوری و خدمات خاص هر واحد آموزشی، 3) ظرفیت بخش خصوصی، به عنوان تأمین‌کننده دریافت خدمات از بخش خصوصی و ارائه خدمات به بخش خصوصی و 4) ظرفیت همکاری‌ها، ارتباطات و به اشتراک‌گذاری‌های داخلی و بین‌المللی.
5. «دستگاه‌های مسئول»: عبارتند از وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دانشگاه آزاد اسلامی.
ماده 2ـ اهداف کلان
توسعه عدالت تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری، هم افزایی منابع و امکانات، افزایش دسترسی همگانی به منابع علمی و فناوری برای عموم کاربران (و به طور خاص دانش‌آموزان، دانشجویان، کارکنان، معلمان و اساتید و فعالان اقتصاد دانش‌بنیان)، توسعه نظام آموزش مجازی و شبکه‌سازی نظام های پژوهشی و فناوری، از طریق شکل‌دهی «سکوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری» مبتنی بر شبکه همگرا و هم‌افزای رقومی و با کیفیت بر بستر شبکه ملی اطلاعات.

ماده 3ـ سیاست‌ها
همه دستگاه‌های مسئول، می‌بایست سیاست‌های پنج گانه ذیل را در اقدامات خود لحاظ نمایند:
سیاست 1ـ هم‌افزایی کلیه سامانه‌ها، خدمات و محتوای تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری مرتبط با ماموریت دستگاه‌ها و ارائه خدمات در قالب سکوی اختصاصی دستگاه خود، به‌نحوی که علاوه بر نهادهای ذیل خود، هم‌­افزایی، ائتلاف و هم­گرایی کافی با سایر دستگاه‌های مسئول، مبتنی بر ویژگی‌های زیر برقرار گردد:

تامین کننده محتوای سالم، امن و منطبق با اصول اخلاقی و ارزشی اسلام.

به‌روز و متناسب با آخرین ظرفیت‌‌ فناوری‌‌های سخت‌‌افزاری و نرم‌افزاری جدید.

مبتنی بر شبکه ملی اطلاعات، ذیل قواعد و مصوبات شورای عالی فضای مجازی.

قابلیت میزبانی قالب‌های نرم‌افزاری و محتوایی رایج و پرکاربرد.

استقلال عملکردی نسبت به سخت‌افزار و نرم‌افزار خاص.

متعهد و دارای ضمانت‌هایِ فناورانه و حقوقی امنیتیِ اعلام‌شده در خصوص صیانت از حقوق و حریم خصوصی کاربران و داده عمومیِ کشور.

پویا در به‌روزرسانی، رفع نقایص و بهبودبخشی مستمر.

قابلیت بهره‌برداری یکسان و با کیفیت در همه مناطق کشور (به لحاظ سطوح مختلف ظرفیت‌های زیرساختی موجود در مناطق).

واجد سازوکار‌های شفافیت، پشتیبانی، پاسخگویی و راهنمایی همزمان، کارآمد با دسترسی آسان در سطح عملیاتی.

تحقق مکان‌محوری لایه‌های آموزشی و محتوایی یادگیری الکترونیک از طریق ویژگی پودمانگی فضای مجازی.

تعبیه امکانات و قابلیت‌ها متناسب با انواع کاربران در طراحی‌ها، از جمله توجه به آسیب‌پذیری کودکان، نوجوانان، توان‌یابان جسمی، اقلیت‌ها و شهروندان غیرایرانی.

تعامل نظام‌مند آموزشی و پژوهشی، فناوری و نوآوری با جهان، در چارچوب سیاست­‌های دیپلماسی علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران.

از نظر اقتصادی خودگردان و به صرفه برای کاربر و مصرف کننده.

رقابت پذیر از منظر نرم‌افزاری و جذابیت و واجد فضای ذخیره سازی برای کاربران.

تبصره 1ـ تا زمان استقرار و بهره‌برداری کامل از شبکه ملی اطلاعات، از سایر زیرساخت های ملی اطلاعات موجود جهت ذخیره سازی و تبادلات استفاده خواهد شد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات لازم است همکاری لازم را با دستگاه‌های مسئول در راستای توسعه و تامین زیرساخت‌های لازم و در قالب بودجه‌های سنواتی، انجام ‌دهد.
تبصره 2ـ هم افزایی مذکور در بستر سکوی واحد، مانع از خدمات خاص دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و همچنین سایر مراکز آموزشی نیست و ضمن حفظ استقلال سازمانی در بستر سکوی واحد به اشتراک گذاری سازوکارهای خدماتی و محتوایی خواهند پرداخت و از هزینه‌های تکراری برای خرید خدمات و محتوا، پرهیز خواهد شد.
سیاست 2ـ طرح تجمیع، ائتلاف و شبکه‌سازی سامانه‌های پژوهشی در رون­دستگاهی و بین‌دستگاهی بر بستر سکوی مربوطه را حداکثر تا شش‌ماه بعد از ابلاغ سند و با استفاده از فناوری‌های جدید هوشمندسازی و با لحاظ شرایط ذیل، تدوین و اجرا نموده و به بهره‌برداری برسانند:

پرهیز از هزینه‌کرد چندگانه در دسترسی به سامانه‌های علمی بین المللی تا حد امکان.

ایجاد فناوری هوش مصنوعی برای رصد محتوای علمی، فناوری و نوآوری تولیدشده در داخل، با توجه به آخرین شاخصه‌های علم­ سنجی و ارزیابی فناوری و نوآوری.

قابلیت تبادل اطلاعات با سامانه‌های علمی بین‌المللی.

قابلیت رصد میزان کاربردی بودن پژوهش‌های انجام شده در داخل.

قابلیت کشف تقلب‌های علمی.

قابلیت کشف محققان و دانشگاه‌ها با برنامه تحقیقاتی مشابه.

سیاست 3ـ با توجه به مفاد «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» و تاکید بر هدف گذاری استقرار تمدن نوین اسلامی و بهره‌مندی از سبک زندگی اسلامی، احراز عدم مغایرت و تقویت مولفه‌های مرتبط با اهداف و راهبردهای هفت گانه گام دوم، حمایت حداکثری انجام شود و با لحاظ شرایط ذیل، از محتوا و فرآیند تضمین کیفیت (نشان کیفیت) صیانت نمایند:

رعایت ارزش‌های بنیادین مندرج در اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی در سازوکارهای تولید محتوا و ارائه خدمات.

تدوین استانداردهای لازم برای تولید و نشر محتوای آموزشی، اعم از سرفصلها، منابع و خدمات مرتبط با فرآیندهای آموزش و یادگیری، با توجه به نیازها و اهداف هر حوزه آموزشی.

زمینه‌سازی مشارکت فعال و حداکثری استادان، مدرسان و صاحب­نظران در تولید محتوای رقومی سالم، مفید و ایمن، متناسب با نیازها و اهداف هر حوزه آموزشی.

ایجاد شرایط بهره‌گیری از نهادهای غیردولتی و شرکت‌های دانش ­بنیان فعال و صاحب صلاحیت در عرصه تولید و نشر محتوا در زیست‌بوم مجازی.

تقویت سواد و مهارت‌های اینترنتی کلیه مخاطبان، اعم از کاربران مستقیم و غیرمستقیم، مرتبط با آموزش‌ها و اصلاح عدم توازن مهارت­های بین‌نسلی.

سیاست 4ـ لازم است با درنظرگرفتن ظرفیت رقابت بازار، قابلیت‌های فنی، کیفیت سرویس‌دهی، فراگیری و سرعت، کلیه خدمات از طریق موسسات یا شرکت‌های دانش‌بنیان یا واحدهای فناور مستقر در پارک‌های علم، فناوری و مراکز رشد تامین شود.
تبصره ـ جهت ایجاد فضای رقابتی و مولد، دستگاه‌ها نمی‌‎توانند قراردادهای انحصاری مطلق منعقد نمایند.
سیاست 5ـ سازوکارهای رصد و نظارت بر محتوای تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری را با لحاظ شرایط زیر پیاده‌سازی و اجرا ‌نمایند:

رده‌بندی و رتبه‌بندی محتوا و ارائه‌کنندگان محتوای آموزشی با مشارکت دانش ­پذیران، مدرسان، والدین و کارشناسان.

رده‌بندی و رتبه‌بندی موسسات آموزشی با توجه به فناوری مورداستفاده، کیفیت ارائه آموزش و رضایت دانش‌پذیران.

بهره‌گیری از سازوکارهای جمع‌سپاری با سرعت و دقت بالا، به صورت توزیع­شده و یا نیمه‌توزیع شده، توسط کارگزاران خصوصی متخصص و صاحب صلاحیت.

تعبیه قابلیت صدور گواهی‌های رسمی.

امکان ارائه آموزش‌های فرهنگی و فوق برنامه.

حداکثر شبیه سازی مجازی با فضای کلاس درسی.

ماده 4ـ ساختار نهادی
1ـ نظارت راهبردی سیاست‌های فوق، برعهده «ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور» است.
2ـ اجرای سیاست‌های فوق بر عهده دستگاه‌های مسئول (موضوع بند 5 ماده 1) است و می‌بایست گزارش عمکرد خود را به صورت هوشمند و نظام‌مند، ظرفیت‌سازی و ارائه ‌کنند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان دستگاه هماهنگ‌کننده میان‌دستگاهی، مسئولیت هماهنگی و برگزاری جلسات آن را بر عهده خواهد داشت. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مدیریت، برنامه‌ریزی و پیاده سازی سیاست‌های فوق در حوزه آموزش عالی، پژوهش، فناوری و نوآوری را برعهده خواهد داشت. این وزارتخانه موظف است، گزارش‌های خود را در مقاطع زمانی مشخص به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارایه نماید. همچنین این وزارتخانه در راستای انجام تحقیقات نیازمحور نسبت به احصاء و تعیین نیازها، ایده‌ها و توانمندی‌های کشور و یکپارچه‌سازی سامانه‌های موجود پژوهش، فناوری و نوآوری در حوزه مرتبط با نیازهای کشور، نظام ایده‌ها و نیازها را برنامه ریزی و پیاده سازی نماید.
3ـ مدیریت، برنامه‌ریزی و پیاده­سازی سیاست‌های فوق در حوزه تعلیم و تربیت عمومی برعهده وزارت آموزش و پرورش است. این وزارتخانه موظف است گزارش‌های خود را در مقاطع زمانی مشخص به شورای عالی انقلاب فرهنگی رائه نماید.
4ـ مدیریت، برنامه‌ریزی و پیاده­سازی سیاست‌های فوق در حوزه فرهنگ و هنر برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این وزارتخانه موظف است گزارش‌های خود را در مقاطع زمانی مشخص به شورای عالی انقلاب فرهنگی رائه نماید.
تبصره 1ـ تمامی فعالیت‌های مرتبط با این سند، از محل بودجه و اعتبارات سازمانی دستگاه‌های مسئول خواهد بود و اعتبارات مازاد، با رعایت قوانین و مقررات عمومی مربوط و مشروط به پیش بینی در بودجه سنواتی تأمین خواهد شد.
تبصره 2ـ تمامی دستگاه‌های مسئول می‌بایست سایر مقررات و دستورالعمل‌های اجرائی لازم برای پیاده‌سازی سیاست‌های فوق را به صورت هماهنگ، ظرف مدت حداکثر شش­ماه و طبق روال داخلی طرح موضوعات در هیئت وزیران، جهت بررسی و تصویب به هیئت وزیران ارائه نمایند.

ماده 5- این مصوبه مشتمل بریک مقدمه، 5 ماده، 5 تبصره و الحاقات (دو پیوست) در جلسه 852 مورخ 07/10/1400 شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب گردید و از تاریخ ابلاغ، لازم­الاجرا خواهد بود.

سیدابراهیم رئیسی
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی/تسنیم