جریان تحول خواه در علوم انسانی موفق عمل نکرده است

به گزارش راهبرد معاصر، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه جریان تحول خواه در علوم انسانی موفق عمل نکرده است گفت:در تدوین سند موجود زحمات زیادی کشیده شد اما ضعف در عدم توجه کافی به وضعیت فرهنگی موجود ( علوم انسانی و اجتماعی رایج در محیط) است.

کشور ایران در طول سالیان متوالی، برای اجرای امور کلان حکومتی، فراخور هر موقعیت، مجموعه‌ای از اسناد اجرایی کلان و چشم‌اندازهای گوناگون را تدوین کرده است؛ اسنادی که اجرای آنها با موفقیت‌ها، شکست‌ها، مشکلات و نارسایی‌های متنوعی همراه بوده است.

هشت سال پیش رهبر معظم انقلاب موضوع «الگوی پایه اسلامی-ایرانی پیشرفت» را مطرح کردند و پس از هشت سال متنی با عنوان یاد شده تهیه شد. در 22 مهر 97 مقام معظم رهبری با ملاحظه سند مربوطه، مجمع تشخیص مصلحت، مجلس شورای اسلامی، دولت، شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی، دانشگاه ها و حوزه های علمیه و صاحب نظران را مامور بررسی و ارائه پیشنهادهای لازم برای ارتقای آن کردند.

در راستای این فراخوان گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس در سلسله مطالبی به انتشار نقد و بررسی و پیشنهادات اساتید حوزه و دانشگاه پیرامون این سند خواهد پرداخت.

«مهدی گلشنی» فیزیک‌دان، استاد فلسفه علم، مترجم، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس به بررسی، نقد و واکاوی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت پرداخته است:

فارس: به‌عنوان اولین پرسش، تعریف شما از الگوی پیشرفت چیست و این الگو چگونه باید تدوین شود؟ با توجه به این تعریف، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

گلشنی: من پیشرفت مطلوب را این می دانم که:اولاً فرهنگ اصیل اسلامی بر محیط حاکم شود تا بتوان طرح های مطلوب را پیاده کرد، ثانیاً باید با حاکم شدن فرهنگ خود اتکائی ، کشور به خود کفائی برسد تا برای نیازهای اصلی اش در مضیقه نباشد، ثالثاً کشور به حدی در علم پیشرفت کند که لااقل در بعضی حوزه ها سرآمد باشد.

فارس: جایگاه نظریِ پیشرفت در تهیه سند الگو چیست؟ آیا این نظریه در فرایند تدوین سند تهیه شد؟خلأ نظریه پیشرفت چه اثرات منفی بر فرآیند تهیه و محتوای سند الگو خواهد داشت؟

گلشنی: در تدوین سند موجود زحمات زیادی کشیده شد و آن ایده آل ها برای یک کشور اسلامی را در بر دارد. اما اگر سندی بخواهد موفقانه پیاده شود ، باید محیطی که قرار است سند در آن پیاده شود مناسب باشد. الان یک فرهنگ آشوبناک در کشور حاکم است ( نه کاملاً غربی یا شرقی است و لذا حداقل جنبه های مثبت آنها را در بر ندارد ، و نه کاملاً اسلامی است).

بنابراین به نظر من ابتدا باید به آسیب شناسی شرایط موجود در کشور و راه های علاج ناهنجاری ها می پرداختند.

فارس: آیا بین بخش‌های مختلف سند انسجام محتوایی وجود دارد؟

گلشنی: اگر سند قرار بود در یک محیط فرهنگی مناسب پیاده شود، آن انسجام محتوائی را دارد. اما به علت در نظر نگرفتن شرایط فعلی کشور سند به صورت فعلی قابل پیاده کردن نیست.

فارس: آیا ضعف این سند، ریشه در وضعیت عام علوم اجتماعی و انسانی ما دارد یا صرفاً ناشی از ضعف عملکرد نگارندگان آن است؟

گلشنی: بلی ضعف سند در عدم توجه کافی به وضعیت فرهنگی موجود ( علوم انسانی و اجتماعی رایج در محیط) است. باید متن سند را در چند سمینار داخلی در معرض نقد نخبگان علمی و فرهنگی می گذاشتند و از افراد پختۀ صاحبنظر نیز در مورد آن نظر خواهی می‌کردند.

فارس: فکر می‌کنید ایرادها و اشکالات این سند مربوط به کدام‌یک از این موارد است؟

گلشنی: ایراد اساسی من به دوچیز است: اول: عدم توجه به آسیب شناسی محیط و دوم: نظر خواهی کافی در مورد سند از نخبگان کشور.

از نظر من جریان تحول خواه در علوم انسانی موفق عمل نکرده است و لذا ما تغییر محسوسی در این حوزه نمی بینیم. عدم توفیق در این حوزه بخاطر این بوده که در سطح اجرائی بهائی به این نوع تحولات داده نمی شود ، چون اهمیت آنها درک نمی شود ویا با آن مخالفند، و لذا تصمیمات اتخاذ شده عملی نمی شوند.در سطح نظری هم به اندازۀ لازم از افراد خبره استفاده نشده است .بعلاوه لازم بوده در این امر اساتید حوزه و دانشگاه یک دیالوگ جدی داشته باشند ، ولی این متاسفانه این رخ نداده است

فارس: جریان تحول‌خواه و به‌خصوص جریان علوم انسانی اسلامی در کدام بخش از مسیر خود به خطا رفته که امروز پس از بیست سال نقد الگوی توسعه، هنوز نظریه‌ای در باب عدالت نداریم؟

گلشنی: بلی از نظر من جریان تحول خواه در علوم انسانی موفق عمل نکرده است و لذا ما تغییر محسوسی در این حوزه نمی بینیم. عدم توفیق در این حوزه بخاطر این بوده که در سطح اجرائی بهائی به این نوع تحولات داده نمی شود ، چون اهمیت آنها درک نمی شود ویا با آن مخالفند، و لذا تصمیمات اتخاذ شده عملی نمی شوند.در سطح نظری هم به اندازۀ لازم از افراد خبره استفاده نشده است .بعلاوه لازم بوده در این امر اساتید حوزه و دانشگاه یک دیالوگ جدی داشته باشند ، ولی متاسفانه این رخ نداده است.

فارس: مهمترین خلاء کنونی برای ارتقا و اصلاح سند چیست؟ ضعف محتوا؟ ضعف مشارکت نخبگان؟ ضعف گفتمان سازی؟ کدام قشر و با پیگیری چه فرایندی می توانند به رفع این خلاء ها و ارتقای سند کمک کنند؟

گلشنی: تمامی مواردی را که در این سؤال پرسیده شده در مورد این سند تایید می کنم. هم باید محتوا با لحاظ کردن شرایط موجود تقویت شود ، هم باید از نخبگان واقعی بیشتر استفاده شود ، و هم باید سند در طی همایش هائی در معرض نقد صاحبنظران قرار گیرد.

فارس: یکی از دلایل عدم مشارکت فعال نخبگان انقلابی این است که عده‌ای از آن‌ها معتقدند که این سند هم سرنوشتی مشابه اسناد دیگری مثل چشم‌انداز بیست‌ساله، نقشه جامع علمی و.. پیدا خواهد کرد و به همین جهت لزومی به‌صرف وقت و انرژی زیاد برای اصلاح آن وجود ندارد، آیا این دیدگاه صحیح است؟ چرا؟

گلشنی: دلیل نخبگان انقلابی قانع کننده نیست. وظیفۀ آنها است که از حالت انفعال بیرون آمده ،در اصلاح سند تلاش لازم را به عمل آورند. دلیل عدم توفیق اسناد دیگر هم عدم توجه به شرایط موجود بوده است ( زیرا پیاده کردن موفق یک سند در یک محیط ، مستلرم آماده بودن آن محیط است).

فارس: نخبگان انقلابی در پاسخ به فراخوان رهبری و در فرصت باقی‌مانده چطور می‌توانند بیشترین تأثیر را برای ارتقای سند داشته باشند؟

گلشنی: آنها باید طی نشست‌هائی سند را مورد مداقه قرار دهند و برای آماده کردن محیط جهت پیاده کردن سند اصلاح شده بکوشند.

فارس: اگر تصمیم بر این باشد که سند مذکور، حداکثر با اعمال برخی اصلاحات، پس از گذشت دو سال مبنای عمل قرار گیرد، چه توصیه‌ای دارید؟ چه خلأهایی در این سند به چشم می‌خورد؟

گلشنی: باید در مرحلۀ اول ، با نظر خواهی از نخبگان واقعی، در پی علاج آسیب‌های اجتماعی موجود باشند و هم زمان با توجه به آنها در سند اصلاحات لازم را به عمل آورند. همچنین خوب است در مرحله دوم این سند را به صورت آزمایشی در یکی دو محیط اجرا نمایند تا نواقص آن به طور عینی مشهود گردد.

منبع: فارس