ابهام‌های طرح بنزین برای همه+ جزئیات

به گزارش راهبرد معاصر، طرح بازتوزیع بنزین با هدف اختصاص بنزین یارانه‌ای (1500 تومانی) به افراد به جای خودروها از ابتدای اسفندماه و به صورت آزمایشی در جزیره کیش آغاز شده است. ایده‌ای که بر مبنای توزیع عادلانه یارانه سوخت میان همه مردم و انتفاع دهک‌های مختلف از قیمت ترجیحی بنزین در ایران طرح‌ریزی شده است.

طرحی که از همان ابتدا انتقاداتی به واسطه ویژگی‌های منحصر به فرد منطقه آزمایشی منتخب آن (جزیره کیش) به همراه داشت و با وجود نقص‌های اجرایی، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اخیرا از اجرای موفقیت‌آمیز آن و آمادگی برای اجرا در دیگر جزیره جنوبی کشور یعنی قشم خبر داده است.

نگرانی وزیر نفت از اوج‌گیری دوباره مصرف تا مرز تولید

با این وجود، سی‌ام فروردین‌ماه اظهارات بنزینی وزیر نفت در خلال امضای تفاهم همکاری با شهرداری تهران در زمینه مدیریت مصرف سوخت، خبرساز شد و از نگرانی به جای متولی تأمین انرژی در کشور حکایت داشت.

جایی‌که جواد اوجی به صورت تلویحی از امکان نیاز به واردات بنزین و گازوئیل، با توجه به نزدیک شدن میزان مصرف به ظرفیت پالایشگاه‌های بنزین و نفت‌گاز خبر داد و مصرف 95 میلیون لیتر بنزین در روز را زنگ خطری برای «امنیت انرژی» کشور دانست.

البته اوجی به پتانسیل صادرات 150 میلیارد دلاری در ازای کاهش 50 درصدی مصرف سوخت در بخش‌های مختلف کشور نیز گریزی زد و «مهار شدت مصرف» و «تأمین امنیت» انرژی را از وظایف وزارت‌خانه متبوعش برشمرد.

در همین باره، به تازگی رحیمی مظفری از اعضای کمیسیون انرژی نیز در گفت‌وگویی دغدغه بنزینی وزیر نفت را به گونه دیگری مطرح کرده و با اشاره به اینکه روند کنونی مصرف و تولید بنزین مناسب نیست، از اهمیت مدیریت مصرف بنزین سخن به میان می‌آورد و بیان می‌کند: اگر مصرف مدیریت نشود، مشکل ایجاد می‌شود و کشور به واردات بنزین نیاز پیدا خواهد کرد.

بر اساس آنچه مطرح شد، مصرف بنزین در کشور پس از افت ناشی از شیوع کرونا و افزایش قیمت بنزین در سنوات گذشته، مجدد روند صعودی به خود گرفته و به مرز 100 میلیون لیتر نزدیک شده است.

فارغ از این‌که کارشناسان راهکارهای متعدد و متنوعی برای مدیریت مصرف سوخت در کشور ارائه می‌کنند؛ نکته حائز اهمیت تقارن زمانی و اشراف بر چالش‌های اجرای طرح بازتوزیع بنزین با وجود محدودیت منابع انرژی است.

مخاطرات توزیع بنزین بر اساس کد ملی

بررسی‌ها نشان می‌دهد، اجرای طرح بنزینی دولت بر مبنای اختصاص 20 لیتر سهمیه بنزین به هر کد ملی، نیاز به اختصاص سهمیه یارانه‌ای بیشتری به افراد نسبت به وضع کنونی خواهد داشت و همین مسئله نه تنها «امنیت انرژی» و «کسری بودجه» ناشی از فروش بیشتر بنزین یارانه‌ای را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه مخاطرات «درگیرکردن 85 میلیون ایرانی با معاملات بنزینی»، «اتلاف اضافه بنزین یارانه‌ای» توزیع شده و «تشدید جریان قاچاق سوخت» را در پی خواهد داشت.

از سوی دیگر، فارغ از اینکه دبیرخانه مناطق آزاد با عینک کارشناسی به حمایت از طرح برخواسته، اتکاء به نتایج طرح آن هم در شرایطی که بافت اجتماعی جزیره کیش نمونه مناسبی از کشور نیست و نیز طرح با نواقص اجرایی متعددی به اجرا درآمده، چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

گفتنی است، فارغ از ایرادات مطروحه نسبت به گزینش کیش به عنوان آزمایشگاه طرح بنزینی دولت، اختصاص بنزین به خودرو و کد ملی برخی خانوارها، عدم واریز سهمیه بنزین به برخی افراد دارای کارت کیشوندی، پیوست ضعیف رسانه‌ای طرح (حتی در منطقه آزمایشگاهی) و سردرگمی ساکنان جزیره در حوزه مبادله سهمیه یارانه‌ای از عمده ضعف‌های اجرایی طرح به شمار می‌رود.

عباسی: بعد از بررسی نتایج کیش، به یک نمونه آزمایشی دیگر نیاز است

فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در مورد اجرای آزمایشی طرح بازتوزیع یارانه بنزین گفت: ایرادات مطرح شده به این طرح از سوی کارشناسان در این بازه زمانی منطقی به نظر می‌رسد؛ البته اغلب طرح‌ها در مرحله آزمایشی پختگی لازم را ندارند.

وی افزود: دستگاه اجرایی کشور با طرح پیشنهاد مذکور، طرح بازتوزیع یارانه بنزین را در یک مقیاس کوچک، آن هم در یک منطقه آزاد تجاری، اجرا کرده است. اجرای طرح را در حد آزمایشگاهی می‌دانم؛ این طرح باید بعد از بررسی نتایج و انجام مطالعات بیشتر، در یک استان با جمعیت کم، به صورت آزمایشی مجدد اجرا شود تا نتایج بهتری برای تحلیل کارشناسی حاصل شود.

عباسی با تأکید بر ضرورت بررسی بیشتر طرح بازتوزیع یارانه‌ بنزین گفت: طرح تخصیص بنزین به هر ایرانی در کمیسیون انرژی مجلس مراحل کارشناسی را پشت‌سر می‌گذارد و مصوبه‌ای از کمیسیون انرژی در این باره مطرح نیست. این طرح توسط معاون اقتصادی رئیس جمهور اعلام و مرحله آزمایشی را آغاز کرده است. بعد از مراحل آزمایشی و مطالعات میدانی بیشتر، اجرای طرح به صورت یکپارچه در کشور، باید به تصویب کمیسیون انرژی برسد و از طرف رئیس و یا سخنگوی کمیسیون انرژی اعلام شود.

فریدون عباسی با تأکید بر نبود برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین، بیان کرد: تصمیم‌گیری در مورد این موضوع در شورای اقتصادی کشور انجام می‌شود؛ بعد از آن باید به صورت لایحه به مجلس ارائه و به تصویب نمایندگان برسد. درحال حاضر برنامه‌ای از سوی شورای اقتصادی برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی به مجلس اعلام نشده است.

سوداگری و قاچاق بنزین در پی شکل‌گیری بازار خرید و فروش بنزین

محمدنژاد دیگر عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در گفت‌وگوی دیگری با اشاره به محدودیت‌ها، شرایط خاص جغرافیایی و اجتماعی کیش می‌افزاید: کیش به دلیل نداشتن راه خاکی با شهر‌های اطراف خود محدودیت‌هایی در مبادله بنزین دارد. همچنین مردم جزیره کیش، از وضعیت اقتصادی مطلوب‌تری نسبت به سایر مناطق کشور برخوردار هستند و نمی‌توان انتظار رفتار و واکنش یکسان از مردم سایر مناطق کشور با طرح بازتوزیع یارانه بنزین داشت.

وی در بخش دیگری از اظهاراتش می‌افزاید: از ابهامات کمیسیون انرژی، مشخص نبودن وضعیت سهمیه کسانی است که قادر به فروش سهمیه خود نباشند. از طرفی وقتی بحث منابع مالی و پول مطرح شود، قطعاً بازار هم شکل خواهد گرفت و همیشه در بازار‌ها افرادی به دنبال سوداگری هستند. کسی که خودرو ندارد، مجبور است سهمیه خود را به فروش رساند و این افراد طعمه سوداگران خواهند شد، زیرا کسی سهمیه خود را از بین نمی‌برد و به هر قیمتی می‌فروشد. این معضلات منجر به افزایش قاچاق بنزین به کشور‌های همسایه خواهد شد.

بر اساس آنچه مطرح شد، اصرار بر بازتوزیع بنزین آن هم در بحبوحه تقلای مصرف برای رسیدن به میزان تولید بنزین، چالش‌آفرین خواهد بود. همچنین، استناد به نتایج غیرشفاف و مبهم ناشی از اجرای طرح بنزینی در کیش می‌تواند تصمیم‌گیران را به تجویزی خطرناک برساند./ تسنیم