پیشنهاد اروپا یعنی نفت در برابر غذا و دارو

به گزارش راهبرد معاصر؛  آخرین امید دولت ایران برای زنده نگه‌داشتن برجام، راهکار ویژه مالی اروپا برای ارتباط مالی بین این اتحادیه و ایران است. حالا چند ماه از زمانی که فدریکا موگرینی، در حاشیه اجلاس سازمان ملل خبر این سازوکار مالی را داده بود، می‌گذرد اما به نظر می‌رسد اروپا – اگر هم تمایلی به این کار داشته باشد- در تدارک دیدن و اجرایی کردن این راهکار تعلل فاحشی می‌کند. از یک‌سو ماجرای میزبانی از این سازوکار مالی توسط بانک‌ها و رابط‌های ویژه مالی برای کشورهای اروپایی باعث وقت‌کشی در اجرای این سازوکار شد و از سوی دیگر شرکت‌های اروپایی نیز با روی دست گرفتن تابلوی  تهدیدهای وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده تمایلی به انجام تجارت با ایران ندارند.

   سؤال دیگری که در این باره وجود دارد، عزم اروپایی‌ها برای اجرایی کردن راهکار ویژه مالی است، چرا که در بحث‌های اخیر وزرای خارجه اتحادیه اروپایی و برخی تحرکات انگلیس و فرانسه دیده می‌شود که آنها در عین‌ حال که می‌گویند به دنبال دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران هستند، در تدارک اعمال تحریم‌های جدید علیه کشورمان به بهانه‌های حقوق بشری هستند. تلاش ناکام انگلیس، فرانسه و آمریکا برای کشاندن پرونده موشک‌های ایرانی به شورای امنیت سازمان ملل – آن‌هم بدون دلیل موجه - نیز حکایت از مواضع دوگانه اروپایی‌ها در قبال ایران دارد. بااین‌حال، مروری بر اظهارنظرهای اروپایی‌ها و مسؤولان آمریکایی و همچنین نگرانی مقامات ایرانی در وزارت امور خارجه نشان می‌دهد باید درباره اجرایی شدن این راهکار ویژه مالی و اثرگذاری آن در اقتصاد ایران  با احتیاط نظر داد. بویژه وقتی مقامات آمریکایی اعلام کردند سازوکار مالی اروپا عملاً کارآیی خاصی برای دور زدن تحریم‌های ایران ندارد، اراده و انگیزه اروپا برای همکاری با ایران و مقابله با تحریم‌های آمریکا زیر سوال خواهد رفت.

اظهارات اخیر گوردون ساندلند، سفیر ایالات‌ متحده در اتحادیه اروپایی در گفت‌وگو با فرانس‌24 در همین راستا ارزیابی می‌شود. ساندلند با اشاره به ایجاد کانال مالی ویژه اروپا با ایران، این راهکار را غیرقابل اجرایی دانست و گفت: «ما موفقیت بسیار بزرگی در تمام جهان داشته‌ایم و توانستیم بسیاری از تجار و کشورها را قانع کنیم که منافع‌شان ایجاب می‌کند با ایران معامله نداشته باشند. پس هر راهکاری که اروپا دارد اجرایی می‌کند، در نهایت بدون استفاده می‌ماند و به درد نمی‌خورد». وی همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا آمریکا قصد دارد کشورهایی را که میزبان این کانال مالی ویژه می‌شوند تحریم کرده یا تحت‌فشار بگذارد، گفت: «این مساله درباره میزبانان نیست، درباره کسانی است که از آن استفاده می‌کنند. استفاده‌کنندگان از این کانال مالی جریمه می‌شوند. ما کاملاً به‌صورت شفاف بیان کرده‌ایم هر کس که با ایران تجارت داشته باشد، نمی‌تواند با آمریکا نیز تجارت داشته باشد».

محدود شدن SPV به کمک‌های بشردوستانه
مسؤولان اتحادیه اروپایی بر این عقیده‌اند محدود کردن SPV به کمک‌های بشردوستانه به نوعی می‌تواند آنها را از دام تحریم‌های آمریکا برهاند. در مدل پرداخت «جبران خسارت» که به آن مدل شبکه‌ای نیز می‌گویند، راهکار HSPV یا «کانال مالی ویژه اروپا برای کمک‌های بشردوستانه» به عنوان هماهنگ‌کننده و متصل‌کننده ارتباطات مالی بین ایران و اروپا عمل می‌کند. این کانال بدین ترتیب اسناد انتقال مالی بین صادرکنندگان و واردکنندگان را دریافت کرده و برای هر کدام روشی برای پرداخت و دریافت هزینه‌های‌شان با توجه به حجم معاملات انجام شده در نظر می‌گیرد. در این مدل، HSPV کمک می‌کند که بدون اینکه بودجه و منابع مالی‌ای بین ایران و اروپا انتقال یابد و بدون فشارهای تحریمی بر بانک‌ها، نقل‌وانتقالات مورد نظر انجام و برنامه کالا در برابر نفت اجرایی شود.

فارین افرز در ادامه گزارش خود به این مساله اشاره‌کرده است که اگرچه این کار می‌تواند صادرات به ایران را تسهیل کند اما برای خرید نفت ایران، اروپایی‌ها همچنان در مضیقه خواهند بود. این بدین معناست که ایران به واردکننده کالاهای اروپایی تبدیل می‌شود اما در عوض نمی‌تواند براحتی نفت خود را به این کشورها بفروشد. بر این اساس، مسؤولان اروپایی نیز به ‌صورت غیرعلنی بیان کرده‌اند این راهکار نمی‌تواند راه برای خرید نفت از ایران را برای اروپا بگشاید. آنها با این‌ حال بر این عقیده‌اند اگر تعداد «راهکارهای ویژه مالی» یا SPVها زیادتر شود، به دلیل پیچیدگی کار و افزایش تعاملات با ایران شاید بتوان به تعادلی در زمینه صادرات و واردات رسیده و فکری به حال مراحل بعدی کرد. از این‌ جهت آنها معتقدند در نخستین اقدام، SPV باید برای امور حقوق بشری مورد استفاده قرار گیرد. اروپایی‌ها معتقدند در وهله اول شاید لازم نباشد فکری به حال توتال و زیمنس که حضوری فعال در زمینه نفت و انرژی ایران داشته‌اند صورت گیرد و تنها کافی‌است از شرکت‌هایی که به دنبال فروش مواد غذایی و دارویی به ایران هستند – مثل نستله، نووونوردیسک، سانوفی و یونی لور – حمایت شود. در این صورت آمریکا نمی‌تواند آنها را به دلیل فروش غذا تحت پیگرد قرار دهد. بعد از آن شاید بتوان برای تجارت‌های بعدی در زمینه خرید نفت نیز با ایران به توافقات بعدی رسید! این در واقع همان برنامه‌ای است که قرار است به برنامه نفت در برابر کالا ختم شود.

البته آمریکا چندان هم نمی‌تواند به دیده حقوق بشری به این راهکار نگاه کند، چرا که برخلاف گفته‌های رسمی مسؤولان ایالات‌متحده– مانند مایک پمپئو، وزیر خارجه ترامپ که بیان کرده بود تحریم‌ها مردم ایران را هدف قرار نمی‌دهد– مساله اصلی برای آمریکا بالا بردن هزینه‌های زندگی در ایران و تحت‌فشار گذاشتن خانواده‌هاست تا بلکه بتوانند اعتراضات و آشوب‌هایی در درون ایران ترتیب دهند. اروپایی‌ها در این راه تلاش دارند وانمود کنند شرکت‌های بزرگ اروپایی که تا پیش ‌از این با ایران همکاری می‌کردند، برای ادامه این همکاری از ترس مجازات‌های بعدی، توان حضور در ایران را ندارند اما برخی شرکت‌های کوچک‌تر که عملاً تجارتی با آمریکا نداشته و به مرزهای سرزمینی هر کشور محدود می‌شوند، شاید بخواهند با ایران تجارت داشته باشند! ایران اما در این اوضاع در نهایت در حالی به‌سوی اجرای کامل تعهداتش در برجام می‌رود که طرف مقابل تعهدی جز رساندن کمک‌های بشردوستانه یا در نهایت، برنامه کالا در برابر نفت ندارد!

دور زدن تحریم‌ها و وضع تحریم‌های جدید!
سایت خبری «یو اس نیوز» اما چندی پیش از زاویه‌ای دیگر به مشکل ارتباطات بین ایران و اتحادیه اروپایی پرداخته و بیان کرده است در حالی‌که اتحادیه اروپایی و بویژه کشور فرانسه سعی دارد ایران را در مساله حقوق بشر تحت‌فشار بگذارد، نمی‌توان گفت آیا سایر سیاست‌هایش درباره دور زدن تحریم‌های آمریکایی می‌تواند اجرایی شود یا نه. این سایت خبری با اشاره به دیدار وزرای خارجه این اتحادیه در بروکسل که ابتدای ماه جاری میلادی برگزار شده بود، نوشته است: «در این جلسه وزرای خارجه اتحادیه اروپایی از اقدامات تحریمی فرانسه در مقابل اقدامات تروریستی ایران حمایت کرده‌اند». اشاره این سایت به اتهامی است که چندی پیش فرانسه به ایران وارد کرد و مدعی شد جمهوری اسلامی تلاش داشته است در نشست منافقین در پاریس بمب‌گذاری کند. فرانسوی‌ها ادعا کرده بودند دولت ایران در این ماجرا دست داشته و آلمان نیز به همین ترتیب یکی از دیپلمات‌های ایرانی را در حالی ‌که هنوز در منصب خود قرار داشت به همین اتهام و برخلاف مقررات بین‌المللی بازداشت کرد.  در عین حال دیپلمات‌های غربی روز جمعه به روزنامه فایننشال تایمز گفته‌اند وزرای خارجه کشورهای اتحادیه اروپایی قرار است در نشست بعدی خود در بروکسل درباره تحریم ایران به بهانه ادعاهای مطرح شده جدید علیه ایران در دانمارک با یکدیگر رایزنی انجام دهند. مشخص نیست خروجی این نشست تحریم‌های جدید علیه ایران باشد یا نه اما به نظر می‌رسد لابی آمریکا در اتحادیه اروپایی بشدت در این باره فعال شده است.  این تلاش‌ها برای ایجاد روند منفی در روابط اتحادیه اروپایی و ایران با بیانیه 150 نماینده پارلمان اروپا همراه شد که خواستار مبارزه با نقش و نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه شده و درباره مسائل حقوق بشری ایران نیز ابراز نگرانی کردند. وب‌سایت آمریکایی در ادامه با اشاره به این اقدامات اروپا بیان کرده است اروپا نمی‌تواند در یک‌ زمان 2 روند متفاوت در پیش گیرد؛ یا باید برای تحت‌فشار گذاشتن ایران از آمریکا پیروی کند یا اینکه به فکر نجات اقتصاد این کشور بعد از تحریم‌های ترامپ باشد./ وطن امروز