پایان یک سفرِ بی‌دستاورد و دستانِ پُر از خالیِ بایدن
رئیس‌جمهور آمریکا که برای دست یافتن به اهدافی همچون افزایش تولید نفت، ادغام رژیم صهیونیستی در روندهای منطقه‌ای، ایجاد ائتلاف علیه ایران و تجدید شراکت واشنگتن با کشورهای عربی به غرب آسیا سفر کرده بود، بدون نتیجه ملموسی به کاخ‌سفید بازگشت.
به گزارش راهبرد معاصر «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در سفری چهار روزه به غرب آسیا آمد تا راه‌حل مهمترین دغدغه‌های سیاسی و نیازهای اقتصادی-امنیتی غرب را در این منطقه پیدا کند. ناامنی‌های غرب در حوزه انرژی، نگرانی‌ها از بی‌ثباتی‌ها در رژیم صهیونیستی، پرونده ایران و بازدارندگی‌ای که واشنگتن موفق به ایجاد آن نشد و حتی ائتلاف از هم گسیخته و ضعیف عربی-آمریکایی مهمترین دغدغه‌ها و چالش‌هایی بود که ساکن فرتوت کاخ‌سفید را به منطقه کشاند. بعد از چهار روز سفر پرهیاهو و برنامه‌های فشرده، حالا نه ناظران تحولات در آمریکا از سفر بایدن راضی هستند و نه متحدان صهیونیست‌شان نسبت به نتایج این دور منطقه‌ای امیدوارند. در ادامه نگاهی به رخدادها در دو مقصد اصلی سفر بایدن یعنی سرزمین‌های اشغالی و عربستان سعودی خواهیم داشت و نتایج تقلاهای وی را بررسی خواهیم کرد.
فرود در «بن‌گورین» و در میانه تدابیر امنیتی، ناامیدی و ناکارآمدی
هواپیمای حامل رئیس‌جمهور آمریکا، بعدازظهر روز چهارشنبه، در فرودگاه «بن گوریون» تل‌آویو فرود آمد. مقامات رژیم صهیونیستی در حالی به استقبال بایدن رفتند که ترس‌های امنیتی بسیاری داشتند و سامانه‌های پدافند هوایی «گنبد آهنین» را در اطراف هواپیمای حامل مهمان‌شان مستقر کرده بودند. البته هزینه میزبانی از رئیس‌جمهور آمریکا بسیار بیشتر از این‌ها بود و دو روز حضورش برای تل‌آویو گران تمام شد. چرا که پیش از سفر بایدن، روزنامه صهیونیستی «اسرائیل هیوم» در گزارشی اذعان داشت که تل‌آویو در حال آماده‌کردن مقدمات سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه و سرزمین‌های اشغالی به شکلی سریع و طی یک عملیات لجستیکی عظیم است. طبق این گزارش‌های عبری، چند هواپیمای ترابری بزرگ «C-۱۷ Globemaster» یک هفته قبل از سفر در فرودگاه «بن‌گوریون» تل آویو فرود آمده بودند؛ این هواپیماها حامل تجهیزات پشتیبانی همراهان رئیس‌جمهور بوده‌اند که قرار است بایدن را تا تل‌آویو همراهی کنند. حدود ۸۰ وسیله نقلیه از جمله اتومبیل «لیموزین» ریاست جمهوری که به خاطر اندازه و وزن فوق‌العاده سنگینش معروف به «جانور» است، بخشی از این تجهیزات هستند.
سرانجام پس از امیدهای زیاد سران تل‌آویو به سفر بایدن، او آمد و سعی کرد تا ثبات و مقبولیت از دست‌رفته را به متحد راهبردی خود بازگرداند. مقامات رژیم صهیونیستی امیدوار بودند که با آمدن بایدن هم روند عادی‌سازی روابط‌شان با عربستان سعودی تسریع شود و هم به عضویت ائتلافی منطقه‌ای علیه ایران دربیایند؛ آنان امیدوار بودند که با تشکیل آن ائتلاف هم متحدان دیگری را ضد ایران تجهیز و هم خود را وارد نظم جدید منطقه‌ای کنند. ناامیدی اول را بایدن به آن‌ها تزریق کرد؛ جایی که گفت دیپلماسی بهترین راه در قبال ایران است. اعتقادی که سران تل‌آویو هیچ‌گاه نداشتند و «یائیر لاپید» نخست‌وزیر موقت رژیم صهیونیستی نیز نسبت به آن اذعان کرد. او تصریح کرد که آزادی اسرائیل تنها از طریق زور حفظ می‌شود و به نوعی این باور همیشگی صهیونیست‌ها را منعکس کرد که واشنگتن برای حفاظت از ما در برابر ایران بایستد. اما چنین نتیجه‌ای هیچ‌گاه رقم نخورد و بایدن هم نشان داد که چنین رویکردی در قبال تهران قابل اتخاذ نیست و واشنگتن قادر نیست خواسته تل‌آویو را برآورده کند. بایدن در مصاحبه با کانال ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی اذعان کرد که خروج از توافق هسته‌ای با ایران اشتباهی عظیم بود و باید به توافق برگردیم. امری که موجب شد تا خبرگزاری آناتولی در تحلیلی بنویسد بایدن، سران تل‌آویو را در پرونده ایران ناامید کرد.
ناامیدی دیگر را ریاض به تل‌آویو و واشنگتن هدیه داد؛ جایی که مقامات سعودی اعلام کردند موضع‌مان در برابر عادی‌سازی روابط مشخص است و صلح را مشروط به روندی می‌دانیم که در آن طرح «دو دولت» به تحقق بپیوندد. تصمیم عربستان سعودی برای باز کردن حریم هوایی خود به روی رژیم صهیونیستی گامی برای انجام یک معامله بود؛ معامله‌ای که در نهایت منجر به آن شد که رژیم صهیونیستی با کلیات طرحی در خصوص واگذاری دو جزیره مصری «تیران» و «صنافیر» به عربستان سعودی موافقت کند. ابتدا صهیونیست‌ها وانمود کردند که این مسئله، اولین گام برای عادی‌سازی روابط است؛ اما در مقابل، سران ریاض تصریح کردند که بازکردن حریم هوایی هیچ ارتباطی به روابط دو جانبه ریاض-تل‌آویو ندارد.
نشست خبری مشترک بایدن و «محمود عباس»
با این حال، بایدن در نشست خبری مشترک خود با «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و در پاسخ به خواسته‌های فلسطینیان، اذعان کرد که هدف راهکار دودولتی شاید به علت محدودیت‌های اعمال شده بر فلسطینیان دور از دسترس به نظر برسد. مواضع و اظهارات وی حاکی از آن بود که کاخ‌سفید همانند زمان ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ» دیدگاه یک‌سویه‌ای نسبت به مسئله فلسطین دارد و طرفدار نظم و سیاست موردنظر تل‌آویو است.
چه بسا همین امر موجب واکنش کشورهای عربی شد؛ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر دو روز بعد (شنبه)، در سخنرانی خود طی برگزاری نشست جده، «تجاوزات اسرائیل» را به عنوان یکی از مهمترین منابع تنش و بی‌ثباتی در منطقه دانست. وی تصریح کرد: «به دلیل سیاست‌های گزینشی در اجرای قطعنامه‌های مشروع بین‌المللی دیگر نمی‌توان ادامه اشغالگری را درک کرد. ممکن نیست که نقش کشورهای عربی پیشنهاد راه‌حل باشد و اسرائیل این‌ها را رد کند؛ نه تنها رد کند بلکه ناسازگاری خود را هر زمان که کشورهای عربی امتیاز می‌دهند، افزایش دهد».
سفر به عربستان؛ نه امنیت انرژی و نه هیبت آمریکایی
پس از دو روز تکاپو در سرزمین‌های اشغالی، بایدن صبح روز جمعه وارد عربستان شد. رئیس جمهور آمریکا ساعتی پس از ورود به جده و پس از دیدار با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی، در جلسه کاری با «محمد بن سلمان» ولی‌عهد سعودی دیدار و گفت‌وگو کرد. برخی خبرنگاران حاضر در آن جلسه، از فریادهای خبرنگار آمریکایی می‌گفتند که از بایدن سوال می‌کرد آیا این همان عربستان منفوری است که می‌گفتی؟! بن‌سلمان نیز در واکنش به این سوالات از بایدن، تنها لبخند می‌زد.
پیش از این نیز، یک خبرنگار آمریکایی گفته بود که بایدن از موضع ضعف و برای گدایی نفت به غرب آسیا سفر کرده است. هیبت سابق آمریکا را نه تنها خبرنگاران این کشور، بلکه حتی خود سعودی‌ها هم لگدمال کردند. با وجود آنکه ولی‌عهد سعودی روز شنبه برای استقبال از سران عربی مدعو به نشست جده، شخصاً به فرودگاه رفت اما عربستان مدیران میانی را برای استقبال از بایدن و حتی بدرقه او مناسب‌تر دانست!
شیوه برخورد سران سعودی با رئیس‌جمهور آمریکا به بایدن نشان داد که عمق تیرگی روابط ریاض-واشنگتن چقدر زیاد است و امکان بهبود این روابط با یک سفر مهیا نیست. او که نتوانسته بود به شیوه ترامپ گامی برای عادی‌سازی روابط ریاض-تل‌آویو بردارد و نظر سران سعودی را تغییر دهد، سعی کرد تا گفت‌وگوهای خود در جده را تنها به موضوع امنیت انرژی و نفت اختصاص دهد.
در حالی که کاخ سفید مدعی بود ریاض پذیرفته افزایش تولید نفت خود در ماه‌های ژوئیه و اوت را ۵۰ درصد افزایش دهد، مقامات سعودی اعلام کردند که هیچ توافقی در این زمینه صورت نگرفته است. بایدن نه تنها در این زمینه موفقیتی حاصل نکرد بلکه درباره اظهارات قبلی خود نیز از سوی ولی‌عهد سعودی سرزنش شده است. بنا بر گزارش خبرگزاری رویترز، بن‌سلمان به بایدن گفته است که تلاش برای تحمیل ارزش‌های خاص به کشورهای دیگر از طریق توسل به زور نتیجه عکس خواهد داد. علاوه بر این، یک مقام سعودی فاش کرد که بن سلمان به بایدن یادآوری کرده آمریکا در مقابل، مرتکب اشتباهات زیادی از جمله حمله به عراق شده است.
حرکات و ژست‌های ولی‌عهد سعودی در دیدار با بایدن
شکست آخر و سنگین‌تر بایدن در ایجاد ائتلاف علیه ایران رقم خورد. او در سخنرانی‌اش طی شرکت در نشست جده باری دیگر اتهامات ضدایرانی خود را تکرار کرد و گفت فعالیت‌های ایران باعث بی ثباتی منطقه شده است. بایدن در این نشست منطقه‌ای تنها کسی بود که علیه ایران اتهام پراکنی کرد و هیچ‌یک از همسایگان تهران با او همراهی نکردند. ولی‌عهد سعودی در سخنان خود ایران را به همکاری با کشورهای منطقه دعوت کرده و تصریح کرد که عربستان از همه تلاش‌ها برای دستیابی به راه‌حل سیاسی طرف‌های یمنی جهت پایان دادن به بحران این کشور حمایت می‌کند. پس از پایان این نشست، «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان ضمن تاکید بر این که روند مذاکرات با ایران مثبت است، خاطرنشان کرد دست کشورش همچنان به سمت ایران دراز است و آن‌ها خواهان برقراری روابط عادی با تهران هستند. این موضع واحدی بود که توسط اردن، امارات و قطر و دیگر کشورهای عربی نیز بر آن تاکید شد./فارس