اهداف سفر پمپئو به عربستان و امارات

به گزارش راهبرد معاصر؛ «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا روز دوشنبه هفته جاری وارد عربستان شد. وی پس از ورود به این کشور با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی دیدار و گفتگو کرد. این مقام آمریکایی همچنین دیدار جداگانه‌ای را با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی برگزار کرد. پمپئو در جریان دیدارهای خود با مقامات ارشد سعودی با آن‌ها در خصوص راهکارهای تقویت روابط دوجانبه و همچنین سلسله تحولات منطقه بحث و تبادل نظر کرد. اما سفر کوتاه پمپئو به عربستان، بدون حاشیه هم نبود. اندکی پس از پایان این سفر بود که کاربران شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده تصاویری را از ناهار خوردن وزیر خارجه آمریکا با ولیعهد سعودی در رستورانی در شهر «جده» عربستان، منتشر کردند. کاربران شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند: «درحالی که مدت زیادی از قتل خاشقچی به دست سعودی نمی‌گذرد، وزیر خارجه آمریکا در کمال آرامش در کنار بن‌سلمان در رستوران ناهار خورد».

پس از پایان سفر پمپئو به عربستان سعودی، یک مقام آمریکایی که وی را در جریان این سفر همراهی کرده بود، تأکید کرد که وزیر خارجه ایالات متحده درخصوص پرونده قتل خاشقچی هیچ بحثی را با مقامات ریاض مطرح نکرد. درهرصورت، پمپئو پس از سفر به عربستان، ریاض را به مقصد ابوظبی ترک کرد تا با مقامات ارشد امارات دیدار کند. وی با «محمد بن زاید آل‌نهیان» ولیعهد ابوظبی دیدار کرد. پمپئو پس از این دیدار با انتشار توئیتی اعلام کرد: «گفتگوهایی عالی با مقامات اماراتی داشتم». وی همچنین تأکید کرد که در جریان دیدارش با مقام اماراتی، با وی در خصوص تنگه هرمز و همچنین ایران بحث و تبادل نظر کرده است. وزارت خارجه آمریکا نیز با صدور بیانیه‌ای با طرح مجدد ادعای «فعالیت‌های ثبات‌زدای» ایران، اعلام کرد که مقامات واشنگتن و ابوظبی در این زمینه گفتگو کردند.

سفرهای «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به عربستان سعودی و امارات متحده عربی در برهه حساس کنونی از تحولات منطقه اهدافی داشته است که بدان اشاره می‌شود.

1ـ ایجاد اجماع عربی علیه ایران  

به نظر می‌رسد ایالات متحده آمریکا که هنوز از شوک بزرگ ساقط شدن پهپاد پیشرفته و غول‌پیکر خود توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خارج نشده است، تلاش‌های جدیدی را برای ایجاد یک اجماع عربی جدید علیه جمهوری اسلامی ایران با هدف تشدید فشارها بر تهران، کلید زده است.

از همین روی، نمی‌توان سفرهای دوره‌ای ـ هرچند کوتاه ـ «مایک پمپئو» وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به کشورهای عربستان و امارات متحده عربی را به دور از اهداف ضد ایرانی تلقی کرد؛ کما اینکه خودِ آمریکایی‌ها نیز صراحتا به این مسأله اذعان کرده‌اند.

در همین ارتباط، همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای صراحتا اعلام کرده است که وزیر خارجه این کشور در جریان دیدار با مقام ارشد اماراتی درخصوص نقش غیرسازنده! ایران در منطقه با وی گفتگو کرده است.

اهداف ضد ایرانیِ سفر وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به عربستان و امارات همچنین آنجا بیشتر آشکار شد که همزمان با این سفرها، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران به امضاء رساند. درهمین ارتباط، ترامپ مدعی شد: «آمریکا می‌خواهد ایران دست از تروریسم بردارد! ما به ایران اجازه دستیابی به تسلیحات هسته‌ای را نخواهیم داد. واشنگتن دنبال جنگ با ایران نیست. ما می‌خواهیم با ایران به یک توافق برسیم».

همزمانی سفر پمپئو به عربستان و امارات با اعلام تحریم‌های جدید علیه ایران از سوی ترامپ، در واقع مؤید این مسأله است که واشنگتن برای تحقق دو هدف تلاش می‌کند؛ اول اینکه یک اجماع عربی جدید علیه ایران ایجاد کند تا به زعم خود از رهگذر اعمال «فشار حداکثری» علیه تهران آن را وادار به نشستن بر سر میز مذاکره سازد.

دوم اینکه؛ این پیام را به سران عرب و در رأس آن‌ها امارات متحده عربی و عربستان سعودی مخابره کند که آن‌ها باید هزینه مقابله و رویارویی واشنگتن با تهران را بپردازند. این همان مسأله‌ای است که رئیس‌جمهوری آمریکا بارها و در مناسبت‌های مختلف بدان اشاره کرده است. وی همواره گفته است که عربستان باید هزینه حمایت‌های واشنگتن از آن در منطقه را بپردازد.

2ـ دلجویی از ریاض و ابوظبی

از جمله اهداف دیگر «مایک پمپئو» از سفر به عربستان سعودی و امارات که البته رسانه‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای نیز بدان اشاره کرده‌اند، دلجویی از سران ابوظبی و ریاض بوده است. به نظر می‌رسد که پس از ساقط شدن پهپاد پیشرفته آمریکایی به دست نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مقامات سعودی و اماراتی خواستار عملیات نظامی آمریکا علیه تهران بودند؛ مسأله‌ای که به دلیل پیش‌بینی تبعات وخیم آن برای واشنگتن، محقق نشد.

از همین روی، برخی رسانه‌ها اعلام کردند که وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا برای دلجویی از سران ریاض و ابوظبی به دلیل عدم اقدام نظامی مستقیم واشنگتن علیه تهران، عازم عربستان و امارات متحده عربی شده است.

در همین ارتباط، شبکه عرب‌زبان «الجزیره» در گزارشی در این خصوص اعلام کرد: «پس از ساقط شدن پهپاد آمریکایی‌ها توسط نیروهای ایرانی، ریاض و ابوظبی انتظار عملیات نظامی واشنگتن علیه تهران را داشتند اما این اتفاق رخ نداد». این شبکه همچنین می‌افزاید: «به همین دلیل، مقامات ابوظبی و ریاض به شدت از آمریکا عصبانی بودند و از همین روی، پمپئو تصمیم به سفر به عربستان و امارات را گرفت». از سوی دیگر، «لقاء مکی» تحلیلگر مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی نیز ضمن تأیید این مطلب، اعلام کرد که پمپئو به منظور مرتب ساختن اوضاع در عربستان و امارات پس از عصبانیت سران آن‌ها از واشنگتن به دلیل عدم اقدام نظامی علیه ایران، به این دو کشور سفر کرد.

در همین حال، «داگلاس پاندو» پژوهشگر اندیشکده «کیتو» نیز اعلام کرد که ریاض و ابوظبی پس از ساقط شدن پهپاد آمریکایی بر فراز حریم هوایی ایران، خواستار اقدام شدیدی از سوی واشنگتن علیه تهران بودند. پمپئو به عربستان و امارات رفت تا شرکای عرب خود را نسبت به مصحلت نبودن انجام اقدام نظامی علیه تهران در این برهه، مجاب کند».

در این ارتباط، نگاهی هرچند گذرا به اظهارات حدود یک سال و نیم پیشِ «جان کری» وزیر خارجه پیشین ایالات متحده درخصوص درخواست رسمی عربستان سعودی از واشنگتن برای بمباران ایران نشان می‌دهد که گمانه‌زنی‌ها پیرامون دلجویی وزیر خارجه آمریکا از سران ریاض و ابوظبی در جریان سفر به عربستان و امارات، بی‌راه نبوده است.

3ـ ممانعت از فروپاشی ائتلاف متجاوز علیه یمن

یکی دیگر از اهداف اصلی و اساسی که در جریان سفرهای «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا به عربستان و امارت در دستور کار وی قرار داشته، ممانعت از فروپاشی ائتلاف متجاوز علیه یمن بوده است. این درحالی است که اخیرا یمنی‌ها نیز عملیات‌های استراتژیک بسیاری را علیه مواضع حساس سعودی انجام دادند.

واقعیت آن است که سفر وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا تنها به فاصله چند روز از حملات گسترده و استراتژیک نیروهای یمنی به فرودگاه‌های عربستان سعودی در جنوب این کشور از جمله فرودگاه‌های «أبها» و «جیزان»، اتفاق افتاد. این حملات بی‌سابقه موجب کشته شدن شماری از عناصر متجاوز و مختل شدن فعالیت‌های فرودگاه‌های بزرگِ عربستان شد.

در واقع، واشنگتن از رهگذر سفر پمپئو به عربستان و امارات تلاش کرد تا این پیام را به ارتش و کمیته‌های مردمی یمن و همچنین گروه‌های مقاومت در این کشور مخابره کند که علیرغم تشدید حملات آن‌ها علیه مواضع حساس و راهبردیِ متجاوزان، حمایت‌های واشنگتن از متحدانش در منطقه همچنان ادامه دارد.

در همین حال، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا در سفرهای خود به عربستان و امارات تلاش کرد تا شعله‌های فزاینده آتش اختلافات میان ریاض و ابوظبی در یمن را نیز خاموش کرده و یا حتی الامکان از شدت آن بکاهد. مقامات اماراتی به تازگی تصمیم به جداسازی محور جنوبی یمن از محور شمالی گرفته‌اند تا بدین‌ترتیب، خود به تنهایی بر محور جنوبی سیطره یابند؛ تصمیمی که خشم سعودی را برانگیخته است.

بنابراین، ایالات متحده آمریکا با مشاهده ایجاد دو دستگی در ساختار ائتلاف متجاوز علیه یمن، به منظور ممانعت از فروپاشی این ائتلاف و به تبع آن پیروزی گروه‌های مقاومت یمن، وارد عمل شد و سفیر خود یعنی مایک پمپئو را به ریاض و ابوظبی اعزام کرد.

4ـ جلب حمایت حداکثری برای موفقیت معامله قرن

پس از چند بار به تعویق افتادن رونمایی از طرح موسوم به «معامله قرن» توسط ایالات متحده آمریکا، این کشور به شدت نسبت به آینده طرح مذکور احساس نگرانی کرده و موفقیت آن را در هاله‌ای از ابهام می‌بیند. همین مسأله سبب شده تا واشنگتن از تمام ظرفیت‌های سیاسی و دیپلماتیک خود برای ممانعت از چنین مسأله‌ای بهره‌برداری کند.

درحال حاضر، برخی از کشورهای عربی نظیر مصر، اردن، عمان، لبنان، عراق و شماری دیگر از کشورها مخالفت خود با معامله قرن و یا بخش‌هایی از آن را اعلام کرده‌اند؛ مسأله‌ای که به هیچ وجه به مذاق آمریکایی‌ها خوش نیامده و آن‌ها را در موضع سختی برای رونمایی از معامله قرن قرار داده است.

به همین دلیل، «مایک پمپئو» در جریان سفرهای خود به عربستان و امارات تلاش کرد تا کشورهای متحد و همسو با ایالات متحده را ملزم به جلب رضایت حداکثری کشورهای عربی برای حمایت از معامله قرن کند. در واقع، مأموریت ترغیب کشورهای عربی به پذیرش معامله قرن، توسط آمریکا به ریاض و ابوظبی سپرده شده است.

این تلاش‌ها توسط پمپئو درحالی صورت می‌پذیرد که خودِ مقامات آمریکایی اذعان دارند که عدم حمایت حداکثری کشورهای عربی از معامله قرن، عملا پیاده‌سازی این طرح را با مشکل مواجه ساخته است و در این شرایط، رونمایی و اجراء معامله قرن می‌توان به «سکته بزرگ» آن منجر شود.

مقامات ایالات متحده آمریکا بر این باورند که سکته بزرگِ طرح معامله قرن به مثابه به فراموشی سپرده شدن دائمی آن است و به همین دلیل، پیش از رونمایی این طرح می‌بایست حمایت حداکثری سران عرب از آن جلب شود.

نتیجه‌گیری

ایالات متحده آمریکا برای پیاده‌سازی اهداف خود در منطقه همواره حساب ویژه‌ای روی عربستان سعودی و امارات متحده عربی باز کرده است. در واقع، واشنگتن، ریاض و ابوظبی را پیاده‌نظام‌های خود در منطقه قلمداد می‌کند و در اجرایی ساختن سناریوهای مختلف خود در عرصه‌های گوناگون سیاسی و نظامی از وجود آن‌ها نهایت بهره‌برداری را می‌کند.

اکنون نیز که با ساقط شدن پهپاد جاسوسی ایالات متحده آمریکا توسط نیروهای ایرانی، قدرت نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی بیش از هر زمان دیگری برای واشنگتن مسجل شده و چهره آمریکایی‌ها در نزد افکار عمومی منطقه و جهان را خدشه‌دار ساخته است، خصومت و دشمنی واشنگتن با تهران وارد فاز تازه‌ای شده است.

از همین روی، پر واضح است که در فاز جدید خصومت‌ورزی واشنگتن علیه تهران، ایالات متحده همچون گذشته حساب ویژه‌ای روی شرکای عربی خود مخصوصا ابوظبی و ریاض، باز کرده است و بسیار امیدوار است تا ضمن بهره‌برداری از رویکردِ ضد ایرانی آن‌ها، به اهداف خود علیه تهران در منطقه دست پیدا کند.