سوریه و حماس در مسیر عادی‌سازی روابط

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ با آغاز جنبش بیداری اسلامی در سال 2011 بسیاری از کشورهای منطقه درگیر انواع انقلاب ها، اعتراضات و آشوب ها شدند. در این میان برخی رقبای منطقه‌ای محور مقاومت تصمیم گرفتند با سوءاستفاده از وضعیت سیاسی حاکم بر دمشق، نظام قانونی بشار اسد، رئیس جمهور این کشور را کنار بزنند و دولتی وابسته به خود بر سر کار بیاورند. در آن دوران اخوان المسلمین یکی از مخالفان دولت سوریه و خواهان تغییر نظام سیاسی در این کشور بود. بر همین اساس حماس به رهبری خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی سابق جنبش در کنار ترکیه و قطر به حمایت از معارضان سوری پرداخت و دمشق دفاتر این جنبش را در سوریه تعطیل کرد.

حال پس از گذشت سال‌ها از بحران داخلی سوریه، با میانجی‌گری ایران و آب‌شدن تدریجی یخ روابط آنکارا- دمشق و رویکرد متفاوت اسماعیل هنیه در قبال دولت بشار اسد به نظر می‌آید فصلی جدید در روابط جنبش حماس و حمایت دولت سوریه از آرمان فلسطین آغاز شده است.

جمعه گذشته جنبش حماس در بیانیه‌ای از عادی‌سازی روابط با دمشق خبر داد و با تأکید بر روابط مستحکم با سوریه، این اقدام را در راستای خدمت به اهداف آرمان عادلانه فلسطین خواند. در ادامه این متن، جنبش اخوانی حماس در موضع‌گیری بی‌سابقه از بازگشت دولت سوریه به جمع کشورهای اسلامی حمایت کرد.

مرداد ماه سال جاری شورایی وابسته به معارضان سوری با ارسالی پیامی به حماس با هرگونه عادی‌سازی روابط میان این گروه فلسطینی و دولت سوریه مخالفت کرد و از حماس خواست از عادی‌سازی روابط با دمشق خودداری کند

خلیل الحیه، از اعضای جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در گفت‌و‌گو با روزنامه الاخبار چاپ لبنان از تصمیم این جنبش برای ازسرگیری روابط با دولت سوریه خبر داد. انتشار چنین بیانیه‌ای از سوی حماس نشان دهنده تثبیت جایگاه دولت قانونی بشار اسد و فهم جایگاه این کشور در مبارزه با صهیونیست‌ها از سوی رهبران سیاسی حماس است. بی‌شک تیرگی روابط میان اعضای مقاومت تنها به نفع موقعیت امنیتی رژیم صهیونیستی است و باعث می‌شود تل‌آویو در حاشیه امن به توسعه طلبی و حفظ سرزمین‌های اشغالی سوریه (جولان) و فلسطین مبادرت ورزد.

شنبه نیز پس از حمله اخیر رژیم صهیونیستی به فرودگاه دمشق، حماس به این تجاوز واکنش نشان داد و آن را محکوم کرد. حازم قاسم، سخنگوی حماس با صدور بیانیه ای، گفت: حمله بامداد امروز دشمن صهیونیستی به سوریه که فرودگاه دمشق را هدف قرار داد و موجب شهادت پنج نظامی ارتش سوریه شد، به شدت محکوم می‌کنیم.

خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) از شهادت پنج نظامی و وقوع خسارات مادی بر اثر حمله موشکی رژیم صهیونیستی به فرودگاه و جنوب دمشق خبر داد. شاید این موضع‌گیری شفاف حماس در محکوم کردن حملات رژیم صهیونیستی نقطه آغاز روند اعتمادسازی میان این گروه فلسطینی و دمشق باشد.

در مرداد ماه سال جاری شورایی وابسته به معارضان سوری با ارسالی پیامی به حماس با هرگونه عادی‌سازی روابط میان این گروه فلسطینی و دولت سوریه مخالفت کرد و از حماس خواست از عادی‌سازی روابط با دمشق خودداری کند. این شورا ازسرگیری روابط حماس با دولت سوریه و نزدیکی بیش از پیش این جنبش به ایران را برخلاف مصلحت این گروه دانست. با وجود تلاش مخالفان دولت بشار اسد، پاسخ حماسی‌ها به درخواست معارضان سوری منفی بود.

هانی الثوابته عضو کمینه مرکزی جبهه خلق برای آزادی فلسطین، طلال ابوظریفه عضو دفتر سیاسی جبهه دموکراتیک فلسطین، محمد البریم رئیس دفتر کمیته‌های مقاومت فلسطین، خضر حبیب از رهبران جنبش جهاد اسلامی و یاسر خلف سخنگوی جنبش آزادی فلسطین با استقبال از بهبود روابط میان حماس و دمشق، ازسرگیری روابط میان این دو بازیگر مهم را موجب تقویت محور مقاومت دانستند. واکنش گروه‌‎های فلسطینی نشان از مسیر درست حماس در از بین بردن اختلافات با دمشق است.

شاید یکی دیگر از دلایل عادی‌سازی روابط حماس با دولت سوریه، تمایل آنکارا به کاهش تنش‌ با نظام قانونی اسد و آغاز فصلی جدید در روابط دیپلماتیک است. با آغاز روند تغییر نظم منطقه از سال 2020، ترکیه سیاست خود نسبت به غرب آسیا را تعدیل کرد و به دنبال کاهش تنش‌ با کشورهای منطقه با اولویت همسایگان است.

دولت اردوغان به خوبی می‌داند برای پیروزی در انتخابات 2023 باید از میزان تنش‌‍‌های منطقه‌ای بکاهد و هزینه سیاست خارجی جاه‌طلبانه خود را کاهش دهد. برهمین مبنا ترکیه از اواسط سال 2021 عادی‌سازی روابط با امارات، عربستان سعودی، مصر و رژیم صهیونیستی را دنبال کرده است. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در سخنرانی کم‌سابقه از سیاست این کشور برای میانجی‌گری میان معارضان سوری و با دولت بشار اسد خبر داد.

حال روزنامه جمهوریت چاپ ترکیه از رسیدن قطار عادی سازی اردوغان به ایستگاه سوریه خبر می‌دهد. به عقیده کارشناسان مسائل منطقه، آنکارا سه هدف را در عادی‌سازی روابط با دمشق دنبال می‌کند؛ بازگشت مهاجران سوری به وطن مادری، هماهنگی برای مبارزه با گروه‌های تروریستی کُرد و مشارکت فعال در روند بازسازی سوریه.

بهره سخن

با آنکه خروج حماس از سوریه روابط این گروه با محور مقاومت را قدری پیچیده کرد، اما ایران هیچگاه حمایت از این گروه را در برابر تجاوزات مکرر صهیونیست‌ها قطع نکرد. برخی تحلیلگران معتقدند بحران سوریه با هدف قطع جریان کمک‌های ایران به مقاومت لبنانی- فلسطینی ایجاد و تشدید شده است.

دولت اردوغان به خوبی می‌داند برای پیروزی در انتخابات 2023 باید از میزان تنش‌‍‌های منطقه‌ای بکاهد و هزینه سیاست خارجی جاه‌طلبانه خود را کاهش دهد

عادی‌سازی روابط میان حماس و سوریه علاوه بر احیای پایگاه سنتی حماس در دمشق، زمینه لازم را برای تشدید ضرباهنگ گفت‌وگوهای امنیتی- سیاسی برای ازسرگیری روابط میان محور آنکارا- دوحه و دولت قانونی بشار اسد فراهم کرده است.