گزارش ۲۰۰ صفحه‌ای متروپل: شکستگی یکی از ستون‌های ساختمان
متروپل در خرداد امسال فروریخت . در این حادثه تعدادی از هموطنان جان خود را از دست دادند. سرپرست سازمان نظام مهندسی از تهیه گزارش حدودا 200 صفحه‌ای تحت عنوان متروپل واکاوی یک فاجعه خبر داد .
به گزارش راهبرد معاصر، ساختمان متروپل شـهر آبـادان در تقاطع خیابان امیری و خیابان سـیزدهم (کوچه برق) شهر آبادان قرار داشت، در تاریخ دوم خرداد ۱۴۰۱ فروریخت و ریزش آن منجر به از میان رفتن تعدادی از کارگران، افـراد حاضر در سـاختمان و همچنین شـهروندان حاضر در محدوده سـاختمان شد.
مالک ساختمان متروپل قبل از اخذ پروانه شروع به ساخت‌وساز کرده بود. 12 درصد ستون ها جواب ساختمان 9 طبقه را هم نمی داد و بیشتر ستون‌ها جواب سازه 12 طبقه را نمی داد.متروپل برای بارهای لرزه‌ای هم پاسخگو نبود .در 3 ماه گذشته سازمان نظام مهندسی گزارشی درباره علل این حادثه در 200 صفحه تهیه کرد.
این گزارش صرفاً فنی است؛ وضعیت این ساختمان در حالت 12 طبقه برای بار زنده و مرده و لرزه ای بررسی شده و اینکه اگر ساختمان 9 طبقه ساخته می شد چه شرایطی داشت.این سازه، بد اجرا شده و در گزارش سازمان نظام مهندسی به تمامی مکانیسم‌ها پرداخته شده است.گزارش سازمان نظام مهندسی از حادثه فروریزش ساختمان متروپل آبادان علمی و حرفه‌ای است و در آن به دنبال مقصر نبودند اما رئیس سازمان نظام مهندسی می گوید که می توان این گزارش را در اختیار دستگاه های مربوطه قرار داد.
تمامی مباحث سازه ای، اداری و حقوقی متروپل مورد بررسی قرار گرفت و قرار است در یک هفته آینده این گزارش در اختیار جامعه مهندسی کشور قرار گیرد. با حمزه شکیب سرپرست سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در خصوص این گزارش و چرایی ریزش ساختمان متروپل به گفت‌وگو نشستیم.
ساختمان متروپل فرو ریخت و در این حادثه تعدادی از شهروندان جان خود را از دست دادند قرار بود واکاوی در خصوص این فاجعه انجام شود، بفرمایید کار به کجا رسید؟
واکاوی فاجعه متروپل آبادان در 200 صفحه انجام شد/نقشه معماری متروپل توسط تیم تهیه شد/موقعیت سازه‌ای ساختمان از نظر ستون‌ها، دیوارها، سقف‌ها و ... در کامپیوتر مدل‌سازی شد
گزارش حدودا 200 صفحه‌ای تحت عنوان متروپل واکاوی یک فاجعه تهیه شد که در این گزارش به بررسی نحوه فروریزش ساختمان متروپل آبادان از منظر فنی، حقوقی و نظامات اداری پرداخته شده است. در این گزارش کاری که انجام شد این بود که ابتدا نقشه معماری توسط تیم تهیه شد بازدیدهای متعددی از ساختمان صورت گرفت و نقشه معماری تهیه شد و بعد از تهیه نقشه موقعیت سازه‌ای ساختمان از نظر ستون‌ها، دیوارها، سقف‌ها و ... در کامپیوتر مدل‌سازی شد.
بررسی رفتار ساختمان تحت بارهای ثقلی/3 طبقه به ساختمان متروپل اضافه شد/رفتار ساختمان را برای یک ساختمان 9 طبقه و یکبار برای یک ساختمان 12 طبقه مورد بررسی قرار دادیم
ابتدا برای 9 طبقه مجوز دریافت شده بود و بعد سه طبقه اضافی روی آن گذاشته شد ما باید رفتار ساختمان را تحت بارهایی ثقلی، شامل بارهای زنده، مرده و لرزی بررسی می‌کردیم. آمدیم یکبار رفتار ساختمان را برای یک ساختمان 9 طبقه و یکبار برای یک ساختمان 12 طبقه مورد بررسی قرار دادیم چرا که ابتدا قرا ربود این سازه 9 طبقه باشد ما گفتیم اگر فرض بر این بود که این سازه بر اساس پروانه اولیه 9 طبقه ساخته می‌شد آیا مقاومت لازم را داشت یا خیر.
12 درصد ستون ها جواب ساختمان 9 طبقه را هم نمی داد/ بیشتر ستون‌ها جواب سازه 12 طبقه را نمی داد/متروپل برای بارهای لرزه‌ای هم پاسخگو نبود/متروپل هنوز بارهای مرده‌اش هم کامل نشده بود
مدل‌سازی صورت گرفت،تقریبا 12 درصد ستون‌ها حتی برای ساختمان 9 طبقه هم جواب نمی‌داد و وقتی سه طبقه اضافه شد ،سازه خیلی بیشتر ناایمن شد چرا که دیگر بیشتر ستون‌ها جواب این سازه را نمی‌داد این در حالی است که طراحی اولیه برای 9 طبقه بود اما اقدامات برای همان 9 طبقه هم جواب نمی‌داد. این در حالی است که این ساختمان هنوز بارهای مرده‌اش هم کامل نشده بود ( وزن المان‌ها فراتر بود، وزن ستون، تیر، سقف، موزائیک،کف و ...) جز بارهای مرده حساب می‌شوند.
متروپل توانایی بار زنده و مرده را نداشت و متأسفانه ناایمن ساخته شده بود
بارهای زنده ساختمان هم افرادی هستند که در آنجا حضور دارند؛ تعداد زیادی پارکینگ برای این سازه باید تأمین می‌شد و اگر این خودروها در آنجا حضور داشتند باید می‌دیدیم که این میزان بار چقدر بود؟ در کل این سازه توانایی بار زنده و مرده را نداشت و متأسفانه ناایمن ساخته شده بود و طوری بود که ساختمان ریزش کرد البته این را هم بگویم این ساختمان برای بارهای لرزه‌ای هم پاسخگو نبود.
در گزارشی که تهیه شد علت فروریزش چه بود؟
یکی از ستون ها شکسته شد/ با هوابرش سطحی از مقطع ستون بریده شده بود
یکی از ستون‌ها شکسته شده بود و از ظرفیت باربری خارج شده بود احتمال می‌دهیم داشتند آن ستون را ترمیم می‌کردند و به خاطر فشارهای وارد شده و اینکه تلاش می‌کردند مجددا تقویت موضعی صورت بگیرد. این ستون را ظاهرا برش داده و جوش داده بودند با هوابرش سطحی از مقطع بریده شده بود و یکی از علل فروریزش بود.
چرا بقیه ساختمان فرو نریخت؟
اجرای دیوارهای برشی در برخی مکان‌ها متروپل باعث شد، بخش های از سازه ریزش نکند
علت اینکه فروریزش در بقیه ساختمان گسترش پیدا نکرد این بود که دیوارهای برشی در برخی مکان‌ها اجرا شده بود که کمک کرد این فروریزش توسعه پیدا نکند.
سقف‌های به کار برده شده در این سازه استانداردهای لازم را داشت؟
سقف ها و ستون های متروپل درست طراحی نشده بود/سازه در اجرا هم دچار مشکلات جدی بود
سقف‌هایی که استفاده کردند وافل بود (یک سقف خاصی که بتنی و مشبک‌مانند است)این سقف درست طراحی نشده بود و مشکل داشت و ظرفیت تحمل بار را نداشت البته این را بگویم که ستون‌ها هم درست طراحی نشده بود و علاوه بر طراحی اجرا هم مشکلات جدی داشت و باعث شد بخش‌هایی از سازه فرو ریزد.
آیا نظامات اداری در این ساختمان به درستی اجرا شده بود؟
در سازه متروپل ناظر، مجری و طراح صلاحیت لازم را نداشتند/ناظر تاییدیه های نظام مهندسی را نداشت/نامه‌هایی به دستگاه‌های مختلف از جمله شهرداری، شورا و ... نوشته شد
در خصوص بخش نظامات اداری باید بگویم که برای هر سازه نظاماتی وجود دارد و قاعدتا باید طراح، ناظران و مجری صاحب صلاحیت باشند اما در سازه متروپل ناظر، مجری و طراح صلاحیت لازم را نداشتند.
ببینید وقتی مالک دستور نقشه می‌گیرد و درخواست تخریب می‌کنند به او اعلام می‌شود که باید طراح ساختمان را انتخاب کنند. باید طراح فرد حقیقی یا حقوقی باشد. در این سازه به دلیل متراژ سازه طراح حقوقی بود؛ یعنی یک شرکت بوده است و باید از سازمان نظام مهندسی و وزارت راه و شهرسازی پروانه کار داشته باشد اما طراح متروپل صاحب صلاحیت نبوده است. بعد از آن قاعدتا باید ناظر انتخاب می‌شد آن هم باید تأییدیه‌های نظام مهندسی را داشت که این کار هم صورت نگرفت. مکاتباتی از طرف سازمان نظام مهندسی در آبادان صورت گرفته بود و تذکرات لازم داده شده و نامه‌هایی هم به دستگاه‌های مختلف از جمله شهرداری، شورا و ... نوشته شده بود و در خصوص سازه تذکراتی داده شده بود.
بعداز 2 سال که چند سقف مترو پل زده شده بود مالک از سازمان نظام مهندسی ناظر گرفت/ناظران نظام مهندسی وقتی می بینند که نقشه معتبر نیست انصراف می دهند/شهرداری کار را متوقف نکرد
وزارت راه و شهرسازی ورود می‌کند و بعد از دو سال با اینکه چند سقف سازه زده شده بود مالک مجبور می‌شود از سازمان نظام مهندسی ناظر بگیرد ناظران نظام مهندسی وقتی می‌بینند نقشه معتبر نیست از کار انصراف می‌دهند اما دوباره مالک شروع به فعالیت می‌کند و کار متوقف نمی‌شود قاعده کار این است که وقتی سازمان نظام مهندسی اعلام می‌کند مشکلی وجود دارد شهرداری باید جلوی کار را بگیرد اما این امر رخ نداد.
در گزارش 200 صفحه ای به تمام نکات فنی پرداخته شده است/ظرف یک هفته آینده گزارش در اختیار جامعه مهندسی قرار می گیرد
این عدم رعایت نظامات اداری باعث شد که این اتفاق دلخراش رخ دهد و در این گزارش 200 صفحه‌ای به تمامی نکات فنی پرداخته شده است و امیدواریم ظرف یک هفته آینده این گزارش در اختیار جامعه مهندسی قرار گیرد و برای اولین بار است که سازمان نظام مهندسی کشور با همکاری نظام مهندسی استان این مدل کار را انجام داده است. این گزارش باعث می‌شود که دیگر فجایایی به این شکل رخ ندهد.
باید به سمتی حرکت کنیم که دیگر تخلف مقرون به صرفه نباشد/تکالیف همه دستگاه ها مشخص است
در ساخت یک ساختمان دستگاه‌های مختلف دخیل هستند و یکی از آنها سازمان نظام مهندسی، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری و ... است تکالیف همه مشخص است ما باید به سمتی حرکت کنیم که دیگر تخلف مقرون به صرفه نباشد.
*مقصر حادثه متروپل چه کسی بود؟
در این گزارش ورود نکردیم که دستگاهی را مقصر جلوه دهیم/بحث نظامات اداری، کارهای فنی تماما مشخص است/ این گزارش می‌تواند در اختیار دستگاه‌ها قرار گیرد /گزارش 200 صفحه‌ای با هماهنگی سازمان نظام مهندسی تهیه شده و افراد خبره در این زمینه 3 ماه فعالیت کرده‌اند
در خصوص بخش حقوقی باید بگویم که هر دستگاهی یک مسؤولیت دارد ما در این گزارش ورود نکردیم که دستگاهی را مقصر جلوه دهیم اما بحث نظامات اداری، کارهای فنی تماما مشخص است. اگر دستگاهی کوتاهی کرده باشد مشخص می‌شود. ما در این گزارش سه بعد را در نظر گرفته‌ایم. یک بعد مربوط به عدم رعایت مسائل فنی است که می‌تواند چه عواقبی داشته باشد و مهندسین از این پس بدانند باید چه اقداماتی انجام دهند و بخش دیگر ساز و کار ساخت و ساز بود که فرآیند آن هم در قالب نظامات اداری است که باید ناظر مشخص و کارها انجام شود و وظایف شهرداری‌ها هم مشخص است و اگر مشخص شد ساختمانی دچار مشکل است باید از فعالیت آن جلوگیری شود نه اینکه اجازه کار دهند. مراحل اداری گام به گام مشخص است و اینکه مالک چه حقوقی دارد و شهروندان چه حقوقی. در این گزارش ما تمامی فرآیند را مشخص کرده‌ایم اما نگفته‌ایم چه کسی مقصر است اما این گزارش می‌تواند در اختیار دستگاه‌ها قرار گیرد و آنها در این زمینه نظر خود را اعلام کنند. ما موضوع را به صورت فنی بررسی کرده‌ایم گزارش 200 صفحه‌ای با هماهنگی سازمان نظام مهندسی تهیه شده و افراد خبره در این زمینه 3 ماه فعالیت کرده‌اند.
در خصوص مراحل اخذ پروانه در ساختمان متروپل توضیح دهید.
آبادان شهری است که ساختمان‌های بلند آن حدود 5 یا 6 عدد است/مالک متروپل قبل از اخذ پروانه شروع به ساخت‌وساز کرد /هیچ ساز و کار مناسب طراحی و اجرایی برای این ساختمان پیش‌بینی نشده بود.
بگذارید این موضوع را بگویم که آبادان شهری است که ساختمان‌های بلند آن حدود 5 یا 6 عدد است. مالک متروپل قبل از اخذ پروانه شروع به ساخت‌وساز کرد و با توجه به وجود منطقه آزاد تجاری ساخت‌وساز تابع قوانین دیگری بود. ببینید ساختمان هنوز به بهره‌برداری نرسیده بوده که زیر بار یک دوم بارهای ثقلی خود بود که با این وضعیت رو به رو شد و اگر این ساختمان به بهره‌برداری می‌رسید تعداد افراد بیشتری در ساختمان حضور داشته و گرفتار می‌شدند.
برخی ستون‌ها را حذف و سیستم سازه‌ای بسیار عجیبی را که در دنیا مشابه آن وجود ندارد، پیاده‌سازی کردند/در استان‌های دیگر هم موارد مشابه متروپل داریم که باید این روند اصلاح شود
باز هم می گویم که هیچ ساز و کار مناسب طراحی و اجرایی برای این ساختمان پیش‌بینی نشده بود.قطعا می‌شود ساختمان‌های حتی بالاتر از تعداد طبقات متروپل ساخت اما باید تمهیدات امنیتی لازم در نظر گرفته شود. متروپل ابتدا برای ۹ طبقه طراحی شده ولی برای این کار از افراد صلاحیت‌دار استفاده نشد و بعد سه طبقه به آن اضافه شد.برخی ستون‌ها را حذف و سیستم سازه‌ای بسیار عجیبی را که در دنیا مشابه آن وجود ندارد، پیاده‌سازی کردند بدون هیچ قاعده و ضابطه. خارج از روال معمول این ساختمان اجرا شد البته در استان‌های دیگر هم موارد مشابه داریم که باید این روند اصلاح شود./ فارس