تحقق منافع ملی با راهبرد «اول همسایگان» دولت سیزدهم

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ به دنبال سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان به ارمنستان، کنسولگری ایران در شهر کاپان واقع در استان سیونیک ارمنستان در مراسمی خاص افتتاح شد. فارغ از پیام‌های سیاسی این مراسم، ارامنه و نوع پذیرایی آنها از طرف ایرانی بیانگر رضایت کامل مردم ارمنستان از ایجاد کنسولگری بوده است.

کنسولگری ایران در حالی در استان سیونیک افتتاح شد که در ماه‌های گذشته تحرکات فراوانی از سوی محور تورانی (ترکیه و جمهوری آذربایجان) برای اقدام نظامی با هدف ایجاد دسترسی مستقیم باکو-آنکارا از همین جغرافیا انجام شد؛ اقداماتی که با انتقال تجهیزات سنگین از سوی باکو به مرز مشترک با ارمنستان و البته حمایت و تحریک ترکیه همراه و درگیری‌های مرزی میان دو کشور جزو اخبار ماه‌های گذشته بود.

محور تورانی تلاش داشت با اشغال بخشی از استان سیونیک ارمنستان، جغرافیای یکپارچه‌ای را از آنکارا به خزر برای خود محیا کند تا به این وسیله وابستگی خود را به ژئوپلیتیک ایران کاهش دهد و نیز ایران و روسیه را از معادلات ترانزیتی و خطوط انتقال انرژی خزر به اروپا حذف کنند

این روزها فضای تنش میان باکو و ایروان که در آستانه دومین سالگرد جنگ44 روزه قرار داریم، از تقابل و برخورد نظامی به نزاع و فشار دیپلماتیک تغییر رویه داده است. پس روی کار آمدن دولت سیزدهم و حمایت نیروهای نظامی کشور در برگزاری سه رزمایش مقتدرانه، این پیام به صراحت به محور تورانی قفقاز جنوبی داده شد که ایران با تغییر ژئوپلیتیک در مرزهای شمال غربی خود به شدت مخالف است.

محور تورانی تلاش داشت با اشغال بخشی از استان سیونیک ارمنستان، جغرافیای یکپارچه‌ای را از آنکارا به خزر برای خود محیا کند تا به این وسیله وابستگی خود را به ژئوپلیتیک ایران کاهش دهد و نیز ایران و روسیه را از معادلات ترانزیتی و خطوط انتقال انرژی خزر به اروپا حذف کنند. محاسبه نکردن توان مدیریت ایران در معادلات منطقه‌ای که به دنبال بازیگری ضعیف دولت دوازدهم در جریان جنگ 44روزه قره‌باغ ایجاد شد، محور تورانی را وسوسه کرد که می‌تواند با تغییرات ژئوپلیتیکی منطقه، به اهداف اقتصادی و راهبردی خود دست یابد.

برگزاری رزمایش‌های مقتدرانه از سوی ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و البته تحرکات دیپلماتیک دولت سیزدهم، زمینه به سنگ خوردن تیر محور تورانی را فراهم کرد؛ تا جایی که مقام های باکو به صراحت از برنامه نداشتن خود برای تغییر ژئوپلیتیک قفقازجنوبی خبر دادند.

در روزهای اخیر که برنامه‌ها و اهداف محور تورانی با بن‌بست مواجه شد، شاهد تغییر تاکتیک نسبت به ارمنستان هستیم. رسانه‌های ترکیه در روزهای اخیر تلاش دارند با ارسال اخبار هدفمند، موضوع توافق صلح پایدار و بلندمدت میان باکو و ایروان را با مشارکت آنکارا مطرح کنند تا به این وسیله ترکیه بتواند به اهدافش در منطقه دست یابد.

یکی از خبرسازی‌‎ها، انتشار خبری که بود که آناتولی ترکیه درباره موضع نیکول پاشینیان در دیدار خصوصی خود با الهام علی‌اف و رجب طیب اردوغان در حاشیه اجلاس پراگ داشت. این رسانه ترک گزارش کرد، پاشینیان حاکمیت جمهوری آذربایجان بر قره‌باغ را پذیرفته است. آنها تلاش کردند با موج‌سواری بر این خبر که هیچ منبع رسمی ارمنی آن را تأیید نکرد، زمینه تنظیم مفاد صلح را فراهم کنند.

الهام علی‌اف نیز بعد از آن در گفت‌وگو با رسانه‌های جمهوری آذربایجان گفت: در دیدارهای چهارجانبه‌ای که در پراگ شکل گرفت، هیچ‌کس (ارمنستان و اتحادیه اروپا) درباره پنج اصل پیشنهادی آذربایجان به ارمنستان برای معاهده صلح سؤالی نکرد. در دیدار با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه دیدم این پنج اصل پذیرفته شد؛ طبیعی است، زیرا چیز جدیدی اختراع نکردیم، این اصول مبتنی بر روابط میان کشورهایی است که به دنبال عادی کردن روابط هستند.

رئیس‌جمهور آذربایجان در موضع‌گیری دیگری تأکید کرد، نتوانسته است از پاشینیان پاسخی برای سؤال خود درباره مسیر بزرگراه نخجوان دریافت کند و گفت: برایمان غیرقابل درک است. به ما گذرگاه داوطلبانه به نخجوان داده نشده و شکستن تعهد واقعیتی بسیار شرم‌آور است. با وجود این، ما صبوریم و خویشتنداری نشان می‌دهیم.

پاشینیان پس از این دیدار در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت، پیشنهادش را برای باز کردن بلوک تمام ارتباطات منطقه‌ای در پراگ تکرار کرده، ولی آذربایجان هنوز پاسخ مثبتی نداده است. وی تصریح کرد، ارمنستان آماده است بلوک همه ارتباطات منطقه‌ای را به‌شرط احترام کامل به حق حاکمیت کشورش باز کند.

محور تورانی با به راه انداختن این فضای مشوش در تلاش است سیاست «راه بنداز-جا بنداز» را علیه ارمنستان دنبال کند و این در حالی است که خواست آنها در تغییرات ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی به بن‌بست خورده و نتوانسته‌اند به اهدافشان دست یابند. این موضوع تنها با اراده و خواست جمهوری اسلامی ایران در مدیریت فضای منطقه قفقاز جنوبی محقق شده است.

رزمایش‌های برگزار شده و افتتاح کنسولگری ایران در استان سیونیک را باید میخ آخر بر تابوت برنامه موزیانه محور تورانی در تغییر ژئوپلیتیک قفقازجنوبی دانست. قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان-ایران-ارمنستان نیز در هفته‌های آتی در دستور کار خواهد بود تا به این وسیله بازیگری بیشتر ایران در قفقازجنوبی توجیه و منطق قوی‌تری را دنبال کند.

یکی از ثمرات راهبرد «اول همسایگان» دولت سیزدهم گره زدن منافع همسایگان به ژئوپلیتیک ایران و توان دفاع مشروع ایران از این منافع است که دیگر احدی توان دست یازیدن و چشم طمع داشتن به منافع ایران اسلامی را نداشته باشد.