کارنامه شکست‌های عربستان در پروژه‌های اقتصادی

به گزارش راهبرد معاصر،‌ عربستان پیش از چشم انداز 2030، در سال 2006 پروژه موسوم به «برنامه شهرهای اقتصادی» را اعلام کرد و هدف آن اسکان 4.5 میلیون نفر تا سال 2020 علاوه بر تنوع بخشیدن به اقتصاد بود. اما امروزه این طرح تنها 4 هزار نفر جمعیت دارد.

عربستان سعودی علاوه بر شکست در سایر پروژه‌هایی که با هدف رقابت با کشورهای حاشیه خلیج فارس و جذب خارجی‌ها اعلام کرده، سابقه شکست در پروژه‌های بزرگ دیگری را دارد که میلیاردها دلار سرمایه زیرساختی برای آن هزینه شده است و اصلاً جای تعجب نیست که شهر تخیلی «نئوم» به شکست منجر شود. شکست پروژه‌های آل سعود نتیجه تمایل به اعلام پروژه‌های «فراتر از تصور» است .

شهر نئوم قرار است تاکسی‌های پرنده، خانه دارهای رباتیک، پارک موضوعی یا پارک ژوراسیک داشته باشد. اما در مورد عربستان، آشفتگی سیاسی بر قطعیت شکست پروژه نئوم افزوده است. این پروژه با قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی ،جنگ یمن و اخراج یک قبیله بادیه‌نشین خدشه‌دار شده است.

ساخت برج «جده» عربستان به مدت چهار سال به حالت تعلیق درآمده است، زیرا حامیان اصلی آن پس از پاکسازی‌های «ضد فساد» ، «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در زندان به سر می‌برند.

ساخت منطقه مالی ملک عبدالله به حالت تعلیق درآمد. این منطقه در کل 1.6 میلیون متر مربع مساحت و دهها آسمان خراش دارد و در میان خود پارک‌ها و فضاهای سبز زیادی را در بر خواهد گرفت و علاوه بر آن مساجد، مغازه‌ها و اماکن تفریحی کوچکی را در خود جای می‌دهد. این منطقه یک پروژه عظیم اقتصادی برای ساخت شهری در سواحل دریای سرخ است و به عنوان شهرک‌های اصلی برای اقتصاد عربستان سعودی شناخته می‌شود که به عنوان گذرگاهی برای ارتباط میان سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا خدمت خواهد کرد.

تعلیق این آسمان خراش‌ها به این دلیل است که ریاض برای سرمایه‌گذاران خارجی مقصد جذابی نیست. اما صحبت‌های گسترده ای وجود دارد که عربستان قرار است مصرف مشروبات الکلی را برای جذب بانکداران و سرمایه گذاران خارجی آزاد کند.

آل سعود همچنین برنامه‌های بزرگی را برای استراحتگاه‌های فوق لوکس مطرح کرده است.این مناطق توریستی با فرودگاه‌های جداگانه‌ای تکمیل می‌شود.

در جشنواره « موسم الریاض» که واکنش بسیاری از سعودی‌ها و علما را به دنبال داشته، موضوع کاهش محدودیت‌ها در رابطه با پوشش لباس، سرگرمی و مشروبات الکلی قابل مشاهده است. موسسه واشنگتن برای مطالعات خاورمیانه بر این باور است که این اصلاحات اجتماعی موقت ، دولت عربستان سعودی را در فشار قرار می‌دهد؛ چرا که جامعه به سمت بیگانگی پیش خواهد رفت و این امر منجر به نارضایتی و خشم ملت محافظه کار عربستان خواهد شد و در جامعه شکاف ایجاد می کند.

با وجود تلاش‌های بن سلمان ، جذب سرمایه گذاری در عربستان سعودی در سال‌های اخیر همچنان بسیار کم است. شرکت‌های بین‌المللی نیز از صورت حساب‌های مالیاتی شکایت دارند.

شماری از کارشناسان بر این باورند که عربستان سعودی در حال حاضر درگیر رقابت شدید اقتصادی با امارات است. در شورای همکاری خلیج فارس، رقابت شدیدی در پروژه‌های بزرگ مالی و گردشگری وجود دارد و امارات اولین رقیب عربستان است. ریاض در تلاش است تا به قطب مالی منطقه تبدیل شود. نمونه بارز آن، برج جده عربستان است که هدف آن سبقت گرفتن از برج خلیفه به عنوان بلندترین ساختمان جهان است.

شروع ساخت و ساز برج جده در عربستان با آغاز ساخت و ساز برج «خور» دبی که قرار است بلندترین آسمان خراش دنیا شود، همراه شد. برج خور دبی مدت کوتاهی پس از برج جده به حالت تعلیق درآمد و به نظر می‌رسد این ساخت‌و ساز تنها برای رد درخواست جده برای ثبت رکورد جهانی است تا عنوان « بلندترین ساختمان جهان» را حفظ کند.

رسانه‌ها اعلام کردند که سازمان‌های دولتی عربستان از ابتدای سال 2024 همکاری با شرکت‌های خارجی را که مقرهای منطقه‌ای را در خارج از عربستان سعودی ایجاد می‌کنند، متوقف خواهند کرد. مفسران این اقدام را ظالمانه یا بی رحمانه می دانند و تلاش ناامیدانه برای انتقال تجارت از امارات متحده عربی به عربستان عنوان کرده‌اند. این موضوع یکی دیگر از نمونه‌های این رقابت است.

اقتصاددانان اغلب از این موضوع به عنوان بی ثباتی سیاست عربستان یاد می‌کنند که با اعلامیه‌های ناگهانی و مبهم دولت مشخص می‌شود و توسط سیاست‌های واقعی پشتیبانی نمی‌شود.

«نئوم» طرحی برای ساخت یک ابر شهر در منطقه «طائف» در شمال غرب عربستان است که قرار است فاز اول آن تا سال 2025 افتتاح شود؛ شهری که گفته می‌شود 26 هزار و 500 کیلومتر مربع وسعت خواهد داشت؛ یعنی 33 برابر شهر نیویورک و سه برابر کشور قطر.

هزینه ساخت شهر نئوم 500 میلیارد دلار برآورد شده است و براساس گزارش‌ها، شرکت‌های فرانسوی در جریان این پروژه به ساخت 1000 کیلومتری جاده خورشیدی مبادرت خواهند ورزید. شرکت‌های انگلیسی نیز به تولید انرژی برق از طریق باد و همچنین ساخت کشتی‌های گردشگری «کروز» خواهند پرداخت. شرکت‌های هلندی نیز با ساخت پل‌های کاملاً مدرن و پیشرفته، ساختمان‌های بزرگ و بلند را به یکدیگر متصل خواهند کرد.

نئوم که مقام‌های سعودی از آن به عنوان جاه‌طلبانه‌ترین پروژه جهان یاد می‌کنند، به عنوان بخشی از پروژه ولیعهد عربستان سعودی است تا وابستگی‌های سعودی‌ها را به درآمدهای نفتی قطع کند. بخشی از محلی که پروژه نئوم قرار است در آنجا اجرا شود، محل زندگی قبیله «الحویطات» است که چندین نسل است در عربستان سعودی، اردن و شبه‌جزیره اردن زندگی کرده‌اند و اصل و نسب آنها به زمان قبل از تأسیس عربستان سعودی بازمی‌گردد.

کارشناسان در این باره معتقدند که در پنج سال اخیر پیشرفت جدی در روند اجرایی پروژه نئوم حاصل نشده و این پروژه در سطح برنامه ریزی باقی مانده است. همچنین بسیاری از پروژه‌های اساسی و بنیادین در این شهر هنوز مرحله عملیاتی را آغاز نکرده اند.

اما به نظر می‌رسد این پروژه روی کاغذ با شکست مواجه شده است و ثابت کرده که این پروژه چیزی جز تبلیغات نیست./ تسنیم