واکاوی نمایان شدن نشانه‌های بازگشت آمریکا به برجام

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ پس از نزدیک به سه ماه وضعیت تعلیق در پیشبرد مذاکرات رفع تحریم ها، دیدار حسین امیر عبدالهیان، وزیر امور خارجه کشورمان با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در امان، پایتخت اردن امیدها را برای ازسرگیری مذاکرات با هدف رفع تحریم‌های غیرقانونی ایران زنده کرد.

بازرسان انرژی اتمی پیش از دیدار وزیر امور خارجه ایران با نماینده سیاسی اتحادیه اروپا راهی تهران شده بودند تا درباره چگونگی ازسرگیری همکاری‌های فنی با سازمان انرژی اتمی به توافق دست یابند. همچنین در هفته گذشته شاهد دو سفر حمد بن عبدالعزیز الخلیفی، معاون وزیر امور خارجه قطر در امور منطقه‌ای به تهران بودیم.

با توجه به اظهارنظر مقام های سیاسی کشورهای عضو برجام به نظر می‌آید حل‌وفصل و بستن پرونده‌های پادمانی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها موضوع باقی مانده برای بازگشت آمریکا به برجام است

در آخرین پرده از نمایش تلاش برای ادامه مذاکرات، امیرعبدالهیان راهی مسقط شد. با توجه به سیر تحولات هفته‌های اخیر سؤال کلیدی آن است که آیا بازگشت آمریکا به برجام نزدیک است؟

در روزهای پایانی سال جاری میلادی، منطقه بحر المیت در اردن هاشمی میزان اجلاس «بغداد2» بود. در حاشیه این نشست منطقه‌ای امیرعبدالهیان با بورل و انریکه مورا، معاونش دیدار و گفت و گو کرد. پس از برگزاری این نشست، کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در سومین مجمع «گفتگوهای تهران» نسبت به حل‌وفصل موضوعات باقی مانده میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ابراز امیدواری کرد. همزمانی این دو رویداد سبب ارسال این سیگنال به فضای اندیشکده‌ای- خبری ایران و جهان شد که بار دیگر قطار مذاکرات به حرکت درآمده است و طرف ها رایزنی‌های جدی برای به سرانجام رساندن مهم‌ترین مناقشه هسته ای غرب آسیا را آغاز کردند.

با توجه به اظهارنظر مقام های سیاسی کشورهای عضو برجام به نظر می‌آید حل‌وفصل و بستن پرونده‌های پادمانی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها موضوع باقی مانده برای بازگشت آمریکا به برجام است. این چالش زمانی به وجود آمد که سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی (موساد) با ارائه مدارک واهی به آژانس مدعی شد ایران در سه سایت اعلام نشده در ورامین، مریوان و تورقوزآباد مشغول فعالیت بوده است.

به عقیده بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل اصلی ایجاد وضعیت «بن بست» در مسیر مذاکرات وین، توافق نکردن دو طرف بر سر پرونده‌های پادمانی می‌باشد. استدلال طرف ایرانی آن است که آژانس باید به وظایف فنی خود پایبند باشد و به بازوی سیاسی دولت‌های غربی تبدیل نشود. پیش تر ارائه تضمین (اقتصادی) از سوی طرف آمریکایی برای پایبند ماندن به توافق و ایجاد مکانیزم اجرایی برای راستی آزمایی عمل به تعهدات از سوی غربی‌ها دیگر شروط تهران برای صدور بلیط بازگشت واشنگتن به برجام بود که به نظر می‌آید طرف ها در این موارد به توافق دست یافته اند.

با شکست دموکرات‌ها در انتخابات میان دوره‌ای کنگره و افزایش احتمال بازگشت جمهوری خواهان به کاخ سفید، دولت بایدن به‌شدت دنبال بازگشت به برجام است تا از این طرف به چند هدف کلیدی دست یابد؛

نخست، با احیای توافق هسته‌ای و بازگشت نفت ایران به بازارهای انرژی، ضربه‌ای جدی به سازوکار اوپک پلاس وارد شود و ثبات نسبی به بازار انرژی و کاهشی ملموس در تعیین سقف قیمت‌ها رخد دهد. همچنین ایران می‌تواند با جذب سرمایه و فناوری‌های راهبردی در حوزه صنایع نفت‌وگاز در بازه زمانی کوتاه به یکی از تأمین کنندگان گاز کشورهای قاره سبز تبدیل شود.

دوم، اینکه جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا دنبال این است با بازگشت به توافق هسته‌ای دستاوردی مهم در حوزه سیاست خارجی برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2024 داشته باشد.

سوم، اینکه آمریکایی‌ها به دنبال کسب اهرم فشار برای آغاز مذاکرات منطقه‌ای و نظامی با تهران هستند. هنگامی که آنها به برجام بازگردند، به راحتی می‌توانند به سمت گزینه‌هایی همچون «مکانیزم ماشه» حرکت کنند.

چهارم، اینکه واشنگتن با بازگشت به برجام به دنبال دور کردن تهران از دو محور روسیه و چین در نظم در حل گذار جهانی است. برای غربی‌ها همکاری تهران با چین در پروژه «یک کمربند- یک جاده» و تأمین انرژی این کشور از سویی  و همکاری‌های نظامی- امنیتی ایران و روسیه از شامات تا اوکراین از سوی دیگر خطری بزرگ برای بلوک غرب به شمار می‌رود.

با شکست دموکرات‌ها در انتخابات میان دوره‌ای کنگره و افزایش احتمال بازگشت جمهوری خواهان به کاخ سفید، دولت بایدن به‌شدت دنبال بازگشت به برجام است

دیگر بازیگر ذی‌نفع در جریان مذاکرات هسته ای کشورهای اروپایی هستند. با آغاز ناآرامی‌های داخلی در ایران، کشورهای اروپایی با اتخاذ رویکردی غیر واقع‌بینانه و غیرسازنده سعی کردند با فعال کردن سفارت‌خانه‌ها، کاهش روابط اقتصادی، فراخواندن شهروندان اروپایی و افراد دوتابعیتی، افزایش جنگ رسانه‌ای- شناختی، برپایی تظاهرات در پایتخت‌های اروپایی و دیدار با اپوزیسیون خودخوانده در امور داخلی ایران دخالت کنند.

واقعیت آن است که اروپایی‌ها به‌ویژه برلین و پاریس نگران هستند با افزایش روابط راهبردی تهران با قدرت‌های نوظهور جهانی به‌ویژه چین، منافع خود را در ایران از دست بدهند. شاید یادآوری این نکته به کشورهای اروپایی لازم باشد که سیاست راهبردی ایران در حوزه خارجی همواره تأکید بر اصل «نه شرقی و نه غربی» بوده است.

با وجود این، محور واشنگتن-بروکسل با مشی تهاجمی و وضع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران مسیر روابط متوازن با شرق و غرب را مسدود کردند. شرط عادی‌سازی روابط سیاسی و اقصادی میان ایران و تروییکای اروپایی بازگشت به اصل احترام به حاکمیت ملی و مداخله نکردن در امور داخلی ایران است.

بهره سخن

فعال شدن بازیگران میانجی از دوحه تا مسقط، ازسرگیری مذاکرات فنی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ارسال سیگنال‌های مثبت از سوی بازیگران فعال در روند بازگشت آمریکا به برجام نشان دهنده تمایل طرف ها برای حل‌وفصل موضوعات باقی مانده و رسیدن به نقطه توافق است.

اگر غرب به دنبال حفظ منافع خود در جغرافیای منطقه غرب آسیاست، راهی جز عبور از سیاسی کاری و کنار گذاشتن پرونده‌های ادعایی دستگاه اطلاعاتی رژیم صهیونیستی ندارد. زمان مشخص خواهد کرد آیا واقعاً آمریکا و دولت‌های اروپایی به دنبال تعامل با ایران هستند یا آنکه بار دیگر قصد تحمیل نظرات خود را دارند.