چشم‌انداز روابط ایران و چین در نظم جدید جهانی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ روابط ایران و چین پیشینه زیادی در تاریخ روابط بین الملل و اقتصاد کشور دارد و از دهه های گذشته به ویژه در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این کشور یکی از شرکای راهبردی ایران در زمینه اقتصاد شناخته می شود. در دوره نخست تحریم ها که بیشتر کشورهای غربی و آمریکا ایران را تحریم کرده بودند، چینی ها کمک شایانی به دور زدن تحریم ها کردند و با خرید نفت از ایران برنامه های آمریکا را برای منزوی کردن کشورمان خنثی کردند.

چندی پیش شی جین پینگ، رئیس جمهور چین با سفر به غرب آسیا و امضای بیانیه ای از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حواشی ای را در روابط کشورش ایران ایجاد کرد که بیشتر از سوی طرفداران رابطه با کشورهای غربی و حامیان برجام ایجاد شده بود.

با وجود این، با پاسخ های وزیر امور خارجه کشورمان و مقام های ایرانی در زمینه اقدامات سیاسی چین، آنها مجبور به عقب نشینی شدند و به ایران اطمینان دادند در حوزه اقتصاد مانند گذشته در کنار ایران هستند و اتفاقات اخیر و قرارداد آنها با کشورهایی مانند عربستان تأثیری بر روابط با ایران نخواهد داشت.

در سالهای اخیر نه تنها چین شریک تجاری ما، بلکه تجارت با آنها برای کشورمان پیش برنده بوده است

حمیدرضا مقصودی، تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره نقش چین در دور زدن تحریم های ایران به «راهبرد معاصر» گفت: چین کشوری است که توانست در چهار دهه گذشته به عنوان پدیده ای شگرف خود را در عرصه اقتصادی نشان دهد. این کشور نمونه زنده ای است که توانسته از زیر فقر شروع و به سرعت خود را به عنوان نخستین کشور اقتصادی دنیا عرضه کند. پکن شریک تجاری 130 کشور دنیاست و وقتی در دوره تحریم با فشار آمریکا، اروپایی ها عقب نشینی کردند و کره جنوبی و ژاپن از بازار ایران بیرون رفتند، تنها کشوری بود که با ایران در حوزه تجاری همکاری های خود را ادامه داد.

 
وی با بیان اینکه اصل تجارت ایران در 20 سال اخیر با چین شکل گرفته است، افزود: در برخی سال ها بیش از 50 درصد تجارت کشورمان با چین بوده است که بدون شک شریک اصلی تجاری به شمار می رود. عمده صادرات نفتی و خرید بیشتر کالاهای مصرفی داخلی ما با این کشور انجام می شود و طبعاً در دورانی که تجارت ما دارای فراز و فرود بوده، به مرور زمان نحوه تجارت با چین نیز کیفی تر شده است، یعنی به تدریج با تغییر سیاست تجاری امروزه عمده فراورده های غیرنفتی را به چین صادر می کنیم و کالاهای با فناوری بالاتر وارد می کنیم و دیگر کالاهای دست دوم مصرفی از چین وارد کشور نمی شود.

 
تحلیلگر مسائل اقتصادی عنوان کرد: در سالهای اخیر نه تنها چین شریک تجاری ما، بلکه تجارت با آنها برای کشورمان پیش برنده بوده است؛ یعنی تعاملات کالایی برخلاف تجارت با غربی ها استعماری نبوده و منافع سیاسی و اقتصادی برایمان به همراه داشته است. بخش دیگری که باعث افزایش ظرفیت تجارت با چین شده، این است که چین ظرافت های تجاری ساده تری برایمان فراهم کرده است.

مقصودی با تأکید بر بی توجهی دولت پیشین در ارتباط با کشور چین و گره زدن اقتصاد به برجام گفت: در دولت گذشته برخورد مناسبی با دولت چین نشد و زمانی که رئیس جمهور این کشور در سال 1394 برای پروژه «یک کمربند یک جاده» به ایران آمد و می خواست آن را با مسئولان کشور هماهنگ کند، دولت درگیر برجام بود و تصور می کرد اگر برجام منعقد شود، می تواند اقتصاد را متحول کند؛ بنابراین برخورد خوبی با رئیس جمهور چین نداشت و پینگ به قطر رفت تا قراردادهای تجاری خوبی با این کشور ببندد.

با توجه به حجم تجارتی که با چین داریم، دولت باید روی سفارتخانه ایران حساسیت ویژه تری داشته باشد و کسی را که به عنوان سفیر انتخاب می کند، اقتصاددان باشد

وی افزود: قرار بود طبق این پروژه که «راه ابریشم نوین» نامیده می شود، قاره های آسیا، اروپا و آفریقا با شبکه های تجاری ریلی، زمینی و دریایی به یکدیگر متصل شوند که ایران در قلب این طرح قرار داشت، اما با بی توجهی دولت گذشته از یک منفعت اقتصادی خوب محروم شدیم.

تحلیلگر مسائل اقتصادی با تأکید بر اینکه دولت باید در انتخاب سفیر و رایزن بازرگانی در چین حساسیت ویژه به خرج دهد، تصریح کرد: در حال حاضر ایران بخشی از جورچین چین در توسعه روابط تجاری است و می تواند سهمش را بیشتر کند، به این شرط که بتوانیم مسیر تجاری زمینی – دریایی ایجاد کنیم و از راه آن عایدی اقتصادی خوب داشته باشیم. با توجه به حجم تجارتی که با چین داریم، دولت باید روی سفارتخانه ایران حساسیت ویژه تری داشته باشد و کسی را که به عنوان سفیر انتخاب می کند، اقتصاددان باشد تا بتواند پای میز مذاکره تسهیلگر روابط و مراودات تجاری برای بازرگانان ایرانی باشد.

وی ادامه داد: تعامل با چین برخلاف غرب تعاملی سیاسی یا فرهنگی نیست، بلکه فقط اقتصادی است. با غرب تعامل سیاسی وجود دارد، در نتیجه سیاستمدار را آنجا به عنوان سفیر انتخاب می کنیم، اما نسبت به چین باید شخصی مسلط به اقتصاد تجاری در سفارتخانه مستقر شود. متاسفانه مشکلی که در کشور داریم این است، افرادی در سفارتخانه ها جذب می شوند، آموزش و دوره دیده اند همگی نیروهای سیاسی هستند و قاعدتاً از نیرویی که سال ها کار سیاسی و اداری انجام داده است، نمی توان انتظار داشت با اقتصاد آشنا باشد.

مقصودی گفت: با حجم بالای ظرفیت های تجاری با چین در دوره تحریم ها لازم است دولت سیزدهم توجه کافی داشته باشد و با انتصاب اقتصاددان تجارت شناس راه را برای سر و سامان دادن به فرایندهای تجاری و افزایش صادرات باز کند.

این اقتصاددان با بیان موضع گیری اخیر چین در نشست شورای همکاری خلیج فارس نسبت به جزایر سه گانه تصریح کرد: در دکترین روابط بین الملل چین، مراودات اقتصادی در اولویت قرار دارند، یعنی اگر جایی بندی از جنس منافع سیاسی ببینند که تعارض ایجاد می کند، کوتاه می آیند و عذرخواهی می کنند که در ماجرای ایران نیز اتفاق افتاد. تفاهم 25 ساله گسترده ای که با چین بسته شد، ظرفیت های خیلی گسترده تری نسبت به تفاهمنامه ای دارد که عربستان با این کشور بست.

تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: غربگرایان زمانی که ظرفیت 25 ساله را فعال می کنیم، مدعی می شوند ایران مستعمره چین شده است و زمانی که قرارداد عربستان سعودی بسته می شود، می گویند ایران از عربستان عقب تر است، زیرا جنس رفتار اقتصادی کشورمان را با دیگر کشورها سیاسی تحلیل می کنند و گرفتار این مشکل هستیم. در شرایط فعلی تجارت های اقتصادی می تواند منافع سیاسی را دربر بگیرد، ولی متأسفانه موانع سیاسی را مقابل منافع اقتصادی قرار می دهیم.

وی عنوان کرد: فردای دنیا به لحاظ اقتصادی به چین وابسته است و اگر بخواهیم در فرداهای دورتر تمدن سازی کنیم، باید به فردای نزدیکتر خوب توجه کنیم و برای آن برنامه ریزی داشته باشیم.