گره لاچین و دندان تیز آمریکا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در روزهای گذشته مقام های آمریکایی به صورت جدی برای حل موضوع انسداد مرز لاچین که از سوی باکو ایجاد شده است، اعلام آمادگی کرده‌اند. این در حالی است که آمریکایی‌ها برای حضور در قفقاز جنوبی تاکنون فرصت و روزنه‌ای نیافته اند و در تلاش هستند تا به این وسیله پای خود را به تحولات این منطقه باز کنند.

تقریباً یک ماه پیش بود جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در تماس تلفنی جداگانه با آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان و حکمت حاجی‌اف، دستیار رئیس جمهور آذربایجان به تداوم نگرانی واشنگتن در زمینه توقف دسترسی به گذرگاه لاچین و افزایش پیامدهای انسانی ناشی از آن پرداخت و خواستار بازگرداندن کامل آزادی تردد در این گذرگاه شد. در این تماس‌ها، پیشرفت‌های حاصل از مذاکرات صلح اتحادیه اروپا و آمریکا از زمان نشست مشترک در ۲۷ سپتامبر (۵ مهر) در واشنگتن بررسی شد.

انسداد جاده لاچین در اولویت گفت و گو‌های تلفنی اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا با سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان بوده است

مشاور امنیت ملی آمریکا از دو طرف خواست تلاش‌هایی انجام دهند تا تنش‌ها کاهش یابد و به روابط خوب همسایگی در آینده منجر شود. از سوی دیگر روز شنبه معاون وزارت امور خارجه آمریکا از پیگیری وضعیت جاده مهم لاچین با سران باکو و ایروان خبر داد. کارن دونفرید، دستیار معاون وزارت امور خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا مدعی تلاش واشنگتن برای بازگشایی مسیر لاچین شد.

دونفرید تأکید کرد: انسداد جاده لاچین در اولویت گفت و گو‌های تلفنی اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا با سران جمهوری آذربایجان و ارمنستان بوده است. بلینکن خواستار بازگشایی فوری این مسیر شد و بر اهمیت تردد تجاری وضعیت زیستی ساکنان این منطقه تأکید کرد.

این در حالی است که آیخان حاجی‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه آذربایجان به اظهارات اخیر ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا مبنی بر لزوم رفع محاصره مسیر لاچین پاسخ داد و در توییتی نوشت: سخنگوی عزیز، برخلاف سخنان شما بیش از یک هزار وسیله نقلیه به منطقه قره باغ تردد می‌کند. بهتر است از ارمنستان بخواهید به تعهدات خود عمل و فعالیت‌های غیرقانونی را متوقف کند.

تقریباً از نیمه‌های آذر ماه بود که گذرگاه لاچین به وسیله گروه‌هایی از جمهوری آذربایجان که خود را فعال محیط‌زیست می‌دانند، بسته شد و انتقادهای بین‌المللی گسترده به همراه داشت. این موضوع سبب شد دولت ارمنستان اعلام کند زمینه انتقال سوخت به قره‌باغ بسته شده و تلاش کرد به این وسیله باکو را زیر فشار بگذارد.

 
علت اهمیت قفقاز

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا و برخی اعضای اتحادیه اروپا تلاش بسیاری کردند با حضور در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی، ارتباط خود را با جمهوری‌های استقلال یافته از شوروی برقرار کنند و در این راستا برنامه جدی‌ای برای ارتباط‎گیری با کشورهای حاشیه دریای خزر داشتند؛ زیرا به تازگی در این منطقه منابع سرشار هیدروکربنی کشف شده بود تا حدی که در آن برهه زمانی، حوضچه خزر را «خاورمیانه دوم» نامگذاری کردند.

راهبرد چتر حمایتی روسیه از خارج نزیک خود(جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی) در قالب نظریه نواوراسیاگرایی سبب شد غرب توفیق چندانی در این زمینه نداشته باشد، اما آنها از پای ننشستند و به هر وسیله ای در تلاش بودند راه نفوذ خود را در این منطقه باز کنند.

رژیم صهیونیستی توانست نفوذ جدی‌ای در ساختار حاکمیت جمهوری آذربایجان داشته باشد و در عمل جمهوری استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی به پایگاه اصلی نقش‌آفرینی رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز جنوبی به ویژه علیه ایران تبدیل شدند.

جنگ قره‌باغ2020 فرصت مناسبی برای غربی‌ها فراهم کرد تا مداخله خود را در منطقه افزایش دهند؛ زیرا نفوذ غرب و به ویژه آمریکا در منطقه که در همسایگی ایران قرار دارد و حیاط خلوت روسیه به شمار می‌رود، بسیار برای اهداف آنها راهبردی است. این اهمیت به ویژه پس از جنگ اوکراین بیشتر شد. آمریکا با نیت یارگیری در قفقازجنوبی علیه روسیه و ایران و اروپایی‌ها نیز برای دستیابی به انرژی خزر، بسیار تلاش کردند خود را میانجی صلح در جنگ دو کشور همسایه قفقازجنوبی نشان دهند.

با وجود این، رفتارهای متناقض غربی ها نشان داد نیتشان خیلی به صواب نزدیک نیست؛ تا جایی که باکو به نزدیک شدن ایروان به اروپا و آمریکا که در واکنش به نزدیکی جمهوری آذربایجان به آنکارا و تل‌آویو ایجاد شد، عکس‌العمل جدی نشان داد و تاکنون نسبت به حضور صلح‌بانان اروپایی در این منطقه نظر منفی داده است.

موضوع دالان لاچین، مستمسک جدیدی برای آمریکا ایجاد کرده است تا در قفقازجنوبی جای پا باز کند. سفر پرسروصدای نانسی پلوسی، رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا نیز نتوانست اهداف آمریکا را برای نفوذ در منطقه حفظ کند و حال واشنگتن دندان تیز کرده است گره تنش باکو و ایروان در موضوع لاچین را باز کند و بتواند زمین بازی جدید علیه دو بازیگر منتقد و دشمن خود، یعنی ایران و روسیه بگشاید.

نزدیکی مواضع آمریکا به ارمنستان به این دلیل برای واشنگتن مهم است که ایروان در مقابل تغییر جغرافیای سیاسی قفقازجنوبی در راستای منافع ایران ایستاده و تقریباً مجری نیت ها و خواست و اراده ایران در قفقازجنوبی شده است. این موضوع تعیین‌کنندگی ایران را در موضوعات مختلف منطقه‌ای نشان می دهد که سبب شد تلاش واشنگتن برای دور کردن ایروان از تهران با میانجی صلح نشان دادن خود به ایروان در غائله دالان لاچین، بروز و ظهور یابد.