پیامدهای امنیتی- اقتصادی سفر شمخانی به عراق

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ دبیر و نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی پس از چین و امارات، در رأس هیئتی سیاسی، اقتصادی و امنیتی راهی عراق شد تا در ادامه سیاست «دیپلماسی همسایگی» گشایش‌های جدید برای دولت- ملت ایران دنبال کند. 

در این سفر فشرده و یک روزه شمخانی علاوه بر دیدار و گفت‌وگو با رؤسای قوای سه‌گانه عراق، دستاوردهای مهمی برای کشور در زمینه وصول مطالبات از بغداد و کنترل فعالیت‌های تروریستی در اقلیم کردستان عراق به‌دست آمد. 

در جریان گفت‌وگوهای میان مقام‌های دو کشور به شکل مستقیم بر اصل جلوگیری از تهدید آمریکا و گروه‌های تروریستی کُرد علیه ایران تأکید شد

به عبارت دیگر، در جریان این سفر دو گره مهم در روابط تهران- بغداد بر روی کاغذ حل‌وفصل شد و حال باید منتظر اقدام عملی از سوی دولت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق بود.  

دبیر شورای عالی امنیت ملی در بدو ورود به فرودگاه بغداد در محل شهادت فرماندهان مقاومت حاضر شد و به مقام والای شهیدان سپهبد سلیمانی و ابومهدی المهندس ادای احترام کرد‌. شمخانی سپس به دیدار همتای عراقی خود، قاسم الاعرجی رفت و با وی درباره مفاد توافقنامه امنیتی میان دو کشور رایزنی کرد. 

در این دیدار علاوه بر تأکید بر پیگیری پرونده شهادت حاج قاسم سلیمانی، لزوم اجرای مصوبه مجلس عراق مبنی بر خروج نیروی آمریکایی از عراق و قدردانی از نقش بغداد در روند میانجی‌گری میان تهران- ریاض، اجرای مفاد توافقنامه امنیتی جدید میان ایران و عراق به‌ویژه در زمینه جلوگیری از هرگونه اقدام دولتی یا غیر دولتی علیه ایران از مبدأ خاک عراق بررسی شد. 

در جریان گفت‌وگوهای میان مقام‌های دو کشور به شکل مستقیم بر اصل  جلوگیری از تهدید آمریکا و گروه‌های تروریستی کُرد علیه ایران تأکید شد. در ناآرامی‌های اخیر کشور، اقلیم کردستان به محل فعالیت دائم گروهک‌های ضد انقلاب همچون کوموله، پژاک و ... برای اعزام نیرو، قاچاق اسلحه و تجهیزات انفجاری و هدایت عناصر خرابکار در داخل کشور تبدیل شده بود. 

همچنین در جریان خرابکاری نافرجام در تأسیسات هسته‌ای اصفهان مشخص شد عوامل گروهک‌های تجزیه طلب با همکاری موساد قصد داشتند به بازوی اجرایی این سرویس صهیونیستی در تهران تبدیل شوند و به شکل مستقیم امنیت ملی ایران را هدف قرار دهند. در پاسخ به سلسله اقدامات جریان‌های ضدایرانی در مرزهای غربی کشور، گام نخست حمله موشکی-پهپادی به محل استقرار فرماندهان و عوامل آموزش نیروهای تروریستی کُرد بود. 

حال در گام دوم، تهران و بغداد با انعقاد توافقنامه امنیتی سازوکار جدیدی تعریف کردند که طبق آن دامنه نفوذ دولت عراق در مرزهای مشترک با ایران افزایش خواهد یافت و جلوی هرگونه اقدام علیه امنیت کشورمان گرفته خواهد شد. 

دومین دستاورد مهم سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی به عراق، ایجاد سازوکار جدید برای وصول مطالبات ایران از بغداد بود. این خبر تنها به فاصله چند روز پس از انتشار خبر گشایش‌های ارزی (درهم) پس از توافق با عربستان سعودی و امارات رسانه‌ای شد. 

در گام دوم، تهران و بغداد با انعقاد توافقنامه امنیتی سازوکار جدیدی تعریف کردند که طبق آن دامنه نفوذ دولت عراق در مرزهای مشترک با ایران افزایش خواهد یافت

در دوران تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، عراق همواره یکی از بازارهای بزرگی بوده که در تأمین ارز خارجی و کالاهای اساسی کمک شایانی به تهران کرده است. هم‌اکنون عراق یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان گاز و برق از جمهوری اسلامی ایران است. همچنین اربیل و بصره دو نقطه کلیدی برای ایجاد شبکه مالی و تأمین کالاهای اساسی کشورمان به‌شمار می‌روند. 

با وجود این، پس از تغییر نخست وزیر عراق آمریکایی‌ها طبق بخشی از «پلن B» علیه ایران، فشار بر دولت سودانی را برای جلوگیری از انتقال ارز و کالاهای اساسی به کشورمان افزایش دادند. 

در جریان سفر شمخانی به عراق، دو کشور به توافق‌های جدیدی برای حل مشکلات مالی و انتقال مطالبات ایران دست یافتند. دبیر شورای عالی امنیت ملی با تأکید بر توافقاتی که در جریان سفر به امارات پیرامون تسهیل مبادلات تجاری میان دو کشور با استفاده از ارز درهم به عمل آمد، گفت: تعیین سازوکارهای اجرایی جدید برای استفاده از منابع حاصل از مطالبات ایران از عراق برای خرید کالاهای اساسی و رفع مشکلات ارزی تجار ایرانی، گام دیگری بود که در کنار توافقات انجام شده با مقام‌های اماراتی وضعیت بازار ارز کشور را بهبود خواهد داد. 

پس از این توافقات امید است مقدمات بازگشت آرامش به بازار ‌و‌ کاهش قیمت کالاهای اساسی ایجاد شود. همچنین این توافق می‌تواند مقدمه‌ای برای افزایش روابط اقتصادی میان تهران و بغداد در حوزه‌های بازسازی زیرساخت، انرژی، تأمین مواد غذایی و ... باشد. 

بهره سخن

دولت سیزدهم با فعال کردن کانال‌های دیپلماتیک در وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی به صورت هم‌زمان نیل به توافق در زمینه مذاکرات رفع تحریم‌ها با آمریکا و بهبود روابط با کشورهای همسایه را دنبال می‌کند. 

پیشبرد هم‌زمان گسترش روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس و مدیریت تنش‌ها با غرب به ایران کمک می‌کند علاوه بر افزایش دسترسی به منابع مالی، بازارهای جدیدی برای صادرات محصولات خود به کشورهای منطقه بیابد. همچنین کاهش تنش‌ها در حوزه سیاست خارجی کمک شایانی به بهره برداری کشور از دستاوردهای «میدان» در منطقه غرب آسیا خواهد کرد. 

بازگشت صلح و ثبات به کشورهای منطقه می‌تواند الگوی روابط میان کشورهای غرب آسیا را از حالت تخاصم یا رقابت ژئوپلیتیکی به مدل همکاری اقتصادی و وابستگی متقابل تغییر دهد.