موج تحریم ها مهار شده بود اما دولت برجام را می خواست

به گزارش راهبرد معاصر؛ مهدی غضنفری، وزیر اسبق بازرگانی و صمت در برنامه دیشب (یکشنبه شب) جهان آرا با موضوع پشت پرده بحران ارزی در پاسخ به سوال مجری برنامه مبنی بر اینکه چه شباهت هایی بین تحریم های امروز و زمان وزارت شما وجود دارد و چه تجاربی وجود دارد که می تواند اثر تحریم ها را به حداقل برساند، گفت: وضعیت ارزی کشور ما حاصل دو جریان اقتصادی است که آثار مشابهی را به جا گذاشتند. جریان اول حاصل درون کشوری ما است که مجموعه ای از ناکارآمدی ها را در دامن خود دارد. جریان دوم کاهش جریان پول خارجی به سمت کشور است که قادر نیستیم پول فروش نفت را به موقع به کشور وارد کنیم و موجب کمبود ارز و بحران ارزی می شود.

* دولت اگر از تجارب دولت قبل در مقابله با تحریم استفاده میکرد زودتر موفق می شد

وی افزود: در سال ۹۰ و ۹۱ خیلی از پیامدهای تحریم ها را نمی توانستیم پیش بینی کنیم لذا در بهار سال ۹۰ خیلی از بحث ها پیرامون شدت تحریم ها بود اما در سال ۹۶ دیگر نیاز به این کار نبود و اگر در دولت دوازدهم از تجارب قبل استفاده می شد خیلی زود بر مشکلات فائق می آمدند.

* به همتی گفتم تزریق ارز چاره ساز نیست

غضنفری ادامه داد: زمستان سال ۹۶ بود که در یک مجموعه مصاحبه گفتم وضعیت تولید مناسب نیست و افزایش قیمت ارز خواهیم داشت. در بهار ۹۷ افزایش قیمت ارز مشهود شد و گفتیم ما قبلا با ایجاد مرکز مبادله ارزی و دسته بندی کالاها توانستیم بسیاری از مشکلات را حل کنیم. وقتی دیدم مصاحبه کار ساز نیست از طریق دوستانی به دولت پیام دادیم که باز هم انتقال پیام ها موثر نبود. وقتی همتی به بانک مرکزی آمد تمام مصاحبه هایی که انجام دادم را به ایشان دادم و گفتم الان باید کالا ها دسته بندی شود و تزریق ارز به بازار مشکلی را حل نمی کند. در خواست کردم تا با ایشان ملاقات کنم. در یکی از این تماس ها با آقای رحمانی صحبت کردم ایشان گفتند سه شنبه نزد شما می آییم ولی این جلسه برگزار نشد.

وزیر اسبق بازرگانی و صمت تصریح کرد: یک الگو برداری ناقص از این تجربیات اجرا شد و موجب شد تا مدت زمانی که در سال ۹۷ درگیر مشکلات بودیم خیلی بیشتر از سال ۹۱ بود ولی از این تجربیات استفاده نشد در حالی که خیلی از اتفاقات قابل پیشگیری بود.

وی با اشاره به تجارب دولت دهم در بحران ارزی گفت: ناکارآمدی هایی در فرآیندهای اقتصادی در کشور ما وجود دارد که در دولت دهم قرار بود تحت هفت طرح تحول به آن پرداخته شود که یکی از آنها هدفمندی یارانه ها بود. وقتی یک مشکل اقتصادی پیش می آید باید تفکیک کرد که چند درصد مربوط به ناکار آمدی داخلی و چقدر مربوط به تحریم خارجی است.

غضنفری ادامه داد: آن هفت طرح تحول مربوط به واقعیت اقتصادی جامعه ما بود و باید ادامه پیدا می کرد ولی ادامه پیدا نکرد. موضوع هدفمندی دچار چالش شد و مجادله هایی بین مجلس و دولت در گرفت و هیچگاه فرصت نشد سایر طرح ها به بحث گذاشته شود. این بگو مگوها آنقدر ادامه پیدا کرد که عمر دولت دهم تمام شد.

*تجربیات مقابله با تحریم کنار گذاشته شد چون دولت دنبال برجام بود

وزیر اسبق بازرگانی و صمت تصریح کرد: به دلیل چنین فرآیند های ناقصی، ارزش پولی هر روز در حال کاهش است. تجربیات ما در آن دوران ارزیابی نشد زیرا دولت به دنبال برجام بود و ‌اعتقاد داشت با تحقق آن تحولی در اقتصاد رخ می دهد. هدف اصلی تحریم ها این بود که جریان ورود ارز به کشور محدود شود که موفق هم شدند.

غضنفری تصریح کرد: برخی کشورها میزان درآمدی که دارند بسیار بیشتر از نیازمندی های آنان است که مشکلی ندارند. برخی کشورها هم بسیار فقیر هستند که به دنبال ارز نیستند. برخی هم مانند کشور ما در بین این دو مدل قرار دارند که از ناحیه عدم ورود ارز به کشور آسیب پذیرند. وقتی ارز در کشور وجود دارد تمام ناکارآمدی های اقتصادی پوشیده می شود و وقتی تحریم می شویم به مشکلات پی می بریم که در کاهش ارزش پول ملی خود را نشان می دهد.

* ایرادات ساختاری ما در دوران تحریم نمایان می شود

وی ادامه داد: تحریم ها نشان می دهد که ما چقدر بد عمل کردیم و این شاید به نوعی به نفع ما باشد. بخشی از مشکلات تحریم ها مربوط به ایرادات ساختاری است که بوده و الان هم هست و اگر کشور اینطور اداره شود در آینده هم این مشکلات خواهد بود. ما به یک روزمرگی در اقتصاد دچار شده ایم که موجب می شود چند سال دیگر باز با جهش ارزی مواجه شویم.

* مرکز مبادله ارزی یک راهکار عبور از بحران ارزی بود

وزیر بازرگانی و صمت دولت دهم با بیان اینکه در سال ۹۱ وقتی تحریم ها آغاز شد بیشترین سوال ما این بود که گستره تحریم ها چقدر است گفت: در سال ۹۱ هر روز درگیر موضوع تامین ارز و کالای اساسی بودیم و نمی دانستیم ابعاد این تحریم ها چقدر است. در تابستان آن سال همه اتفاق ها افتاده بود و ما فهمیدیم آنها به هیچ‌چیز رحم نمی کنند و ارز تقریبا از کنترل خارج شد. در پاییز سال ۹۱ بحثی بود که آیا بورس ارز ایجاد کنیم یا نه. بین بانک مرکزی و وزارت اقتصاد این بحث‌ها ادامه داشت تا اینکه ما در وزاتخانه به بانک مرکزی پیشنهاد دادیم همه بانک های عامل و بانک مرکزی را در یک ساختمان جمع کردیم و مرکز مبادله ارزی ایجاد شد. در آنجا اجازه‌ دادیم صادر کننده و بانک مرکزی ارز شان را بیاورند و کالاها را در ده گروه دسته بندی کردیم و این به ما اجازه می داد تا در این مرکز به هر گروه چه ارزی به چه قیمتی بدهیم.

*قیمت اقتصادی ارز فقط با اصلاح فرآیندهای اقتصادی ممکن است

غضنفری با بیان اینکه ارز به سه دسته اقتصادی، سیاسی و هیجانی تقسیم می شود ادامه داد: بعد از این تدبیر، بازار به تدریج یک آرامشی پیدا کرد. در واقع وقتی به زمستان سال ۹۱ رسیدیم داشتیم روی نقدینه خواهی بنگاه ها فکر می کردیم. وقتی اعلام کردیم مرکز مبادله ارزی شکل گرفته و این پیام منتشر شد که دولت منسجم شده و بازار کمی متعادل شد. اما زمانی قیمت اقتصادی ارز پایین می آید که فرآیندهای اقتصادی اصلاح شده باشد. مرکز مبادله ارزی و دسته بندی کالاها کاری بود که می توانست در سال ۹۶ انجام بگیرد اما دولت نمی خواست کارهایی را که در گذشته انجام شده بود انجام دهد.

* روحانی می خواست ذهن ها را برای برجام آماده کند

وزیر اسبق صمت عنوان کرد: قیمت ارز همه داستان ما نیست و رنجی که مردم کشیدند مورد بحث‌ ما است و اگر از تجربیات گذشته استفاده می شد نیاز نبود مردم با کارت ملی گوشت بخرند. بعضی مسئولین در مبارزات انتخابات جملاتی را می گویند اما آمارهای ما نشان می داد انبارهای ما سه تا شش ماه جوابگوی کشور بود. آقای روحانی شاید می خواستند ذهن ها را برای برجام آماده کنند.

*موج تحریم در بهار 92 مهار شده بود

غضنفری گفت: من ادعا می کنم که ما در بهار سال ۹۲ بر فشارهای تحریمی فائق آمده بودیم و کشور می توانست در مسیر توسعه قرار گیرد. ما وقتی دولت را تحویل آقای روحانی دادیم بیشترین ذخایر کالایی را داشتیم و دیگر کارهای تحریمی انجام نمی دادیم و کشور وارد فاز توسعه شده بود و قیمت ارز کاهش هم داشت. مشکلی که ما داشتیم این بود که مدیریت سختی انجام شده بود اما فرصت نبود که تبیین کنیم و بگوییم دیگر نگران نباشید. چه برجام شکل می گرفت چه شکل نمی گرفت می توانستیم به توسعه ادامه دهیم زیرا موج تحریم را مهار کرده بودیم.

* ارز 4200 تومانی نه محاسبه اقتصادی که تصمیم سیاسی بود

وی درباره قیمت گذاری دستوری ارز عنوان کرد: این تصمیمی زیان بار برای کشور بود زیرا اگر ندانیم قیمت ارز چقدر است باعث می شود ارز مورد نیاز در کشور فروخته شود. اگر درآمد ارزی نتواند بر نیاز های ارزی فائق آید هیچ قیمت گذاری تاثیر نخواهد داشت. ارز ۴۲۰۰ در حالی انجام شد که برفرآیند تولید و تقاضای ارز، مدیریتی صورت نگرفت. این با محاسبه اقتصادی نبود بلکه یک تصمیم سیاسی بود.

غضنفری درباره قیمت گذاری ۴۲۰۰ تومانی ارز تصریح کرد: کاملا مشخص بود که این کار یک قیمت گذاری خارج از واقعیت بود و موجب یک رانت ذاتی می شود و این به واردات دامن می زند. برای همین است که یک مجادله وجود دارد که قیمت ارز پایین دستوری ایجاد نمی شود و نیاز به یک کار ملی دارد. چون ناپایداری اقتصادی داریم قیمت دلار بر ریال چیره می شود. درست است که قیمت پایین موجب اقتدار پول ملی است اما اگر این اقتدار ساختگی باشد بعدا پشیمان می شویم.

*دولت می خواست کارآمدی را با شعار بالا ببرد اما اقتدار پول ملی با شعار بالا نمی رود

وزیر اسبق صمت گفت: بعد از اینکه مشاهده کردند که ما در سال ۹۱ کالاها را گروه بندی کردیم و ارز را به کالاهای خاص اختصاص می دادیم، عدم اعتماد به تجربیات گذشته موجب از بین رفتن اعتبار ملی شد. اما حتی یک مطالعه سطحی می توانست به دولت کمک کند اما اینها می خواستند کار آمدی را با شعار بالا ببرند ولی اقتدار پول ملی با شعار بالا نمی رود بلکه نیاز به کار واقعی دارد. این نمی شود که بگوییم دلار باید ۴۲۰۰ باشد و بازار هم بگوید چشم.

*کار دولت یازدهم سرکوب فکری تجربیات گذشته بود

وی افزود: به لحاظ خود تحریم ها دوران ما خیلی سخت تر بود زیرا اروپا با آمریکا متحد شده بودند و اولین تجربه ما بود. اما بعد از دولت دهم تجربیاتی وجود داشت که به خاطر نوع نگاه نسبت به دولت نهم و دهم از آنها استفاده نشد و کار دولت یازدهم یک سرکوب فکری از تجربیات گذشته بود.

غضنفری در باره تاثیر رسانه بر بازار ارز گفت: فضای مجازی می تواند مشکل سازی کند. البته منظورم بگیر و ببند در فضای مجازی نیست. ولی وقتی یک قسمتی مثل اقتصاد آسیب می بیند شایعات می تواند آن را بدتر کند. کسانیکه خبر درست را تولید می کنند باید بیشتر تلاش کنند. قیمت ارز هیجانی با کار رسانه درست می شود.

*تجارت ترجیهی کار درستی است اما در مورد ترکیه به تولید ما آسیب می زد

وزیر بازرگانی دولت دهم درباره انعقاد قرارداد تعرفه آزاد تجاری با ترکیه تاکید کرد : خود اصل قراردادههای تعرفه ترجیحی و آزاد کار درستی است. اما در آن زمان من مانع انعقاد قرار تعرفه ترجیحی با ترکیه شدم زیرا آنها می گفتند اجازه بدهید ما کالای اساسی را با تعرفه کم به کشور شما بدهیم و شما هم هندوانه ‌و کاهو و چیزهای بی ارزش به ما بدهید. ما دیدیم در پی این قرارداد، فشاری که بر تولید کننده می آید بیشتر است لذا ما بدون اینکه چنین موافقیت نامه ای را امضا کنیم ترکیه را ترک کردیم. آنها هیچگاه حاضر نبودند با ما به توازن برسند اما وقتی آقای روحانی سرکار آمد ترک‌ها آمدند و این قرارداد را با ایران امضا کردند. این قرار داد تبعات منفی زیادی داشت. این موجب شد تا برخی تولید کنندگان ما تبدیل به وارد کننده شوند و این کار وزن واردات به کشور را زیاد کرد.

* اینکه تحریم ها موثر بوده به ترامپ پالس می دهد

وی با بیان اینکه به نظر من اینگونه نیست که همه مردم آمریکا منتظرند که این تحریم ها تمام شود، عنوان کرد: در سال ۹۱ یک تعداد اتاق فکر بودند که به آمریکایی ها مشورت می دادند و در سفارت خانه های آمریکا در کشورهای عربی مستقر بودند و به آنها می گفتند که وضعیت ایران چگونه است. اینکه تحریم ها موثر بوده یا نه در رفتار ترامپ تاثیر می گذارد رفتار ما با فرانسه و سایر کشور ها به آنها پالس می دهد که کوتاه آمده ایم یا نه و ما باید از این دام ها بهراسیم. ارزیابی هایی که در سال ۹۱ به آمریکا داده شد این بود که ایران بر تحریم ها فائق آمده و باید بر طبل مذاکره بکوبید. ما الان هم می توانیم بر تحریم ها فائق شویم اما اگر ما ضعف نشان دهیم فشار آنها بیشتر می شود.

* به جای روی خوش نشان دادن به خارج کمی هم به اقتصاد داخل فکر کنیم

غضنفری تاکید کرد: به جای روی خوش نشان دادن به خارج، کمی هم به اقتصاد داخلی فکر و کمک کنیم. اگر منتظریم کسی کاری کند که اقتصاد ما خوب شود چنین نیست.

وزیر اسبق بازرگانی و صمت عنوان کرد: شرایط جدید ارزی فشار زیادی به تولید وارد کرده است. باید با تولید کنندگان صحبت کنیم و مشکلات آنها را حل کنیم. اگر با اصحاب تولید بحث و تبادل نظر داشته باشیم و هر روز وزارت صمت جلساتی را با تولید کنندگان با حضور دستگاههای مختلف داشته باشد می تواند مشکلات آنها را حل کند. حوزه تولید باید پر از نشاط و امید شود. حتما مناسبات خارجی بر تولید ما اثر می‌گذارد و وزارت خارجه باید این مناسبات را دنبال کند اما ضعف نشان دادن زیبنده مردم ما نیست. این فسادها و اختلاس ها بر امید مردم تاثیر می گذارد. بسیاری از مشکلات را می شود با هماهنگی‌ بین دولت و تعامل میان وزرا حل کرد و این شرط لازم موفقیت است.

غضنفری گفت: بین وزارتخانه ها و حتی قوای مختلف همیشه اختلاف سلیقه هست ولی باید این اختلافات را با هماهنگی های بین دستگاهی حل کرد.

وی درباره نقش شورای عالی امنیت ملی در سال ۹۱ برای مهار بحران ارزی اظهار داشت: شورای عالی امنیت ملی یک ستاد تدابیر ویژه تشکیل داد که مصوبات آن مثلا مانند مصوبات مجلس بود و اختیارات خیلی خوبی داشت که خیلی به ما کمک کرد و می توان باز هم از این مدلها بهره برد.

غضنفری در پایان خاطرنشان کرد: این کشور برای ما است و هیچ کس آن را برای ما نمی سازد. وضعیت اقتصادی مردم خوب نیست و باید به مردم رسید. مردم می خواهند به مشکلاتشان رسیدگی شود و اگر یک دولت جوان لازم است، آن را انتخاب کنیم. تجربیات دولت ها را دور نریزیم. حکمرانان ما بجای هدر دادن منابع باید از تجربیات گذشته استفاده کنند.