روند جالب نامگذاری سنگ‌های مریخ
تاکنون عکس‌های گوناگونی را از سنگ‌های مریخ دیده‌ایم و خبر‌هایی را در مورد آن‌ها خوانده‌ایم، اما نامگذاری این سنگ‌ها روند جالبی دارد که آگاه شدن از آن خالی از لطف نیست.
به گزارش راهبرد معاصر؛ مریخ‌نورد‌های «کنجکاوی» (Curiosity) و «استقامت» (Perseverance) ناسا در حال کاوش در یک قلمروی ناشناخته هستند. این کار بدان معناست که گروه ماموریت آن‌ها باید نام‌های زیادی را برای پر کردن نقشه‌های جدیدی که در حال جمع‌آوری شدن هستند، پیدا کنند.
برای هزاران ویژگی زمین‌شناسی قابل توجه در مریخ مانند تپه‌ها، کوه‌ها، بستر رودخانه‌های خشک و دهانه‌ها، نام‌هایی عرضه شده‌اند، اما دانشمندان ناسا ویژگی‌های بسیار کوچک‌تری، از تخته‌سنگ‌های بزرگ گرفته تا سنگ‌ریزه‌ها را نیز نامگذاری می‌کنند. نامگذاری یک سنگ‌ریزه روی زمین به عنوان یک رفتار بسیار عجیب و غریب تلقی می‌شود. پس چرا دانشمندان این کار را در مورد مریخ انجام می‌دهند؟ این نام‌ها چگونه انتخاب می‌شوند؟
«تینا سیگر» (Tina Seeger)، زمین‌شناس «موسسه فناوری کالیفرنیا» (Caltech) در یک مصاحبه جدید که توسط ناسا منتشر شده، فرآیند نامگذاری سنگ‌های مریخ، اهداف حفاری و سایر مکان‌هایی را که مأموریت‌های آژانس روی سطح سیاره سرخ کشف می‌کنند، توضیح داده است.
سیگر که در ماموریت‌های مریخ‌نورد کنجکاوی و استقامت با ناسا همکاری می‌کند، گفت: درست مانند روی زمین، زمین‌شناسان در مریخ نیز برای درک منظره و برقراری تعامل با یکدیگر در مورد سنگ‌هایی که توسط مریخ‌نورد‌ها مشاهده می‌شوند، به نام‌های آشنا روی نقشه تکیه می‌کنند. «کنجکاوی» و «استقامت» در دهانه‌های متفاوت، در فاصله بیش از ۳۲۰۰ کیلومتر از یکدیگر قرار دارند و سنگ‌ها را در آن دهانه‌ها به نام مکان‌های روی زمین نامگذاری می‌کنند.
دو دسته اصلی از نام‌ها برای اجرام روی مریخ وجود دارد. به برخی از اجرام مریخی، نام رسمی داده می‌شود، اما برخی دیگر نام مستعار دریافت می‌کنند. به عنوان مثال، مریخ‌نورد استقامت در حال حاضر به بررسی رخنمون‌های سنگ در کنار لبه «دهانه بلوا» (Belva Crater) می‌پردازد که یک دهانه برخوردی بزرگ در دهانه بزرگتر «جیزرو» (Jezero Crater) است.
نام بلوا برگرفته از نام شهری در ویرجینیای غربی است که به نوبه خود از نام «بلوا آن لاکوود» (Belva Ann Lockwood) وکیل آمریکایی گرفته شده است. لاکوود یکی از اولین زنان در آمریکا بود که برای ریاست جمهوری نامزد شد. جیزرو در بسیاری از زبان‌های اسلاوی به معنای دریاچه است.
مریخ‌نورد کنجکاوی اخیرا یک نمونه سنگ را از حفاری محلی به نام «یوباجارا» (Ubajara) به دست آورده که نام آن از یک پارک ملی در برزیل گرفته شده است. در حالی که جیزرو و بلوا نام‌های رسمی هستند، یوباجارا یک نام مستعار و غیر رسمی است.
سیگر ادامه داد: نام‌های رسمی توسط «اتحادیه بین‌المللی نجوم» (IAU) انتخاب می‌شوند که دستورالعمل‌های دقیقی را برای ویژگی‌های کل منظومه شمسی دارد. دهانه‌های کوچک مریخ باید به نام شهر‌های کوچک نامگذاری شوند. نام ویژگی‌های کوچک‌تر مانند سنگ‌ها، پرتگاه‌ها و شهاب‌سنگ‌ها توسط گروه‌های کنترل‌کننده مریخ‌نورد انتخاب می‌شود که رسمی نیستند، اما باقی می‌مانند.
اگرچه این کار ممکن است خودسرانه به نظر برسد، اما سیگر گفت که این یک پیشرفت نسبت به نحوه انتخاب اسامی در گذشته محسوب می‌شود. وی افزود: در دهه ۹۰ نام‌های احمقانه‌ای مانند «بارناکل بیل» (Barnacle Bill) و «ایندیانا جونز» (Indiana Jones) انتخاب شدند. در زمان ماموریت «رهیاب مریخ» (Mars Pathfinder) که در سال ۱۹۹۷ روی مریخ فرود آمد، سنگی شبیه به چهره «خرس یوگی» (Yogi Bear) پیدا شد که «یوگی راک» (Yogi Rock) نام گرفت.
سیگر ادامه داد:، اما اکنون فهرستی از نام‌ها را پیش از موعد براساس زمینه‌های متفاوت تهیه می‌کنیم. ما یک شبکه را روی نقشه ترسیم می‌کنیم که در آن هر مربع، یک ربع متفاوت است و یک ویژگی متفاوت را نشان می‌دهد.
در حالی که گروه ماموریت کنجکاوی نام‌هایی را از آمریکای جنوبی و اسکاتلند انتخاب کرده‌اند، اعضای گروه ماموریت «استقامت» نام‌ها را از پارک‌های ملی سراسر جهان انتخاب می‌کنند.
سیگر گفت: سنگ‌های حاصل از حفاری مریخ‌نورد استقامت، نام‌هایی مانند «بیروالو» (Bearwallow) دارند که از یک مسیر پیاده‌روی در «پارک ملی شناندوا» (Shenandoah National Park) در آمریکا گرفته شده است. یکی از اهداف مورد علاقه من در ماموریت کنجکاوی، «بونانزا کینگ» (Bonanza King) نام دارد که از یک سازند سنگی به همین نام در نزدیکی «دره مرگ» (Death Valley) گرفته شده است.
به نظر سیگر، زمین‌هایی که توسط مریخ‌نورد استقامت بازدید شده‌اند، هنگام مشاهده از فضا شبیه به یک نوار بیکن هستند؛ بنابراین به شوخی لقب «نوار بیکن» را به آن‌ها داد. همچنین، سیگر ایده‌هایی دارد که اگر فرصت نامگذاری یک سنگ مریخی را پیدا کند، چه نامی روی آن می‌گذارد.
وی افزود: من هفت تابستان را به عنوان محیط‌بان آسمان شب در «پارک ملی کوه رینیر» (Mount Rainier National Park) گذراندم. بنابراین، احتمالا چیزی به نام کوه رینیر یا مکان دیگری در این پارک را که برای من ویژه است، انتخاب می‌کنم. خوشبختانه، من توانستم از یک چهارم کوه رینیر در دهانه جیزرو نقشه‌برداری کنم. بنابراین، اگر از آن عبور کنیم، رویای من ممکن است به واقعیت تبدیل شود. / ایسنا