خنثی‌سازی سوئیفت با جایگزینی پیام‌رسان‌های مالی شرقی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ این  منطق سنتی که ارز غالب وجود دارد و همه با آن کار می‌کنند را می‌توان تا حدودی تعدیل کرد؛ مکانیزم آن نیز به این شکل است که می توان حساب ریالی برای بانکی در خارج از  کشور باز ‌کرد و آن هم حساب لوکال کارنسی خود را برای ایران باز می‌کند و ابزار محاسبه وسط ‌گذاشته می شود که می‌تواند روبل، یوآن و ... باشد. زمانی که دستور پرداخت برای نمونه ۱۰ یِن به شخصی روسی روی این پیام رسان ایجاد می‌شود، محاسبه بر مبنای ارز ارسال شده روی پیام رسان است. محاسبه انجام و لوکال کارنسی به شخص پرداخت می‌شود.

معکوس این تراکنش نیز در کشورمان انجام می‌شود؛ به این شکل که دستور پرداخت صادر می شود که پنج یِن به صادر کننده ایرانی پرداخت شود، ابتدا با نرخ تبدیل حساب می‌کنیم پنج یِن چند ریال است، سپس ریال را به حساب وی واریز می کنیم و این فرآیند را تا سقف مشخصی برای هر کشور جلو می‌بریم؛ یعنی شبکه نتینگ را به این شکل بالانس می‌کنیم و با پذیرش این موضوع به دلار نیاز نیست.

استفاده از یک ابزار به معنای نفی استفاده از سایر ابزارها نیست و بایست با تمام کشورها در فضای بین الملل کار کرد

در این قالب می‌توان بسترهای بانکی را در بیشتر کشورها احیا کرد. در هر کشوری چهار تا پنج بانک حدود ۷۰ یا ۸۰ درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده اند که با این بانک ها نمی‌توان  کار کرد؛ اما بانک های دیگر که می‌توانند اعداد کوچکی را جابه جا کنند، می‌توانند طرف حساب ایران باشند.

در یکی از بانک‌های قزاقستان بدون هیچ مشکلی می توان حساب باز کرد، همین کار را می توان در روسیه، چین و سایر کشورها انجام داد. اگر نگاهی به تجارت کشورمان داشته باشیم، خواهیم دید رقم بسیار کوچکی از تجارت دنیا را به خود اختصاص داده ایم و تقریباً سه دهم تجارت دنیا در اختیار ما و میانگین سقف تراکنش‌های روزانه ایران با چین حدود ۴۰ میلیون دلار است؛ یعنی برای تراکنش ۴۰ میلیون دلار دیگر نیاز نیست از ابر بانکی مانند «آی سی وی سی» استفاده کرد و بانک لوکال چینی نیز می‌تواند این کار را انجام دهد؛ به شرطی که به شبکه داخلی چین وصل باشد.  زمانی که این شبکه ایجاد شود، خروجی آن فرآیند دلار زدایی است که دیگر کشور ها با این فرآیند آرام آرام پیش می‌روند.

 
استفاده از یک ابزار به معنای نفی استفاده از سایر ابزارها نیست و بایست با تمام کشورها در فضای بین الملل کار کرد. در فضای بین الملل هر کشوری تا جایی که بتواند تلاش خود را در راستای منافعش به کار می‌بندد. برای اینکه تنوع بهتری در انواع ابزار و توسعه ابزار داشته باشیم، باید تصور کنیم کشوری مانند اندونزی یا مالزی زمانی که با دیگر کشورها کار می‌کنند چه تنوع ابزاری دارند. آیا صرفا از یک پیام رسان و ارز استفاده و اینکه صرفاً یک مسیر را طی می‌کنند؟

 
باید ابزاری متنوعی را به کار بگیریم، برخی ابزارها سنتی هستند و دچار چالش شده اند، اما برخی ابزارها مانند ارز دیجیتال یا پیام رسان های مختلف بانک مرکزی به تازگی اضافه شده اند. باید نگاهمان را متنوع گرایانه کنیم؛ یعنی از فریزر شدن و انحصار دادن به ابزاری خاص پرهیز کنیم. ابزار ها نافی هم نیستند؛ در تعامل با سایر کشورها که لوکال کارنسی دارند، باید برنامه ریزی کرد چگونه بهتر عمل کنیم تا نتیجه بهتری حاصل شود و خطر کاهش یابد.

ارزی که وارد پیام رسان می‌کنیم می‌تواند ریال باشد، اما نباید کامل ریال استفاده کنیم. منطق حکم می‌کند در تعامل با هر کشوری از ارز متنوع استفاده کنیم. به عنوان نمونه در تعامل با سوئیس اگر فرانک سوئیس را واحد محاسبات قرار دهیم یا ارز دیگری استفاده کنیم اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. در حوزه روسیه تنوع ابزار بانکی را بالا برده ایم و مسیر بانکی را باز کرده ایم که مسیر خیلی خوبی است و می تواند گشایش‌های خوبی در بلندمدت داشته باشد.

 
از سال ۲۰۰۱ به بعد چین تلاش می‌کند با کشورهای مختلف ترتیبات پولی با عنوان «کارنسی سوآپ» داشته باشد. در این طرح، بانک های مرکزی به لوکال کارنسی های همدیگر اعتبار می‌دهند. این اعتبار در ابتدا برای زمان بحران طراحی شده بود، یعنی اگر به بحران خوردند از این اعتبار استفاده می‌کنند و اگر به بحران نخوردند، اعتبار باقی می‌ماند. به مرور تعداد کشورهایی که از طرح استفاده کردند، بیشتر مبلغ اعتبار آن افزوده شد و حیطه آن گسترش یافت و از سال ۲۰۰۶ به این سمت به حوزه پرداخت های خارجی نیز ورود کرد و برای پرداخت های مدت دار و پرداخت های سایت خارجی استفاده می‌شد.

از سال ۲۰۰۱ به بعد چین تلاش می‌کند با کشورهای مختلف ترتیبات پولی با عنوان «کارنسی سوآپ» داشته باشد. در این طرح، بانک های مرکزی به لوکال کارنسی های همدیگر اعتبار می‌دهند

در رابطه با توسعه این شبکه می‌توان گفت، حدود ۴۲ کشور این شبکه را ایجاد کرده‌اند و هر سه سال یک بار با افزایش مبلغی حدود ۱۵ الی ۲۰ درصد تمدید می‌شود. از کشورهای پیشرفته‌ای مانند انگلیس، کانادا و آلمان عضو آن هستند تا کشورهایی که ثبات پولی زیادی دارند مانند ونزوئلا که همگی طرف حساب چین قرار دارند. این ابزار قابل تنظیم شدن با قالب  کشورهای مختلف است و در سفر اخیر فرزین، رئیس کل بانک مرکزی به چین طرف حساب شدن با این کشور از نظر فنی بررسی شد و قرار است رفع شود.

روی دیگر این شبکه مفهوم دلار زدایی است. چین شبکه ای ایجاد کرده که سهم دلار را در پرداخت های بین المللی کاهش می دهد و اصلی ترین تهدیدی که برای دلار اتفاق می‌افتد این موضوع است.

 
در حال حاضر اگر بخواهیم با یوآن  کار کنیم، کسی در دنیا دست رد به سینه ما نمی‌زند، زیرا سهم تجارت چین بسیار بالا و شبکه انتقالات  یوآنی  گسترده است که به فرآیند دلار زدایی و کاهش سهم دلار در بازارهای مختلف کمک می‌کند.

وقتی سهم چین در تجارت جهانی بررسی شود، به عدد ۲.۷ درصد می‌رسیم؛ اما محاسباتمان عدد ۲۸ درصد را نشان  می‌دهد و علت این است قالب یوآن چین روی سوئیفت جابه جا نمی‌شود و از سامانه «سی.آی.پی.اس» استفاده می‌کنند. ترکیب اینها به ما نشان می‌دهد  سهم دلار در پرداخت های بین الملل به چه شکل است.

 
به جای ساختار سوئیفت می توان از ساختار پیام رسان کشورهای مختلف بهره برد. ترکیب همه اینها به ما در جهت کاهش خطرپذیری کمک می‌کند . بایستی از ظرفیت چین استفاده و در روند کلی دلار زدایی حرکت فعالانه تری کنیم. با روسیه مشکلات فنی بانکی وجود ندارد و در رابطه با سایر کشورها مانند ترکیه، هند و چین نیز روش کار را بلد هستیم.  بنابراین نيازمند تجمیع نیروهای داخلی کشور در حوزه بین الملل هستیم تا این کار جلو رود.

بخش بانکی ملاحظات خود را دارد و زمانی که با بخش بانکی چین تعامل برقرار می‌کنیم، بایستی ملاحظات سیاسی نیز از این مسیر حمایت کنند. وقتی ملاحظات در نظر گرفته شود می‌توان در توسعه ابزارها به قافله دلار زدایی جهانی پیوست.

 
در بسته فرآیند دلار زدایی، مجموعه‌ای از اقدامات در حال رقم خوردن و مهم ترین اقدامات پیام رسان است. پیام رسان سوئیفت را همه می‌شناسند، ولی غیر از سوئیفت، از پیام رسان های دیگری نیز بانک ها استفاده می‌کنند. در نتیجه گفت و گو  با هشت بانک کشور در حوزه بین الملل،  بحث تنوع بخشی در حوزه پیام رسان به آن‌ها ارائه شد. درگاه واحدی در شبکه بانکی وجود دارد که پیامی ایجاد، سپس به کانال های مختلف وصل می‌کند و دیتایی وجود دارد که تشخیص می‌دهد کدام پیام برای سوئیفت، کدام پیام برای «سی.آی.پی.اس» و کدام روی «اس.اف.ام» ارسال شود.

 
سامانه بین‌المللی بانک مرکزی چین (سی.آی.پی.اس) سال ۲۰۲۱ معادل ۱۲ تریلیون دلار تجارت خارجی این کشور را عملیاتی کرد. چین شریک نخست تجاری بیش از ۱۲۰ کشور است و زمانی که این اعداد را مقایسه می‌کنیم، به این نتیجه دست می یابیم منطقی هستند. از ۳۶ تریلیون دلار تجارت بین المللی ۱۲ تریلیون دلار با «سی.آی.پی.اس» و یوآن عملیاتی شده است و مابقی ۳۶ تریلیون دلار با سوئیفت و سایر پیام رسان هاست.

این ۱۲ تریلیون دلار از سهم دلار در تجارت بین الملل می‌کاهد. این نکات ذهنیت های جدیدی در حوزه فضای پرداخت های بین المللی برایمان ایجاد می‌کند که باعث می‌شود ابزاری در زمینه خصوص طراحی کنیم و با آن در فضای تحریم و فشارهای خارجی اندکی از مشکلات خود را حل کنیم.