تأیید عقب‌نشینی شدید دریای خزر

به گزارش راهبرد معاصر، شرکت ملی فناوری فضایی قزاقستان «سفر فضایی قزاقستان» بر اساس داده‌های تصاویر ماهواره‌ای که طی 15 سال صورت گرفته است، رصد وضعیت دریای خزر را انجام داد.

بنابر داده‌های آرشیو تصاویر ماهواره‌ای، خط ساحلی دریای خزر در قزاقستان عقب رفته، بستر دریا در قسمت شمالی حوزه آبی قزاقستان نمایان و در مجموع عمق دریای خزر کمتر شده است.

داده های مربوط به سنجش زمین از دور حاکی از آن است که طی 15 سال گذشته، سطح آب بخش قزاقستان دریای خزر به میزان 7.1 درصد کاهش یافته است. متخصصان همچنین چگونگی تغییرات در بخش قزاقی دریا طی دوره 2008-2023 را مورد تحقیق قرار داده و نتایج را اعلام کرده اند.

مناطق وسیعی از کم‌عمق شدن دریا در بخش قزاقستانی در نزدیکی شهر «آتیرائو» (دلتای رودخانه «ژاییک») مشاهده می‌شود. مساحت سطح آب بخش قزاقی خزر از 113 هزار و 866 .67 کیلومتر مربع در سال 2008 به 105 هزار 745.23 کیلومتر مربع در سال 2023 رسیده است.

تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای مربوط به مراحل مختلف 15 ساله نشان می‌دهد که سطح آب در بخش قزاقی دریا کاهش یافته اما ممکن است در کل سطح دریا نیز پایین آمده باشد که این موضوع نیازمند مطالعات جامع می‌باشد.

افت سطح دریای خزر می‌تواند پیامدهای منفی متعددی را به همراه داشته باشد که هم بر اکوسیستم و هم بر اقتصاد دریایی تأثیر خواهد گذاشت. بر اساس داده‌ها، آسیب‌پذیرترین بخش قزاقستانی دریای خزر به منطقه‌ای تعلق می‌گیرد که در نزدیکی شهر «آتیرائو» قرار دارد.

طبق پیش‌بینی‌های دانشمندان هلندی و آلمانی که در مجله «Nature Communications Earth& Environment» منتشر کرده‌اند، تا پایان قرن بیست و یکم سطح آب دریای خزر ممکن است از 9 تا 18 متر کاهش یابد که باعث ایجاد تغییرات و مشکلات زیست‌محیطی زیادی خواهد شد.

دانشمندان یک مدل کامپیوتری از دریای خزر و دیگر دریاچه‌های بزرگ جهان ساخته‌اند. محاسبات نشان‌ می‌دهد که در دهه‌های آینده در مناطق بزرگ شیرین و شور کاهش بالقوه آب اتفاق خواهد افتاد. سطح آب دریای خزر به دلیل افزایش دمای مربوط به گرمایش زمین، کاهش یافته و چگونگی وضعیت همچنین به میزان آب رودخانه‌هایی که به آن سرازیر می‌شوند، بستگی خواهد داشت.

مساحت دریا را می‌تواند به شدت کاهش یابد، زیرا آب سطح آن سریع‌تر تبخیر شده و پوشش یخی قسمت شمالی آن در فصل زمستان از بین خواهد رفت.

اگر توافقنامه آب و هوایی پاریس اجرا شود، سطح آب دریای خزر 9 متر کاهش خواهد یافت و در غیر این صورت به 18 متر یا بیشتر از آن خواهد رسید. در این صورت مساحت دریا حدود یک سوم کاهش خواهد یافت و در نتیجه خلیج کم‌عمق «قرا بوگاز گل» به طور کامل از بین خواهد رفت و سواحل شمالی دریا به ده‌ها کیلومتر به سمت جنوب تغییر تغییر خواهد کرد.

با کاهش مساحت، موجودیت فوک خزری که توله‌هایش اولین روزهای زندگی خود را روی یخ‌های سواحل روسیه و قزاقستان می‌گذرانند در معرض خطر قرار می‌گیرد. همچنین احتمال دارد تعداد ماهی بلوگا و بسیاری دیگر از آبزیان و گیاهان منحصر به فرد شمال خزر به شدت کاهش یابد.

دانشمندان امیدوارند مطالعات آنها توجه دیپلمات‌های همه کشورهایی ساحلی خزر را به خود جلب خواهد کرد تا از هم‌اکنون به فکر حل مشکل کم‌عمقی برآیند.

شایان ذکر است در ماه ژوئن سال جاری در چارچوب نشست ویدیویی «باکو-مسکو-آستانه- آستاراخان» که در مرکز مطبوعاتی چندرسانه‌ای «اسپوتنیک آذربایجان» برگزار شد، موضوع «کم‌عمق شدن دریای خزر: یک فرآیند طبیعی یا یک لحظه بحرانی» نیز مورد بحث قرار گرفت.

کم‌عمق شدن دریای خزر مدت‌هاست که دانشمندان را نگران کرده است. کشورهای حاشیه دریای خزر در سطح نهادهای مربوطه خود گفت‌وگوها را در این زمینه تشدید کرده‌اند. در حال حاضر سطح دریای خزر بر اساس سامانه ارتفاعات بالتیک منهای 28.6 متر است.

باید گفت که در اوایل ژوئن سال جاری به دلیل کم‌عمق شدن دریای خزر در منطقه «آکتائو» وضعیت اضطراری اعلام شد تا از قطع کامل آب و برق برای این منطقه جلوگیری به عمل آید. در دو جای این بخش از دریا به دلیل کاهش سطح آب بستر نمایان شد.

همانطور که قبلا گزارش شده بود، در اوایل ژوئن دریا حدود 450-500 متر از خط ساحلی عقب‌نشینی کرد. به همین دلیل کانال‌های آب ورودی به تدریج شروع به ریزش کردند، اما تاکنون آب به طور کامل در جریان است. پایین آمدن سطح دریا قبلاً منجر به ریزش سیلت و ماسه به کانال‌های آبگیری شده است.

در طول سال، نیروگاه اتمی «منگیشلک» که ساکنان را با آب آشامیدنی نمک‌زدایی‌شده تامین می‌کند، لایروبی کانال نیروگاه برق حرارتی شماره 1 را انجام داد. برای پاکسازی کانال دوم، نیاز به برگزاری مناقصه خرید تجهیزات لایروبی است.

طبق اعلام نیروگاه هسته‌ای «مانگیستائو»، سطح دریا در سال 1977 بر اساس سیستم ارتفاعات بالتیک حدود منفی 29.16 متر بود که در سال 1995 به منفی 26.85 رسید و امروز منفی 29.20 متر می‌باشد.

طبق اعلام وزارت اکولوژی و منابع طبیعی قزاقستان، سطح دریا از سال 2005 در حال کاهش بوده و به مرز بحران اکوسیستم و اقتصاد دریایی نزدیک شده است.

این وزارت همچنین گزارش داده است که طی 15 سال اخیر دریای خزر کمترین بارندگی را داشته و فرآیندهای تبخیر شدیدتر شده است. علاوه بر آن به دلیل خشک‌سالی در حوضه «ولگا»، متوسط ورود آب به دریای خزر نیز کاهش یافته است. دلیل اصلی این وضعیت گرم شدن آب و هوا است که تمام نیمکره شمالی زمین را فرا گرفته است.

بر اساس اطلاعیه بخش مطبوعاتی‌ وزارت اکولوژی و منابع طبیعی قزاقستان، در سال 021، سطح دریا منفی 28.43 متر بود، در سه‌ماهه اول سال 2022 - منفی 28.69 متر و در ماه دسامبر سال گذشته به منفی 28.78 متر رسید. سابقه تاریخی خزر حاکی از آن است که کاهش سطح دریا به زیر منفی 28.5 متر، هم برای اکوسیستم آن و هم برای اقتصاد دریایی بحرانی است. افت فعلی سطح دریا منجر به تعدادی از پیامدهای منفی خواهد شد که بخش قزاقستانی دریا آسیب‌پذیرترین خواهد بود./ فارس