بایسته های عزاداری در محرم
به گزارش راهبرد معاصر: محرم که فرامی‌رسد، تمام شهر سیاه‌پوش می‌شود؛ ریسه‌های چراغ و آذینبندیها آغاز و دسته‌ها و تکایای عزاداری راه‌اندازی می‌شود. تقریباً هیچ شهر و روستا و محله‌ای را نمی‌بینید که در آن تکیه‌ای راه‌اندازی نشده و یا نشانه‌هایی از خیمه‌ها و بیرق‌های عزا دیده نشود.
در تهران، در هر خیابانی یک تا چند ایستگاه صلواتی به راه می‌افتد که چای، شیر و یا نوشیدنی توزیع می‌کنند و صدای نوحه و عزاداری آن به گوش می‌رسد؛ تمام تکایا و حسینیه‌ها به ویژه حسینیه همدانی‌ها با مراسم ویژه سقایان، حسینیه سادات اخوی با قدمتی 200 ساله و مراسم سنتی عزاداری، حسینیه صنف لباس‌فروش‌ها با عزاداری صبحگاهی با حضور کسبه بازار و تمامی هیئت‌ها به ویژه هیئت نوجوانان قنات‌آباد (نوجوانانی که در یک هیئت پیر شده‌اند) و مساجدی مانند مسجد اراک که عزاداری‌هایش مشهور است، همه و همه میزبان عزادارانی هستند که عاشقانه دل در گرو سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) دارند.
مراسم و مناسک عزاداری ماه محرم سالهاست که در سراسر ایران با شور و عشق خاص مردم به اباعبداللهالحسین (ع) برگزار می‌شود و عاشقان آن حضرت ارادت و تجدید میثاق خود را هرسال در قالب عزاداری مستحکم‌تر می‌کنند؛ میثاقی که البته به مذاق خیلی از دشمنان اسلام خوش نیامده و همواره درصدد تضعیف و کمرنگ کردن آن بوده‌اند گرچه تاریخ گواه آن است که حب به اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) در قلب و جان ملت ایران ریشه دیرینه و سبقهای دینی دارد و به فرموده رهبر معظم انقلاب «تحقیقاً یکی از مهم‌ترین امتیازات جامعه شیعه بر دیگر جوامع مسلمان، این است که جامعه شیعه، برخوردار از خاطره عاشوراست»
تقابل محرم با مدرنیته
اولین نکته‌ای ذکر آن ضروری بوده، این است که مکتب محرم و شکل‌گیری دسته‌های عزاداری که نمایشی از عزم عمومی و همکاری اجتماعی و وحدت و یکپارچگی بوده شورشی علیه انزواطلبی و فردیت و سودگرایی برآمده از فرهنگ مدرن غرب است. امروزه فرهنگ مادی و مصرف‌گرای غربی که انسان خود را به بحران بی‌هویتی مبتلا کرده و برای درمان او پاسخی ندارد فهمیده است که مکتب اسلام سدی محکم در برابر غرب و راه نجات بشریت از این منجلاب غربی است. به همین دلیل است که فرانسیس فوکویاما فیلسوف آمریکایی در ارائه راهکاری برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی و نظام شیعه گفته بود: «شیعه بر دو بال سبز انتظار و سرخ عاشورا استوار است که باید این دو بال را نابود کنیم»؛ گزاره مهمی که چندی پیش یوسف ارجویی، رئیس سازمان بسیج مداحان به آن اشاره کرد و سپس خبر داد که: «در اسراییل مداحانی برای تخریب عاشورا تربیت می‌شوند که عده‌ای از آن‌ها در کشور دستگیر شده‌اند.»
ازاین‌رو عزاداری‌ها به‌ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا و همچنین مراسم ویژه پیاده‌روی اربعین که نمایش وحدت در عین کثرت و همبستگی اعتقادی و نظری شیعیانی از قسمت‌های مختلف جهان است، آب سردی بر آتش پلورالیسم و مفروضات مکاتب حامی مدرنیته است که در آن چیزی جز سود و زیان و محاسبه و سوداگری هدف و مقصود انسان‌ها نیست.
رهبر انقلاب در سخنانی فرموده‌اند: «عاشورا پیام‌ها و درس‌هایی دارد. عاشورا درس می‌دهد که برای حفظ دین، باید فداکاری کرد. درس می‌دهد که در راه قرآن، از همه‌چیز باید گذشت. درس می‌دهد که در میدان نبرد حق و باطل، کوچک و بزرگ، زن و مرد، پیر و جوان، شریف و وضیع و امام و رعیت، با هم در یک صف قرار می‌گیرند»
تضعیف محرم برای اهداف سیاسی
متأسفانه برخی داعیه‌داران آزادی در داخل با خوش‌رقصی و همنوایی با سردمداران مکاتب غربی در تلاش هستند برای اهداف و مقاصد سیاسی خود، مکتبی که در آن گفتمان‌هایی چون امربه‌معروف و نهی از منکر و همچنین مقاومت در برابر دشمن است را تضعیف و منزوی کنند. مکتب محرم؛ یعنی مکتب مبارزه؛ مکتب حجاب؛ مکتب مقاومت و مکتب امربه‌معروف و نهی از منکر. یعنی مکتبی که امروز برکت و قدرت آن در سوریه، عراق، یمن و... جلوه یافته و قدرت‌های استکباری را زمین‌گیر کرده و به شکست کشانده است. آیت‌الله جوادی آملی در آخرین اظهارنظر خود در خصوص محرم (7/6/98) با بیان اینکه «درخصوص قیام عبدالله‌الحسین (ع) صرفاً سخن از یک مبارزه سیاسی، آزادی‌خواهی، عدالت‌خواهی و یا شهادت مظلومانه نیست! این‌ها حداقل جنبه‌های قیام کربلاست» فرمودند: «کسی که تفکر حسینی دارد هرگز با آمریکا و اسرائیل سازش نمی‌کند.» ازاین‌رو و با توجه به همین محتوا و ماهیت دینی محرم است که کسانیکه سر ستیز با انقلاب و اسلام و تشیع دارند، تضعیف و تکدیر ساحت محرم را دستور کار خود قرار داده و با آسمان‌وریسمان به هم بافتن بر چهره اباعبداللهالحسین (ع) و عاشورا و تاسوعا ناخن می‌کشند. از همین رو بود که عده‌ای در فتنه 88 با هتاکی به عزاداران حسینی و توهین به ساحت مقدس سیدالشهدا (ع)، امروز هم علیه اهل‌بیت (ع) و مراسم عزاداری توییت می‌کنند و در جشن هنرمندان جایزه می‌گیرند.
نجفقلی حبیبی، عضو حزب منحله مشارکت در مردادماه 93 در برنامه «دیروز، امروز، فردا» حضور داشت، با زبانی گزنده و درنده گفت: «شما سالانه برای بعضی چیزها چقدر خرج می‌کنید؟ در همین ایام عاشورا چقدر پول‌ها خرج می‌شود؛ بازده فرهنگی‌اش چقدر است؟ سه چهار تا گریه می‌کنند و ...»
صادق زیباکلام، فعال اصلاحطلب در آذرماه 94 در یادداشتی در روزنامه اصلاحطلب قانون نوشت: «نمی‌دانم اصرار بر ایرانی نشان دادن و ایرانی کردن محرم و عاشورا و پیوند زدن آن با تشیع چقدر ازنظر تاریخی درست است. جدای از آنکه چنین پیوندی ازنظر تاریخی محل اشکال است و از منظر افزایش اختلاف میان شیعه و سنی هم عمل درستی نیست ... مشکل «ایرانیزه» کردن محرم و عاشورا به کنار، چند سالی است که شاهد به‌راه افتادن سنت رفتن پیاده به کربلا در اربعین شده‌ایم. سنتی که صداوسیمای ما هم اصرار و تبلیغات زیادی برای آن به‌راه انداخته‌اند و تلاش می‌شود تا هرچه بیشتر بر تعداد زوار اربعین افزوده شود»
عضو اصلاحطلب شورای شهر نیشابور در آبان ماه 97 در پیامی در فضای مجازی ضمن توهین به عزاداران حسینی نوشت: «اگر حسین نبود. چطور این‌گونه مردم را تحمیق می‌کردید؟»
روزنامه ابتکار در مهرماه 97، در گزارشی که با عنوان «بیماری در کمین زائران بی‌ملاحظه» منتشر شد از آسیب‌های بهداشتی که در ایام اربعین در کمین زائران شهر کربلا است سخن گفت؛ در بخشی از این گزارش خبرنگار روزنامه ابتکار به‌جای استفاده از عبارت «شهادت امام حسین» از عبارت «درگذشت امام حسین» استفاده کرد که با واکنش کاربران توییتر مواجه شد اما این همه ماجرا نبود و صفحه توییتر نویسنده این گزارش مملو بود از توییت‌های توهین‌آمیز و تمسخرآمیز نسبت به مقدسات دینی.
همین روزنامه اصلاحطلب در شهریورماه 97 در گزارشی با عنوان «دغدغه‌های اجتماعی درباره مراسم سوگواری محرم؛ عزاداری حسینیِ حسینی» نوشت: «در بستر...عزاداری‌ها برخی مسائل بهداشتی و شهری نادیده گرفته می‌شود؛ از ترافیک‌های پرحجم که پشت دسته‌های عزاداری ایجاد می‌شود تا استفاده از ظرف‌های یک‌بارمصرف که سالهاست ادامه دارد و هشدارهای پلیس و سازمان‌ها دراین‌باره گویا تأثیری بر این ماجرا ندارد.... شهری مانند تهران را در نظر بگیرید یا اصفهان، شیراز و تبریز و ...؛ این شهرها به‌طورمعمول با معضلی چون ترافیک تا ساعت‌های پایانی شب درگیر هستند. حال تصور کنید حضور جمعیت بسیاری که برای عزاداری حسینی به خیابان‌ها می‌آیند تا چه اندازه در افزایش میزان ترافیک تأثیرگذار است! دو نکته اساسی دراین‌باره متوجه کودکان و عزادارانی است که عموماً با لباس سیاه در شب‌های محرم در هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری شرکت می‌کنند. کودکان در این شب‌ها توجه کمتری به حرف‌های مادران و پدران دارند؛ آن‌ها دوست دارند با سایر دوستانشان بازی کنند یا به تماشای دسته‌ها بنشینند؛ ازاین‌رو در شرایط فعلی جامعه خطر دزدی این کودکان توسط افراد سودجو وجود دارد. از منظری دیگر هم کودکان و هم افراد سیاه‌پوش در معرض برخورد خودروهایی که در خیابان آمدوشد می‌کنند، هستند».
محمدتقی فاضل میبدی، روحانی اصلاحطلب در مردادماه 98 در مصاحبه‌ای با روزنامه همدلی با طرح این ادعا که «باید با آمریکا مذاکره و صلح کنیم و امام حسین (ع) هم در روز عاشورا پیغام صلح فرستاد» گفت: «شاید عده‌ای احساس کنند ما تا آخر ایستاده‌ایم و همچون امام حسین (ع) تا شهادت می‌جنگیم، درحالی‌که خود امام حسین (ع) هم نمی‌خواست جنگ برپا شود. حتی روز عاشورا هم پیغام می‌فرستاد که صحبت نماییم و صلح کنیم».
فرصت فرهنگی و معرفت در عزاداری
نکته دیگری که مهم به نظر می‌رسد این است که این ایام فرصت بسیار مغتنمی برای تقویت معرفت دینی و به‌ویژه آموزه‌های حسینی مانند حجاب، نماز، امربه‌معروف و نهی از منکر و فرهنگ جهاد و شهادت و... است. حال سؤال مهم این است که چرا دستگاه‌های متولی و متصدی حوزه فرهنگی و به‌ویژه شهرداری‌ها علی‌الخصوص شهرداری تهران در تبلیغات شهری و آذینبندیها برای این منظور اقدامی نکرده‌اند؟ البته اقدام شهرداری تهران در طرح پیام‌های آموزنده از احادیث امام حسین (ع) و آذینبندی با جملات مقتل قابل تحسین است ولی پرواضح است که به‌هیچ‌وجه کافی و وافی مقصود نیست.
شایان‌ذکر است که دستگاه‌های متصدی حوزه فرهنگ و بهطور معین وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما و سایر رسانه‌ها بایستی تأکید بر تقویت شعور حسینی (و نه صرفاً شور) و دوری جستن از برخی بدعت‌ها و یا سنت‌های غلط در عزاداری (مانند قمه زدن و ...) و تبلیغ مقتلخوانی بر اساس استنادات تاریخی را در دستور کار خود قرار دهند.
رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند که «در ماه محرم، معارف حسینی و معارف علوی را که همان معارف قرآنی و اسلامی اصیل و صحیح است برای مردم بیان کنید» و به طور مثال «اگر برای ذکر مصیبت، کتاب «نَفَس المهمومِ» مرحوم «محدّث قمی» را باز کنیدو از رو بخوانید، برای مستمع گریه‌آور است و همان عواطفِ جوشان را به‌وجود می‌آورد. چه لزومی دارد که ما به خیال خودمان، برای مجلس‌آرایی کاری کنیم که اصل مجلس عزا از فلسفه واقعی‌اش دور بماند؟!»
معظم له همچنین در سخنانی در مورد بدعت قمه زدن فرموده‌اند: «من حقیقتاً هر چه فکر کردم، دیدم نمی‌توانم این مطلب - قمه‌زدن - را که قطعاً یک خلاف و یک بدعت است، به اطّلاع مردم عزیزمان نرسانم. این کار را نکنند. بنده راضی نیستم. اگر کسی تظاهر به این معنا کند که بخواهد قمه بزند، من قلباً از اوناراضی‌ام».