حملات پهپادی یمن به تأسیسات نفتی آرامکو عربستان؛ پیام‌ها و پیامدها
عملیات دقیق پهپادی یمن به پالایشگاه‌های نفت «بقیق» و «خریص» که سومین حمله به تأسیسات نفتی شرکت آرامکو در کمتر از یک سال محسوب می‌شود، دارای پیام‌ها و پیامدهای متعددی است که در این نوشتار به آنها اشاره می‌شود.
به گزارش راهبرد معاصر؛ ارتش و کمیته‌های مردمی یمن بامداد شنبه ۲۳ شهریور ماه طی عملیات منحصر‌به‌فردی موفق شدند با ۱۰ فروند پهپاد تهاجمی - انتحاری دو پالایشگاه مهم عربستان سعودی را در شرق این کشور هدف قرار دهند که بر اثر این حمله، آتش‌سوزی گسترده‌ای در این پالایشگاه‌ها ایجاد شد. ارتش یمن از زبان سخنگوی خود این عملیات را «پاسخ» به پنج سال تجاوز و حمله ائتلاف سعودی به یمن و محاصره همه‌جانبه این کشور دانست و گفت که عملیات دقیق پهپادی به پالایشگاه‌های نفت «بقیق» و «خریص» در «موازنه بازدارنده ۲» و در ادامه عملیات پهپاد به تأسیسات نفتی آرامکو در «الشیبه» (موازنه بازدارنده ۱) است. حزام الاسد، عضو دفتر سیاسی جنبش «انصار الله» یمن نیز درباره جزئیات حملات پهپادی نیروهای یمنی به پالایشگاه «آرامکو» عربستان سعودی گفت که بمباران آرامکو، در جریان یک عملیات اطلاعاتی صورت گرفت که در چارچوب حق مشروع یمن در پاسخ به حملات سعودی است. وی اظهار داشت که «همکاری شرفتمندان آزاده داخل سعودی، نقش مهمی در موفقیت این عملیات هوایی در عربستان داشت.»
پیام‌های حمله به تأسیسات نفتی عربستان
1. شدیدتر شدن عملیات آینده نیروهای یمنی
عملیات دقیق پهپادی به پالایشگاه‌های نفت «بقیق» و «خریص» سومین حمله به تأسیسات نفتی شرکت غول‌پیکر آرامکو در کمتر از یک سال محسوب می‌شود. نخستین حمله اواسط ماه مه رخ داد که طی آن 7 پهپاد یمنی سه ایستگاه پمپاژ نفت بزرگ شرق به غرب را هدف قرار دادند، دومین حمله در 17 آگوست علیه میدان نفتی بزرگ «الشیبه» صورت گرفت که روزانه نیم میلیون بشکه تولید می‌کند. سومین حمله نیز بامداد شنبه انجام شد که تاکنون مهمترین و شدیدترین حمله در زنجیره این حملات محسوب می‌شود.
در واقع می‌توان گفت که حملات نیروهای یمنی علیه تأسیسات نفتی عربستان به مرور شدیدتر و سهمگین‌تر بوده است. در همین راستا می‌توان گفت که عملیات آینده ارتش و کمیته‌های مردمی یمن مهمتر خواهد بود. عملیات علیه حوزه نفتی الشیبه سعودی نسبت به عملیات روز شنبه در حد یک آزار و اذیت بود. هر عملیاتی در دل خود این پیام را دارد که عملیات آینده مهمتر و بزرگتر و حساس‌تر و دردناکتر برای رژیم سعودی و حامیانش خواهد بود.
در واقع یمنی‌ها قواعد درگیری جدیدی را تحمیل کردند و پیامی که می‌خواستند آن را بار دیگر از طریق حملات بقیق و خریص منتقل کنند، با این مضمون است: «ما می‌توانیم به هر نقطه در عمق عربستان حمله کنیم تا رهبران عربستان بفهمند که کشتار بیشتر یمنی‌ها باعث نمی‌شود آنها به زانو بیفتند.»، همان‌گونه که این امر در بیانیه‌های اخیرشان مطرح شده است.
در همین راستا عبدالباری عطوان کارشناس جهان عرب پیرامون پیام های عملیات پهپادی انصارالله می نویسد: در سایه تداوم این حملات آن هم با قدرت، چه‌کسی سهام شرکت غول‌پیکر آرامکو را که مقدمات ارائه آن در بازارهای جهانی برای فروش فراهم شده است خریداری خواهد کرد؟ حتی اگر ارائه شود، قیمت سهام آرامکو چقدر کاهش پیدا خواهد کرد؟ آیا همزمان بودن این حملات با مطرح کردن سهام آرامکو در بازارهای جهانی معنادار نیست؟ پاسخ به این سؤالات را به درک و فهم خوانندگان واگذار می‌کنیم. شیوخ غارهای صعده و مشاوران آنها، همان‌طور که دشمنان‌شان به‌اشتباه گمان می‌کنند، نادان نیستند.
2. نمایش قدرت پهپادی نیروهای یمنی
پیام دوم حملات نیروهای یمنی به تأسیسات نفتی عربستان سعودی نمایش قدرت پهپادی عربستان سعودی بوده است. در همین راستا روزنامه صهیونیستی جروزالم پست روز شنبه در تحلیلی در زمینه حمله پهپادی کوبنده نیروهای یمنی به پالایشگاه شرکت آرامکوی عربستان نوشت: این حمله یک تشدید تنش جدی بود. این سومین حمله از این نوع و حمله گسترده به زیرساخت‌های مهم نفتی عربستان بود. این اقدام توانایی اپراتورهای هواپیماهای بدون سرنشین حوثی‌ها برای انجام حملات دقیق را نشان می‌دهد.
این روزنامه نوشت: این امرهمچنین نشان می‌دهد که حوثی‌ها میزان حمل مهمات این هواپیماهای بدون سرنشین را بهبود بخشیده و اینک این پهپادها می‌توانند مسافت‌های طولانی پرواز کنند. جروزالم پست در خاتمه نوشت: حمله به تاسیسات مهم نفتی عربستان توسط یکی از متحدان ایران می‌تواند فشاری به متحدان غربی باشد. این اقدام همچنین می‌تواند نمایش فناوری پهپادی حوثی‌ها را نشان داد.
روزنامه «نیویورک‌تایمز» روز یکشنبه نیز در گزارشی با موضوع پاسخ پهپادی اخیر انصارالله و ارتش یمن به حملات عربستان سعودی نوشت: این حملات نه تنها آسیب‌پذیری عربستان سعودی در جنگ علیه حوثی‌ها را برملا کرد، بلکه نشان داد که انجام چنین حملات مهمی تا چه حد کم‌هزینه شده است. «میم زویجننبرگ» پژوهشگر ارشد مسائل پهپادی در مؤسسه صلح هلندی «پکس» می‌گوید برای ساخت پهپادهای مورد استفاده در این عملیات تنها ۱۵۰۰۰ دلار یا کمتر هزینه شده است.
نیویورک‌تایمز حملات پهپادی یمن را از منظر انجام عملیات موفق توسط یک گروه کمتر مجهز به یک ارتش کاملا مجهز، تاکتیک‌های «داوود و جالوت» خوانده و نوشته است: «در حالی که حوثی‌ها از منابع مالی قابل توجهی برخوردار نیستند، پهپادها به آنها ابزاری بخشیده تا به عربستان سعودی آسیب بزنند، یعنی به کشوری که با هزینه ۶۷.۶ میلیارد دلاری، در مقام سوم بیشترین هزینه‌کرد نظامی در جهان قرار دارد.»
«فاری المسلمی» از مؤسسین مرکز مطالعات راهبردی صنعا نیز در این مورد می‌گوید: «این برای سعودی‌ها چالشی ایجاد کرده که توان رویارویی با آن را ندارند، هرقدر هم که توان مالی، نظامی یا اطلاعاتی داشته باشند.»
پیامدهای حمله به تأسیسات نفتی عربستان
1. شکست امنیتی و ضعف پدافندی عربستان
حملات یمنی‌ها به تأسیسات نفتی عربستان سعودی عملکرد سامانه های پدافندی ریاض در حمایت از مؤسسات استراتژیک را به شدت زیر سؤال برده است. این حملات درحالی موفقیت آمیز بود که شرکت نفتی آرامکو در واقع ستون فقرات اقتصاد عربستان محسوب می شود.
در همین راستا روزنامه عربی ۲۱ از حملات یمنی ها به آرامکو به عنوان یک شکست امنیتی و پدافندی برای عربستان سعودی یاد کرده و تأکید کرده است: مسافتی که پهپادهای یمنی طی کرده‌اند تا به تأسیسات نفتی برسند به ۱۲۰۰ کیلومتر می‌رسد، این در حالی است که هیچ راداری آن را رهگیری نکرده و یا هیچ سامانه پدافندی آن را هدف قرار نداده است. این پهپادها، ساده و ارزان قیمت هستند و طی کردن چنین مسافتی توسط آنها ساعت‌ها طول می‌کشد.
در ادامه این گزارش تأکید شده است: بسیار عجیب است که چرا سیستم های امنیتی ریاض نتوانستند پهپادهای یمنی را شناسایی و رهگیری کنند. ریاض پیشتر مدعی بود که تأسیسات راهبردی به وسیله سامانه های امنیتی نوین حمایت و حفاظت می شوند.
روزنامه جروزالم پست نیز با اشاره به نقطه ضعف آشکار پدافندی عربستان سعودی نوشت: عربستان سعودی، متحد اصلی ایالات متحده، نتوانسته مانع حملات برد بلند این پهپادها شود و تاکنون تنها توانسته هواپیماهای بدون سرنشین نزدیک به مرز یمن را سرنگون کند. آیا این به این دلیل است که پدافند هوایی این کشور نمی‌تواند در چنین مسافت‌های طولانی کار کند؟ رادار باید بتواند هجوم‌ها به حریم هوایی عربستان سعودی را تشخیص دهد و تصویری واضح از محل اعزام پهپادها به دست آورد. اینک حمله این پهپادها به تاسیسات مهم نزدیک به قطر، بحرین و مرز امارات یک چالش بزرگ است.
2. شکست اقتصادی و سقوط بورس عربستان
پس از حملات روز شنبه به تاسیسات نفتی عربستان سعودی که موجب توقف نیمی از تولید نفت این کشور شده است، شاخص سهام بورس این کشور روز یکشنبه با افت شدید 2.3 درصدی روبرو شده است. بازارهای سهام سایر کشورهای عربی نیز نسبت به این حملات واکنش منفی نشان داده است به طوری که شاخص بورس کویت 1.1 درصد و شاخص بورس دوبی نیز 0.8 درصد کاهش داشته است. ارزش سهام شرکت سابیک سعودی بزرگترین شرکت پتروشیمی این کشور نیز بیش از 3.5 درصد کاهش یافت.
در حقیقت دو پالایشگاه هدف قرار گرفته شده درصد بیشتر نفت عربستان را تولید می‌کند و در پی حملات یمنی ها استخراج و صادرات نفت خام این کشور متوقف شده است. در همین راستا عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، توقف نیمی از تولیدات نفت این کشور را در پی حمله پهپادی ارتش یمن به تاسسیسات نفتی آرامکو تایید کرد. وزیر انرژی عربستان اعلام کرد: «حمله به پالایشگاه‌های بقیق و میدان نفتی خریص شرکت آرامکو موجب توقف موقت تولید نفت در این دو مجموعه نفتی شد.»
عبدالعزیز بن سلمان، وزیر سعودی در مورد خسارات وارد شده گفت: «شرکت آرامکو در حال ارزیابی اثرات این حمله بوده و طی ۴۸ ساعت آینده اطلاعات متعاقب و به‌روز رسانی‌شده درباره این اتفاق را اعلام می‌کند.» «نهاد اسماعیل» کارشناسان حوزه نفت و انرژی معتقد است: این حمله تحولی خطرناک بوده و حجم خسارت‌های آن بالاست و نمی‌توان دقیقاً آنها را مشخص کرد، اما موضوع مهمتر تأثیرات بلندمدتی است که این حمله بر غول نفتی آرامکو می‌گذارد. این کارشناس در ادامه اظهارات خود آورده است: عملیات تولید و صادرات به زودی از سرگرفته خواهد شد، اما به سطح دو میلیون تا دو و نیم میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد، این روند تا بازگشت امور به روال عادی برای چند روز و یا حتی دو هفته ادامه خواهد داشت.
3. کاهش سرمایه‌گذارن خارجی و اخلال در طرح‌های بلندپروازانه بن‌سلمان
عربستان سعودی سال ۲۰۱۷ در راستای اجرای چشم‌انداز بلندپروازانه ۲۰۳۰ خود اعلام کرد که برای تغییر در ساختار درآمدهای اقتصادی این کشور قصد دارد، ۵ درصد از کل سهام آرامکو را که به ادعای ریاض بین ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد، به عنوان گام اولیه در بازارهای بورس عرضه کند.
هدف از این تصمیم، نه ایجاد تغییر و تنوع در درآمدهای عربستان سعودی بلکه تأمین اعتبار و بودجه برای بلندپروازی‌های شاهزاده سعودی، به ویژه اجرای ابر پروژه «نئوم» در شمال عربستان سعودی و تبدیل این بخش از خاک این کشور به «دُبی عربستان سعودی» بود. عربستانی که طی سال‌های گذشته با کسری بودجه مواجه بوده و ورود این کشور به جنگ طولانی با یمن و تاراج اموال و درآمدهای آن از سوی ترامپ شیردوش، هزینه‌های زیادی را بر شاه سعودی و ولی‌عهد خام او تحمیل کرده است.
با این حال، فروش سهام آرامکو طی سال‌های گذشته به دلایلی به تأخیر افتاد. برخی علت تأخیر در عرضه سهام بزرگترین شرکت نفتی عربستان سعودی را غیرممکن بودن آن و برخی نیز بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران به خرید سهام این شرکت به دلیل نبود شفافیت و دخالت شاهزاده‌های متنفذ سعودی در فعالیت‌های آن به ویژه شخص محمد بن سلمان را علت تأخیر در عرضه اولیه سهام می‌دانند.
برخی از ناظران، تغییر اخیر در ریاست وزارت انرژی و نفت عربستان سعودی و برکناری «خالد الفالح» از این وزراتخانه طی هفته گذشته را به اختلاف او با محمد بن سلمان در نحوه عرضه سهام آرامکو مرتبط دانستند؛ چرا که وزیر انرژی بر خلاف خواست ولی‌عهد سعودی عمل نمی‌کرد و آن گونه که می‌بایست در عرضه سهام آرامکو تسریع نداشته است.
محمد بن سلمان با برکناری خالد الفالح و تعیین «یاسر الریان» به عنوان وزیر انرژی سعودی که از افراد نزدیک به ولی‌عهد به شمار می‌رود، سعی دارد طرح مذکور را پیش ببرد و نفوذ خود بر بزرگترین منبع درآمد عربستان سعودی را افزایش دهد.
اما حال با حمله پهپادی ارتش و کمیته‌های یمن، آن تعداد از سرمایه‌گذارن خارجی که راغب به مشارکت در خرید سهام اولیه آرامکو سعودی (۵ %) بودند، نسبت به ورود به این قضیه تردید دارند؛ چرا که فعالیت شرکت آرامکو در عربستان سعودی مرهون ثبات در سیاست‌های این کشور متخاصم و توقف حملات مشروع پهپادی و موشکی به تأسیسات حیاتی و مهم سعودی است و بدون توقف این حملات بعید است کسی بخواهد در کشوری سرمایه‌گذاری کند که سرتاسر آن، در تیررس پهپادها و موشک‌های کروز یمنی است و هر آن احتمال دارد سرمایه‌های آنها دود شود کما اینکه در بقیق و خریص اتفاق اقتاد.
در صورت تداوم حملات پهپادی و موشکی یمن به تأسیسات حیاتی و نفتی یمن، ولی‌عهد سعودی از جذب سرمایه خارجی و جلب خریدار برای خرید سهام آرامکو عاجز خواهد ماند و این مسئله می‌تواند در کنار تداوم کاهش قیمت جهانی نفت در مقایسه با سال‌های گذشته، عربستان سعودی را با مشکل کسری بودجه مواجه کند و کسری بودجه یعنی توقف رؤیاها و طرح‌های بلندپروازانه محمد بن‌سلمان.