سرنوشت «مستوران» در نمایش خانگی

به گزارش راهبرد معاصر؛ هفتمین قسمت از برنامه «کافه نقد» رادیو نمایش با هدف تحلیل و بررسی تولیدات شبکه نمایش خانگی و سریال‌های تلویزیونی با اجرای مهران ده‌نمکی و با حضور سیدعلی هاشمی کارگردان سریال «مستوران۲»، محیا دهقانی و کاوه خداشناس بازیگران سریال، عطیه موذن خبرنگار سینما و تلویزیون و دکتر هادی مومنی منتقد سینما و تلویزیون پنج شنبه ۱۰ اسفندماه ساعت ۱۶:۳۰ پخش شد.

کارگردان سریال «مستوران۲» در ابتدای برنامه به ارائه توضیحاتی درباره این سریال پرداخت و گفت: فصل یک «مستوران» از سوی آقایان مسعود آب‌پرور و سیدجمال سیدحاتمی ساخته شده بود. قرار بود کارگردان فصل دوم هم آقای آب‌پرور باشد، ولی به دلیل تداخل کاری به بنده پیشنهاد شد. زمانی که وارد پروژه شدم، متن اولیه حاضر بود. نظراتی بابت متن داشتم و اصلاحات اندکی انجام شد. بعد پیش تولید «مستوران» را آغاز کردیم. در فیلمنامه ۲۷ قسمت متن داشتیم. چون حجم متن‌ها طولانی بود، خروجی سریال ۳۸ قسمت شد.

در ادامه موذن خطاب به عوامل سریال «مستوران» گفت: مستوران فضای جدیدی را پیرامون قصه‌های کهن و اسطوره‌ای خلق کرد و مخاطب با قصه‌ای خوش آب و رنگ و مخاطب پسند مواجه شد که قبلا کمتر در تلویزیون مشابه آنرا مشاهده کرده بود.

همچنین مومنی در خصوص فصل دوم این سریال گفت: این سریال تلاش کرد تا هنرمندانه روایتگر قصه‌های مد نظر خود باشد. وقتی به سیر تاریخی نگاه می‌کنیم می‌بینیم به مرور قصه‌ها جای خود را به رمان دادند. زمانی که قصه‌گو قصه‌ای را تعریف می‌کرد، عده‌ای دورش حلقه می‌زدند و ارتباط نزدیکی برقرار بود. ولی وقتی قصه جای خود را به رمان داد، رمان‌نویس داستانش را در انزوا نوشت و مخاطبش آن را در انزوا می‌خواند. حال که قصه‌گویی به محاق رفته، با رسانه‌های نوینی مانند سینما و تلویزیون دوباره می‌خواهیم به ادبیات شفاهی بپردازیم.

در ادامه ده نمکی با اشاره به استقبال مخاطبان شبکه یک سیما از پخش سریال مستوران گفت: پیشنهاد می‌کنم ساترا امکان پخش مستوران را در شبکه نمایش خانگی فراهم کند، این سریال می‌تواند به عنوان یک سریال مخاطب پسند از سوی رسانه ملی در اختیار شبکه نمایش خانگی قرار گیرد، خصوصا که در دوره تحولی سازمان صدا و سیما شاهد افزایش تعاملات میان شبکه‌های تلویزیونی و شبکه نمایش خانگی هستیم.

وی در ادامه از محیا دهقانی و کاوه خداشناس بازیگران سریال خواست تا راجع به مهمترین چالش‌های بازی در سریال مستوران صحبت کند.

دهقانی با بیان اینکه از اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ به «ماه منیر» شدن در مستوران فکر می‌کردم، گفت: این سریال کاری نبود که صرفاً قراردادش بسته شود و من فقط بازی کنم. وقتی برای اولین‌بار تیم سازنده می‌خواهد گنج نیاکانمان را در سریال «مستوران» به ثبت برساند، منِ بازیگر هم می‌خواهم چنین گنجی را به تصویر بکشم. سعی کردم ابتدا «ماه منیر» را در ذهنم بسازم، بعد آن را به نمایش بگذارم. البته این سریال کار سختی بود. چون ما نسل ۷۰ از ادبیات به دور هستیم و کلمات فیلمنامه برایم دشوار بود.

بازیگر نقش «ماه منیر» ادامه داد: آنقدر فرم کار، درست و دقیق بود که به نتیجه دلخواه رسیدیم. از همه سخت‌تر مدل گریم‌ها و لباس‌هایمان بود. البته از طراح گریم و لباسمان تشکر می‌کنم که چه رخساره‌ای به شخصیت‌ها دادند. از طرفی، ما در کار‌های ساخته شده با مشکل زمان طرف هستیم. یعنی تیم سازنده می‌خواهد از بازیگر در زمان کوتاه خروجی خوب بگیرد. این موضوع کار سختی است و در هیچ جای دنیا محدودیت زمان را نمی‌پذیرند، ولی ما مردانه می‌پذیریم.

در ادامه خداشناس درباره نقش «لطفعلی» و سریال «مستوران» گفت: به عنوان کسی که از سال ۱۳۷۷ اولین کار تئاترم را انجام دادم، تاکید میکنم که مهمترین ویژگی این سریال مدیریت منابع انسانی بود. مدیریت منابع انسانی، حلقه گمشده همه برنامه‌سازی‌هاست. یعنی تعداد زیادی آدم هستند که سر صحنه فیلمبرداری بیکارند. تعداد زیادی آدم هستند که نمی‌دانند چه کار کنند. اما در «مستوران» همه چیز مهندسی شده بود. سر فلان ساعت می‌رسیدی، باید راس فلان ساعت گریم میشدی و بدون معطلی تحویل گروه کارگردانی داده می‌شدی و باید سر صحنه دیالوگ‌هایت را آماده می‌گفتی.

این بازیگر تلویزیون ادامه داد: از یک روز قبل، آقای هاشمی دکوپاژ فردا را به گروه فیلمبرداری می‌داد. صبح دوربین‌ها روی ریل گذاشته می‌شد. منِ بازیگر هم انرژی‌ام هدر نمی‌رفت. مدیریت منابع انسانی ریشه در وجود سیدعلی هاشمی داشت. چون ایشان سال‌ها در حوزه‌های برنامه‌ریزی و دستیار کارگردانی کار کرده است. واقعاً کار تاریخی انجام دادن سخت است. اینکه در مدت ۱۰ ماه با این حجم از بازیگر، هنرور و حتی احشام توانست ۳۷ قسمت سریال را تحویل دهد، حتماً مدیریت جدی پشتش بوده است.

در ادامه مومنی به نقد رابطه «لطفعلی» و «ماه منیر» پرداخت و گفت: قصه‌های مکتوب برای قشر فرادست جامعه است، اما قصه‌های شفاهی برای قشر فرودست هستند و نسل به نسل این قصه‌ها ادامه می‌یابد. امثال سریال «مستوران» دو شکل اصلی دارند، که منظوم و منثور است. از آنجا که مستوران زمان و مکان مشخصی ندارد و قالب طراحی لباس و دکور سریال به شکل تاریخی انجام شده است، چالش‌هایی را به همراه داشت مانند نقدی که به «مستوران۲» وارد شد مبنی بر اینکه در سنت و تاریخ فرهنگی ایران رابطه مرد و زن به شکل «لطفعلی» و «ماه منیر» وجود خارجی ندارد و رابطه این دو نفر به شکل امروزی به تصویر کشیده شده است.

خداشناس در پاسخ به نقدِ رابطه «لطفعلی» و «ماه منیر» گفت: اتفاقاً در فرهنگ و قصه‌گویی شفاهی ما از دختر شاه پریان سخن گفته شده است و این مناسبت در حافظه باستانی ما وجود دارد.

کارگردان سریال «مستوران۲» نیز در پاسخ به این موضوع گفت: آقای محمد حنیف رمانی به نام «مستوران» نوشته است. این رمان سرشار از رویاپردازی و داستان‌های پریان است. از ابتدا که دوستان تصمیم گرفتند «مستوران» را بسازند، نیم نگاهی به آن رمان داشتند. البته سریال از لحاظ خط داستانی نسبت به رمان دور است. در فصل یک این دور بودن احساس می‌شد، اما در فصل دوم شخصیت‌های بیشتری را از رمان اقتباس کردند. تقریباً بیشتر شخصیت‌ها از رمان آمده است. شهر خیالی «مستوران» متعلق به ۵۰۰ سال پیش است و ما باید تصور کنیم اتفاقات داستان در دوران صفویه رخ می‌دهد که البته تمام وقایع خیالی است و سعی شده از ادبیات کهن نظیر «شاهنامه»، «هزار و یک شب»، «قصه‌های شفاهی» و ... استفاده شود. / ایرنا