ماجرای شایعه خروج ایران از ایکوم و ایکوموس چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ در روز ۲۸ فروردین خبری در برخی رسانه ها مبنی بر خروج ایران از دو شورای بین المللی موزه‌ها (ایکوم) و محوطه ها و بناهای تاریخی (ایکوموس) با تصویب دولت سیزدهم خارج شده است، خبری که ۲۹ فروردین در حاشیه حیاط دولت از سوی سید عزت الله ضرغامی در جمع خبرنگاران تکذیب شد.

وزیر میراث: خروج از ایکوم و ایکوموس صحت ندارد

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ادامه بیان‌ کرد: اخبار کذبی منتشر شد مبنی بر خروج ایران از ایکوم (شورای بین‌المللی موزه‌ها) و ایکوموس (شورای بین‌المللی محوطه‌ها و بناهای تاریخی) که صحت ندارد.

ضرغامی ادامه داد: فعالیتهای بین‌المللی در حوزه میراث فرهنگی به مراتب گسترده‌تر از گذشته ادامه دارد. این دو شورا ماهیت غیر دولتی دارد و از سالها قبل به دلیل ماهیت غیر دولتی پرداخت حق عضویت آن‌ها از طریق افراد حقیقی صورت می‌گیرد. بنابراین تنقیح جدیدی که در قوانین صورت گرفت، هیچ ربطی به ادامه یا عدم همکاری ما با این دو مجموعه ندارد.

وزیر میراث فرهنگی و گردشگری گفت: برخی اصلا نمی‌دانند که ایکوم و ایکوموس چیست اما می‌گویند ایران از ایکوموس خارج شده است. خواهش من این از رسانه‌ها این است که به این اخبار دقت کنند.

ضرغامی یادآورشد: در دولت مردمی فعالیت‌های بین‌المللی در حوزه میراث فرهنگی گسترده تر از قبل ادامه دارد ولی این شوراها ماهیتی غیر دولتی دارند و از سال‌ها قبل به دلیل ماهیت غیردولتی پرداخت حق عضویت آن‌ها توسط افراد حقیقی صورت گرفته است.

ماجرای تنقیح قانون عضویت در نهادهای بین المللی حوزه میراث فرهنگی چیست؟

اما ماجرا چه بود؟ اتفاقی که در دولت افتاده بود این بود که ۲۶ فروردین امسال هیأت دولت لایحه ای ماده واحده که در جلسه ۱۸ بهمن ۱۴۰۲ به پیشنهاد معاونت حقوقی ریاست جمهوری به تصویب هیأت وزیران رسیده بود را به مجلس شورای اسلامی ارسال کرد.

بر اساس این لایحه، دولت خواستار حذف مواد ۱۷ و ۲۵ جدول دوم ذیل قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمان ها و مجامع بین المللی مصوب ۲۶ فروردین ۱۳۶۵ مجلس شورای اسلامی شده بود.

ردیف های مذکور در این لایحه (۱۷ و ۲۵) از قانون عضویت ایران در مجامع بین المللی مصوب سال ۶۵ به دو شورای غیر دولتی بین المللی درباره میراث فرهنگی برمی گردد که در آن زمان (سال ۶۵) با هدف تثبیت موقعیت ایران در این شوراهای غیر دولتی میراث فرهنگی به تصویب مجلس وقت رسیده بود به خصوص که بر اساس اصل ۱۲۳ قانون اساسی عضویت ایران در مجامع جهانی نیازمند تصویب مجلس است؛ در حالی که این شوراها را موزه ها و بناهای تاریخی غیر دولتی کشورها تشکیل داده و صرفا قصد داشته اند تا گردهمایی های سالانه داشته باشند و در عمل تقریبا هیچ تأثیری در فعالیت های بین المللی حوزه میراث فرهنگی و گردشگری از نظر تصمیم گیری و سیاست گذاری ندارند.

متن ماده واحده قانون عضویت ایران در مجامع بین المللی مصوب فروردین ۱۳۶۵ به شرح زیر است:

‌قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمانها و مجامع بین‌المللی

‌ماده واحده - عضویت دولت ایران در سازمانها و مجامع بین‌المللی به شرح فهرست پیوست تأیید و به دولت اجازه داده می‌شود نسبت به پرداخت‌حق عضویت‌های معوقه اقدام نماید.

در ردیف ۱۷ جدول دوم پیوست این قانون آمده: «شورای بین‌المللی موزه‌ها وزارت ارشاد اسلامی ۱۷۵ دلار» - در آن زمان مدیریت و نظارت بر فعالیت های بخش گردشگری در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است -

در ردیف ۲۵ جدول دوم پیوست قانون عضویت ایران در مجامع بین المللی مصوب ۱۳۶۵ هم آمده است: «شورای بین‌المللی محوطه‌ها و بناها (ایکوموس) وزارت فرهنگ و آموزش عالی ۵۸۰۰ دلار»

درخواست وزارت میراث فرهنگی از معاونت حقوقی رئیس جمهور برای طی شدن فرآیندهای قانونی اصلاح یک تصویبنامه

هیأت وزیران در تاریخ ۲۹ تیر ماه ۱۴۰۱ مصوبه ای بر اساس ماده واحده قانون عضویت ایران در مجامع بین المللی مصوب ۱۳۶۵ مجلس به پیشنهاد ۶ تیر ماه ۱۴۰۱ معاونت حقوقی ریاست جمهوری گذراند و در تاریخ ۴ مرداد ۱۴۰۱ به دستگاه های مربوطه ابلاغ کرد.

بر اساس این تصویبنامه، حق عضویت ایران در مجامع مذکور در قانون عضویت جمهوری اسلامی ایران در تشکل های بین المللی از محل منابع بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور تأمین می شود.

مجامعی که در این تصویب نامه آمده، به صورت پیوست در ۴ جدول شامل جدول شماره یک: سازمان های اولویت دار (۵۶ مجمع بین المللی)، جدول شماره ۲: سازمان هایی که محل پرداخت حق عضویت آنها از بودجه مصوب دستگاه طرف عضویت است (۱۰۷ تشکل)، جدول شماره ۳: سازمان هایی که تداوم عضویت آنها در سال آتی (۱۴۰۲) مشروط است (۳۰ نهاد بین المللی) و جدول شماره ۴: سازمان هایی که خروج از آنها به تصویب رسیده است (شامل ۱۱ نهاد بین المللی) اعلام شده است.

در ردیف های ۸ و ۹ جدول چهارم پیوست این تصویبنامه (سازمانهایی که خروج ایران از آنها به تصویب رسیده) نام دو تشکلی که در حوزه میراث فرهنگی هستند شامل شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) و شورای بین المللی محوطه ها و بناهای تاریخی (ایکوموس) به چشم می خورد. در این جدول، معاونت حقوقی ریاست جمهوری علت خروج ایران از این دو نهاد را عدم ارسال گزارش عملکرد از سوی وزارت مربوطه اعلام کرده است.

ایکوم و ایکوموس غیر دولتی اند/ قانون مصوب سال ۱۳۶۵ باید اصلاح شود

پس از آن وزارت میراث فرهنگی در نامه ای به معاونت حقوقی ریاست جمهوری درباره قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین المللی مصوب ۱۳۶۵ مجلس شورای اسلامی، موضوع غیر دولتی بودن شوراهای ایکوم و ایکوموس را تشریح کرده و خواستار اصلاح این تصویب نامه هیأت وزیران می شود.

در این نامه، وزارت میراث فرهنگی به دلیل ماهیت خصوصی (مردم نهاد و غیر دولتی بودن) آن خواستار حذف این دو شورا از مصوبه سالیانه واریز حق عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین المللی شده است.

در ادامه با توجه با مکاتبات صورت گرفته میان دو دستگاه اجرایی، درخواست وزارت میراث فرهنگی در کارگروه بررسی عضویت ها متشکل از نمایندگان معاونت حقوقی، وزارت امور خارجه، سازمان برنامه و بودجه و نماینده دستگاه ذی ربط (وزارت میراث) به تصویب و در نهایت تصمیم این کارگروه به تایید و تصویب هیأت وزیران رسید.

به عبارت دیگر، معاونت حقوقی ریاست جمهوری با پذیرفتن توضیحات وزارت خانه ذی ربط، طی پیشنهادی خواستار اصلاح قانون مصوب ۱۳۶۵ مجلس می شود که با توجه به اینکه تنقیح قوانین باید از مسیر مجلس شورای اسلامی انجام شود، هیأت وزیران لایحه اصلاح قانون عضویت جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین المللی را پس از تصویب در دولت، با امضای رئیس جمهور به مجلس ارسال می کند.

ایکوم و ایکوموس دست غیر دولتی‌هاست/ اعضای غیر دولتی ایکوم و ایکوموس ایران حق عضویت می‌دهند

مهدی حجت، رئیس مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران در گفت وگویی درباره شایعه خروج ایران از شورای بین‌المللی محوطه‌ها و بناهای تاریخی را رد کرد و به نحوه عضویت در نهادهای بین‌المللی از جمله ایکوم و ایکوموس به دو صورت دولتی و غیردولتی (ارگان‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد) اشاره کرد.

حجت، حق غیردولتی‌ها در این دو نهاد را غالب دانست و گفت: ارگان‌ها و مؤسسات غیردولتی در ایکوم و ایکوموس امور را به خوبی اداره می‌کنند و نظرات کارشناسی خود را مطرح می‌کنند. درحال حاضر هم اعضای غیردولتی ایکوم و ایکوموس ایران حق عضویت خود را پرداخت می‌کنند و ایکوم ایران و ایکوم جهانی همکاری و تعاملات خوبی با سازمان‌های مردم‌نهاد و اعضای غیردولتی دارند.

وی با بیان اینکه عضویت ایران در دو شورای بین المللی موزه و بناهای تاریخی به قبل از انقلاب اسلامی برمی‌گردد افزود: آن موقع امکان عضویت در باب وزارت میراث فرهنگی وجود نداشت و دولت مجبور به عضویت بود. فقط نام ایران آنجا ثبت شده بود و حتی پولی برای پرداخت حق عضویت نداشتیم که پرداخت کنیم. پس از انقلاب، اعضای غیردولتی وارد شورای بین‌المللی موزه‌ها و شورای بین‌المللی محوطه‌ها و بناها شدند.

حجت ادامه داد: مؤسسات ایرانی که در این نهادها عضو هستند با پرداخت حق عضویت خود حق اظهارنظر و رأی دارند. پس با عضویت آنها دیگر نیازی نیست دولت هم به صورت موازی عضو باشد. روند کار در این دو نهاد به گونه‌ای است که حق غیردولتی‌ها غالب است.

وی تأکید کرد: لغو عضویت دولت‌ها در این دو نهاد به معنای پایان کار آنها نیست. اتفاقاً دولت با عضویت مؤسسات مردم‌نهاد در ایکوم و ایکوموس حمایت‌های همه‌جانبه‌ای را از آنها به عمل می‌آورد و در نهایت کار و وظایف بسیار مؤثرتر انجام خواهد شد.

تاریخچه شوراهای ایکوموس و ایکوم

تأسیس مؤسسه ایکوموس یا شورای جهانی محوطه ها و بناهای تاریخی به سال 1964 برمی گردد. یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) در آن سال دومین کنگره معماران و متخصصان بناهای تاریخی را در شهر ونیز ایتالیا برگزار کرد که در این اجلاس از مهمترین سند حفاظت از میراث فرهنگی به نام «منشور ونیز» رونمایی شد که اساس تأسیس یک سازمان غیر دولتی با عنوان شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (International Council on Monuments and Sites) با نام اختصاری ایکوموس (ICOMOS) شد.

ایکوم (ICOM) سازمان بین‌المللی موزه‌ها و متخصصان موزه و در واقع سخنگوی متخصصان موزه در صحنه بین‌المللی است و از طریق شبکه‌های جهانی و برنامه‌های همکاری، آگاهی فرهنگی را در میان عموم مردم افزایش می‌دهد. این سازمان در راستای تحقیق، حفاظت، پایداری و انتقال میراث طبیعی و فرهنگی جهان، حال و آینده، ملموس و ناملموس فعالیت دارد. انجمن و سازمانی غیردولتی که استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی را برای فعالیت‌های موزه‌ها ایجاد می‌کند و توصیه‌هایی را درباره مسائل مربوط به میراث فرهنگی ارائه می‌دهد./ایرنا