ماجرای ایدز در لردگان چه بود؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ از هفته گذشته که خبر ابتلای تعدادی از اهالی روستای چناران از توابع لردگان در استان چهارمحال و بختیاری منتشر شد، این خبر به سر خط اخبار رسانه های داخل و خارج آمد و علاوه بر جنبه های پزشکی و بهداشتی جنبه های اجتماعی هم پیدا کرد، عده ای از مردم هم دست به تجمع و اعتراض زدند و معتقد بودند که مامور بهورز شبکه بهداشتی وزارت بهداشت عامل انتقال ویروس ایدز به روستاییان بوده است.

ویروس ایدز یا HIV عامل بروز بیماری ایدز است که از چهار روش سرنگ مشترک (عمدتا بین معتادان تزریقی)، ارتباط جنسی محافظت نشده، تزریق خون یا فرآورده خونی آلوده و از مادر مبتلا به نوزاد منتقل می شود و روش دیگری برای انتقال ندارد. روبوسی، با هم غذا خوردن و نشست و برخاست با مبتلایان به این ویروس عامل انتقال نیست.

افرادی که به ویروس ایدز یا HIV مبتلا می شوند تا حدود ۶ ماه در دوره پنجره هستند یعنی با آزمایش های معمولی امکان تشخیص ویروس در بدن آنها وجود ندارد البته به تازگی آزمایش های سریع تشخیص هم وارد کشور شده که در صورت وجود ویروس در بدن افراد امکان تشخیص دارد. افرادی که این ویروس را دارند، بیمار ایدز نیستند و ممکن است تا ۱۰ سال و حتی بیشتر هیچ علامتی نداشته باشند اما ناقل ویروس محسوب می شوند.

آمارهای کشور نشان می دهد که تاکنون حدود ۴۲ هزار فرد مبتلا به این ویروس در کشور شناسایی شده اند که حدود ۹ هزار نفرشان فوت و حدود ۱۲ هزار نفر وارد فاز بیماری شده اند و بقیه HIV مثبت هستند. البته شماری از مبتلایان هنوز ناشناخته اند که شناسایی آنها از طریق بیماریابی فعال باید انجام شود.

پس از انتشار خبر ابتلای تعدادی از اهالی روستای چناران به ویروس ایدز، عده ای از مردم این روستا اعلام کردند که بهورز روستا مقصر است اما سعید نمکی وزیر بهداشت اعلام کرد که بهورز بی تقصیر است و از مسئولان قوه قضائیه خواست او را آزاد کنند، دیروز نیز رئیس مجلس به اعضای کمیسیون بهداشت ماموریت داد برای بررسی دقیق تر موضوع به لردگان بروند.

برای بررسی این ماجرا به سراغ علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت رفتیم که از لردگان و روستای چناران بازگشته است ...

روایت های مختلفی درباره بروز مواردی از ابتلا به ویروس ایدز در لردگان شنیده می شود، مردم معتقدند که مامور شبکه بهداشت عامل انتقال ویروس این بیماری بوده و البته وزارت بهداشت آن را تکذیب می کند. در هر صورت برخی مردم محلی روایت وزارت بهداشت را نپذیرفته اند و اعتراض دارند البته وزارت بهداشت هم شفاف ماجرا را توضیح نداده و اعلام کرده موضوع محرمانه است، اصل ماجرا چه بوده است؟

مساله این است که تعداد زیادی از موارد ابتلا به ویروس ایدز در کشور ناشناخته است و حداکثر ۴۲ درصد موارد ابتلا به این بیماری در کشور شناسایی شده یعنی هنوز حدود ۵۸ درصد مبتلایان به این ویروس شناسایی نشده اند؛ بنابراین هر جایی که وزارت بهداشت برای بیماریابی فعال اقدام کند و آمارهای بیشتری به دست آورد، چالش برانگیز می شود.

چرا وزارت بهداشت آمار دقیقی ندارد و این موارد ناشناخته است؟

دلیلش حساسیتی است که روی این بیماری وجود دارد و انگی است که در مورد این بیماری وجود دارد به همین علت خیلی از افراد برای انجام آزمایش تشخیصی مراجعه نمی کنند تا به موقع تشخیص داده شود.

به طور خاص در روستای چناران لردگان ماجرا چه بود؟

این روستا تقریبا ۱۸۹۰ نفر جمعیت دارد و بیماریابی فعال برای شناسایی موارد ابتلا به HIV انجام شده و بر اساس آزمایش هایی که انجام شده مواردی مثبت مثل همه جای کشور پیدا شده است. اما بعد از پیدا شدن این موارد متاسفانه مساله محرمانگی اطلاعات بیماران که از اصول اساسی وزارت بهداشت است، باعث شد که ما نتوانیم اطلاعات مبتلایان را اعلام کنیم البته به خود بیماران علت و عامل ابتلای آن اطلاع داده شده است اما بقیه مردم نمی دانند چه کسی مبتلا شده یا این فرد مال کجاست. بر اساس پروتکل وزارت بهداشت نمی توانیم اطلاعات افراد را اعلام کنیم اما رسانه های بیگانه از این امر سوءاستفاده و مردم را تحریک کردند و متاسفانه به این مساله و شایعات دامن زده شد و این مردم خوب و نجیب و پاک و با صفای این روستا را تحریک کردند.

تعداد مبتلایان به HIV در این روستا چه نفر است؟

رئیسی: تا الان حدود ۱۴۰۰ تست سریع تشیخص HIV را به صورت داوطلبانه در روستای چناران از بین ۱۸۹۰ نفر جمعیت این روستا انجام داده ایم.

یعنی شما این تست را برای همه جمعیت روستا انجام می دهید؟

 نه برای زیر ۵ ساله ها ضرورت ندارد، مگر اینکه مادر مبتلا باشد و تا امروز یا حداکثر فردا برای کل جمعیت روستا که مشمول هستند، این تست انجام می شود. بر اساس این نمونه گیری با اطمینان اعلام می کنم که بالای ۹۵ درصد مردم این روستا کاملا پاک و سالم هستند و کمتر از ۵ درصد به HIV آلودگی پیدا کرده اند. البته ابتلا به ویروس ایدز به معنای بیمار شدن افراد نیست.

همه افراد شناسایی شده که مثبت بودند تحت مشاوره قرار گرفته اند، برای همه آنها پرونده تشکیل شده برای تعدادی از این افراد هم درمان شروع شده است. برای بقیه افراد نیز آزمایش های تکمیلی انجام می شود و پس از تکمیل آزمایش ها درمان بقیه افراد هم شروع می شود. اما رسانه های بیگانه و معاند طوری ماجرا را جلوه داده اند که انگار کل روستا درگیر این ویروس شده اند.

 چند نفر مبتلا به ویروس ایدز شناسایی شد؟

تا الان کمتر از ۷۰ نفر مبتلا شناسایی شده اند و حداکثر تا فردا کل آمار مبتلایان در این روستا مشخص می شود، پیش بینی ما این است حداکثر ۵ درصد جمعیت روستا (یعنی زیر ۹۰ نفر) در این روستا مبتلا باشند. خوب این آمار که نیاز به غائله ندارد.

پس چرا مردم عصبانی هستند. روایت وزارت بهداشت را قبول ندارند و بهورز شبکه بهداشت را عامل انتقال می دانند؟

من دیروز از همین روستا برگشتم. یکی دو نفر از اهالی روستا تصور کرده اند که بهورز روستا خطایی انجام داده که یکی از آنها پیش من هم آمد. ایشان فکر می کرد کار وزارت بهداشت اشتباه بوده و کار خودش درست بوده که به تصور خودش باید اطلاع رسانی کند تا بقیه هم بفهمند که چرا وزارت بهداشت مخفیانه کار می کند، در حالی که محرمانه بودن اطلاعات بیماران و عامل انتقال جزو پروتکل وزارت بهداشت است ما نباید بلندگو بردارم و در روستا داد بزنیم که فلانی مبتلا شده و چرا مبتلا شده است.

 مردم معتقدند سوزن آلوده بهورز روستا عامل انتقال بوده است. ممکن است تعدادی از مردم از این طریق مبتلا شده باشند؟

 این ادعای برخی از افراد روستا است که درست نیست. ۳۳ هزار بهورز در روستاهای کشور فعال هستند که صادقانه در حال خدمت هستند.

 حال آیا این امکان وجود ندارد که یک نفر بهورز اشتباه کرده باشد یا به هر دلیل شخصی خطایی مرتکب شده باشد؟

 جواب ما به مردم این است اگر چنین چیزی ثابت شود، ما با اشد مجازات حاضریم خطاکار را تنبیه کنیم.

 یعنی شما شائبه خطای بهورز را هم بررسی می کنید؟

 بله این شائبه را هم بررسی می کنیم. حتما بررسی می کنیم، بالاخره مطالبه مردم است. ولی به هر صورت از نظر وزارت بهداشت این امکان بسیار بعید است چون از افراد خون می گیریم نه اینکه خون تزریق کنیم.

 البته تست قند خون بوده و امکان آلوده بودن سوزن دستگاه تست باید بررسی شود؟

 بله ولی ما موضوع را به دو بخش تقسیم می کنیم یکی بحث درمان و مداوای بیماران است که حتما به طور کامل انجام می شود و خدمات مشاوره های عمومی و تخصصی و درمان دارویی و بقیه خدمات مورد نیاز افراد مبتلا به ویروس انجام می شود.

یکی از شائبه هایی که بین مردم پخش شده این بوده که بهورز روستا سوزن آلوده را برای آشنایان خودش استفاده نکرده است.

 نه این هم درست نیست. دو طایفه در این روستا وجود دارد، می گفتند از طایقه این بهورز کسی مبتلا نشده در حالی که این طور نیست، تعدادی از مبتلایان هم از طایفه خود بهورز است.

 وزارت بهداشت بر اساس پروتکل درمانی کار درمان را انجام می دهد اما آنچه مردم را عصبانی کرده عامل انتقال است، چرا عامل انتقال را اعلام نمی کنید؟

 این دیگر جزو اسرار بیماران است.

 حال بدون ذکر نام افراد اعلام کنید عامل انتقال چه بوده چون به هر حال روش های انتقال ویروس ایدز مشخص است. افراد مبتلا می گویند وزارت بهداشت به ما توهین و اعلام کرده مردم خطا کرده اند.

 واقعیت این است که در مشاوره هایی که به افراد داده می شود به تک تک افراد راه انتقال گفته می شود و فقط به خودشان گفته می شود نه به فرد دیگری.

 به هر حال دو روش مطرح یکی اعتیاد تزریقی و سرنگ آلوده و دیگری روابط جنسی محافظت نشده است و احتمال انتقال از فرآورده های خونی و از مادر به نوزاد کمتر است.

بله، راه های انتقال مشخص است. این بررسی هم برای تک تک مبتلایان انجام شده است و خودشان می دانند.

 یعنی وزارت بهداشت دقیقا می داند عامل انتقال چه بوده ولی به علت حفظ محرمانگی شفاف اعلام نمی کند.

 بله، در مورد تک تک افراد این اطلاعات را داریم و تا زمانی که در محیط قرار نگیریم و آزمایش های علمی و دقیق انجام ندهیم، نمی توانیم با تصور اینکه مثلا در یک روستای کوچک چه وضعیتی وجود دارد رأی صادر کنیم. به هر حال حرف افرادی که می گویند مردم خطاکار نیستند درست است، جامعه ما یک جامعه اسلامی است و همه به خانواده و مسائل اخلاقی پایبند هستند. ما هم تایید می کنیم ولی به هر حال هر اتفاقی ممکن است در یک جایی پیش بیاید که قابل تعمیم نیست. بر این نکته هم تاکید می کنم که حفظ محرمانگی جزو اصول وزارت بهداشت است و من معاون وزیر و شخص وزیر بهداشت هم به اسامی مبتلایان دسترسی نداریم.

 لزومی ندارد اسامی افراد را اعلام کنید اما همان طور که در آمار رسمی مبتلایان به HIV در کشور اعلام می کنید که مثلا ۳۰ درصد از این روش مبتلا شده اند، می توانید در مورد این روستا نیز این عدد را اعلام کنید.

درست است اما در مورد یک روستای کوچک نباید این آمار را اعلام کنیم، این جزو پروتکل وزارت بهداشت است مثلا بگوییم در یک خانواده دو نفر مبتلا هستند و اینکه این درصد مبتلایان هم از این روش مبتلا شده ان، د معلوم می شود و این درست نیست. وقتی در مورد آمار کلی کشور صحبت می کنیم، اشکال ندارد آمار را اعلام می کنیم. اما اگر بخواهیم در مورد یک روستا آمار بدهیم، واقعا انگ زدن است.

 به هر حال اعلام وزارت بهداشت طوری بوده که برخی مردم روستا آن را توهین آمیز تلقی کرده و عصبانی شده اند.

 نه وزارت بهداشت اعلام کرد که از طریق سرنگ آلوده و تست قند خون نبوده و از طریق دیگری بوده است. عده ای اصرار دارند که اعلام کنیم از طریق سرنگ آلوده بوده است ولی حتی اگر از این طریق هم بوده باشد، نمی توانیم اعلام کنیم. آبروی افراد و حفظ حرمت تک تک شهروندان و جلوگیری از انگ به مردم وظیفه وزارت بهداشت است.

 در روستاها و مناطق دیگر هم وضعیت های مشابه داریم؟

 ما نمی توانیم اطلاعات را به این شکل اعلام کنیم، در مورد این روستا هم یکی دو نفر به اشتباه تصور کردند که باید این مسائل را مطرح و شلوغ کنند و این داستان شده است.

 در هر صورت شیوع پنج درصدی HIV در این روستا از میانگین کشوری ابتلا به ویروس در کشور بالاتر است.

 بله، البته از میانگین فعلی موارد شناسایی شده بیشتر است. ممکن است با شناسایی همه مبتلایان در کشور آمار میانگین کشوری هم افزایش پیدا کند. چون تاکنون حدود ۴۲ درصد مبتلایان را شناسایی کرده ایم.

 تا الان چند نفر مبتلا به ویروس ایدز در کشور شناسایی شده اند؟

 تا الان حدود ۴۰ هزار نفر مبتلا شناسایی شده اند.

 البته تعدادی از این مبتلایان فوت شده اند و پیش بینی ها این است که حدود ۱۰۰ هزار مبتلا در کشور داشته باشیم.

 بله دقیقا.

مساله دیگر این است که با تست های معمولی ایدز این ویروس تا حدود ۶ ماه قابل تشخیص نیست چون در دوره پنجره است، بعد از آن هم تا سال ها فرد HIV مثبت هیچ علامتی ندارد، آزمایش های تشخیصی سریع هم در دسترس مردم روستا نیست، چطور این موارد به این سرعت شناسایی شده است.

این تعداد مبتلایان هیچ علامتی ندارند و هنوز بیمار محسوب نمی شوند. این افراد از طریق رندوم چک (کنترل تصادفی) و غربالگری فعال وزارت بهداشت شناسایی شده اند. در واقع با اجرای برنامه فعال بیماریابی برای این افراد تست سریع تشخیص HIV انجام شده است که بعد برای تایید تست الایزا هم در شهرستان انجام می شود. در واقع یک قطره خون می گیرند و روی کیت تشخیص سریع می ریزند و همان موقع نتیجه آزمایش مشخص می شود.

 یعنی اگر ویروس حتی روز قبل هم وارد بدن شده باشد، از این طریق تشخیص داده می شود.

بله اگر ویروس در بدن فرد باشد تشخیص داده می شود و البته بعدا باید تست دقیق تر الایزا هم انجام شود.

 به هر حال اکنون این مساله جنبه های دیگری هم پیدا کرده و تجمع و اعتراض هایی را برانگیخته است، وزارت بهداشت چه پاسخی برای مردم دارد؟

 بله درست است، دیروز هم که من به لردگان رفته بودم، ناراحتی های مردم را دیدم. به مردم می گوییم که این افراد بیمار نیستند و ابتلای آنها به ویروس کاملا قابل کنترل است، داروهای بسیار خوب و پیشرفته ای داریم، تیم های متخصص حضور دارند، تمام درمان رایگان است و این بیماری در صورتی که درمان شود و افراد درمان را ادامه دهند، که کار سختی هم نیست، می توانند عمر و زندگی کاملا طبیعی داشته باشند. با روش های درمان فعلی می توان انتقال ویروس را به صفر رساند و افراد مثبت مثل یک فرد عادی زندگی خواهند کرد. هیچ مشکلی هم ندارند، دست دادن، روبوسی کردن و با هم غذا خوردن هیچ مشکلی ندارد.

نکته بعد این است که این همه داستانی که برخی مردم روستا درست کرده اند، نوعی خودزنی برای روستاست. ۹۵ درصد مردم روستا سالم هستند ولی با این شلوغ کاری ها این طور جلوه می دهند که گویی همه مردم روستا مبتلا هستند یا مشکل دارند، در حالی که این طور نیست. راه انتقال هر چه باشد؛ وزارت بهداشت، درمان مبتلایان را آخرین مرحله و کاملا رایگان انجام می دهد.

 بیماریابی چگونه انجام می شود؟

 یک حسینیه را در نظر گرفته ایم و تیمی را مستقر کرده ایم. مردم خودشان داوطلبانه می آیند و تست می دهند، همین دیروز ۲۲۰ نفر تست دادند، اگر مورد مثبتی هم پیدا شد، برای تست الایزا و تایید به مرکز استان فرستاده می شود و بعد هم مشاوره و درمان دنبال می شود.

 یکی از حرف هایی که در برخی رسانه های خارجی هم عنوان شده، این است که بروز این موارد در یک روستای کوچک نشانه این است که ما با یک آتش زیر خاکستر در جامعه مواجه هستیم، نظر شما درباره این تعبیر چیست؟

 این یکی از مشکلات وزارت بهداشت است. وظیفه ماست که بیماریابی فعال انجام دهیم و موارد ناشناخته را پیدا و درمان کنیم آیا درست است که بد و بیراه بشنویم و این چنین تعابیر نادرست در رسانه های معاند منتشر شود؟ واقعیت این است که دنیا از این مرحله و انگ ایدز عبور کرده است و همه این تست ها داوطلبانه برای مردم انجام می شود.

نکته جالب این است که از حدود ۱۴۰۰ تستی که تاکنون برای اهالی این روستا انجام شده، فقط ۳۰ تا ۴۰ درصد در روستا انجام شده است و چون دیدند که مردم روستا حساس شده اند، بقیه تست ها در شهرستان انجام شده است. یک مرکز در لردگان برای تشخیص و مشاوره مستقر شده است و یک مرکز هم در شهرکرد برای اقدامات پیشرفته تر مستقر است و اعلام کردم اگر کسانی هم بخواهند برای دریافت خدمات به اصفهان بروند، این خدمات در آنجا هم رایگان به آنان ارائه می شود. برای وزارت بهداشت بین فرد مبتلا و غیرمبتلا فرقی وجود ندارد به جز اینکه به مبتلایان بیشتر خدمات ارائه می کنیم.