روند پرشتاب دلارزدایی در بریکس

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ روسیه به عنوان رئیس فعلی گروه بریکس، دستور کار نسبتاً گسترده‌ای در رابطه با امور مالی دنبال می‌کند که شامل تقویت نقش کشورهای عضو در سامانه پولی و مالی بین‌المللی، توسعه همکاری‌های بین بانکی و تسویه حساب به ارزهای ملی است.

بریکس سازمانی بین دولتی است که به وسیله برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تأسیس شد. البته به‌تازگی اعضای این گروه به ایران، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی نیز گسترش یافته است.

طبق آخرین داده‌های وزارت خزانه داری ایالات متحده، در سفر پوتین اعلام شد پکن در سه ماهه نخست سال در مجموع ۵۳.۳ میلیارد دلار از اوراق خزانه و اوراق بهادار ایالات متحده را فروخته است

اهمیت دیدار پوتین و شی

 به‌تازگی مباحثی درباره ارز بالقوه بریکس به‌عنوان بخشی از راهبرد دلارزدایی و جایگزینی با دلار در مبادلات بین المللی مطرح شده و جنگ تجاری ایالات متحده با چین و نیز تحریم‌های ایالات متحده بر چین و روسیه محور اصلی مذاکرات است.

گرچه توجه رسانه‌های ایالات متحده به تقویت همکاری‌های نظامی و سیاسی روسیه و چین در جریان نشست ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در اوایل ماه جاری در پکن معطوف شد، اما موضوعات مالی نیز در دستور کار قرار گرفت.

هیئت روسی شامل وزیر دفاع جدید پوتین، آندری بلوسوف بود که انتصاب وی این اطمینان را می‌دهد اقتصاد روسیه می‌تواند به نیازهای راهبردی ارتش پاسخ دهد. آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه و الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه نیز شرکت کردند.

مشارکت نابیولینا در نشست قابل توجه بود، زیرا معمولا پوتین را در سفرهای خارجی همراهی نمی‌کند. با وجود این، مشارکت وی برای رایزنی درباره راه‌حل‌های تحریم‌ها و علاقه مسکو به دلارزدایی مهم بود.

تأکید پوتین بر این نکته قابل توجه بود که گردش تجاری میان دو کشور در سال ۲۰۲۳ با افزایش ۲۵ درصدی به بیش از ۲۲۷ میلیارد دلار رسید. وی همچنین تأکید کرد، ۹۰ درصد تجارت دوجانبه به روبل و یوان انجام می‌شود.

 
شتاب دلارزدایی در چین

بانک‌های چینی زیر فشار فزاینده‌ آمریکا برای توقف تأمین مالی ترتیبات قرار دارند. در هر صورت، اظهارات پوتین نه تنها برای رهبری چین، بلکه برای اکثریت جهانی یا جنوب جهانی بود و در راستای ترویج ابتکارات مشترک جهانی مانند دلارزدایی میان چین و روسیه است.

 طبق آخرین داده‌های وزارت خزانه داری ایالات متحده، در سفر پوتین اعلام شد پکن در سه ماهه نخست سال در مجموع ۵۳.۳ میلیارد دلار از اوراق خزانه و اوراق بهادار ایالات متحده را فروخته است. بلژیک که معمولاً به عنوان محافظ دارایی‌های چین در نظر گرفته می‌شود، ۲۲ میلیارد دلار از اوراق خزانه داری را واگذار کرد. این ارقام تأکیدی بر تعهد مداوم چین به دلارزدایی است.

تا مارس ۲۰۲۴ بیش از نیمی از پرداخت‌های چینی به رنمینبی تسویه شد، در حالی که ۴۲.۸ درصد آن به دلار آمریکا بوده است. علاوه بر این، طبق داده‌های منتشر شده به‌وسیله بانک خلق چین، ذخایر طلای این کشور در سه ماهه نخست سال جاری به ۲۲۶۴.۸۷ تن افزایش یافت که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲۲۳۵.۳۹ تن بود که این میزان دو برابر میزان پنج سال گذشته است.

طبق اعلام گلدمن ساکس، تمایل خارجی‌ها برای تجارت دارایی‌ها بر حسب رنمینبی افزایش یافته است که به روند دلارزدایی به نفع پول چین کمک می‌کند. اوایل سال گذشته برزیل و آرژانتین اعلام کردند، اجازه تسویه حساب‌های تجاری به یوآن خواهند داد.

گسترش دلارزدایی

با شروع روند دلارزدایی جهانی بسیاری از کشورها با افزایش ذخایر طلای خود و استفاده از ارزهای ملی برای معاملات بین المللی، تنوع ذخایر خود را تسریع کرده‌اند.

در نشست وزیران دارایی و بانک‌های مرکزی آ.سه‌.آن در ماه مارس در اندونزی، سیاست‌گذاران درباره کاهش اتکای خود به دلار آمریکا، ین ژاپن و یورو و انتقال به ارزهای ملی مذاکره کردند. اوایل آوریل، رسانه‌های هندی گزارش کردند طبق اعلام وزارت امور خارجه (MEA)، هند و مالزی تسویه مبادلات تجاری خود را با استفاده از روپیه هند آغاز کردند. در حال حاضر، هند عمده تجارت انرژی خود را با روسیه به روپیه یا روبل انجام می‌دهد.

با سرعت گرفتن دلارزدایی، کشورهای بریکس تلاش‌های خود برای ایجاد ارز ذخیره جدید با پشتوانه سبدی از ارزهای مربوطه ادامه می‌دهند. به گفته یوری اوشاکوف، دستیار کرملین در مارس سامانه پرداخت بریکس مبتنی بر بلاک چین در دست راه‌اندازی است. 

اقدامات راهبردی بریکس

در حالت ایده‌آل، واحد پولی بریکس به این کشورها اجازه می‌دهد استقلال اقتصادی خود را با حفظ رقابت با سامانه مالی بین المللی موجود ابراز کنند. سامانه فعلی زیر سلطه دلار آمریکاست که حدود ۹۰ درصد کل معاملات ارزی را تشکیل می‌دهد. تا همین اواخر، نزدیک به ۱۰۰ درصد معاملات نفت به دلار انجام می‌شد، اما در سال ۲۰۲۳ نزدیک به یک پنجم معاملات نفت با ارزهای غیر دلاری انجام شد.

تاثیر بالقوه ارز جدید بریکس بر دلار آمریکا نامشخص است و کارشناسان هنوز در مورد ظرفیت آن برای به چالش کشیدن سلطه دلار بحث می‌کنند. طبق مقاله‌ای در Nasdaq.com، «هرگونه ارزی که در برابر دلار تثبیت می‌شود، با کاهش نفوذ دلار در جهان قدرت تحریم‌های آمریکا را تضعیف می‌کند.»

 سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه اخیر خود گفت، در اجلاس آتی بریکس در اکتبر دستور کار دلارزدایی محور مذاکرات خواهد بود.

بریکس همچنین بانک خود را در سال ۲۰۱۵ ایجاد کرد که اکنون به عنوان «بانک توسعه جدید» شناخته می‌شود. این بانک منابع لازم را برای پروژه‌های زیرساختی و توسعه پایدار در BRICS و دیگر بازارهای در حال ظهور و کشورهای در حال توسعه تأمین می‌کند.

در سال ۲۰۲۱، NDB کشورهای عضو خود را گسترش داد و بنگلادش، مصر، امارات متحده عربی و اروگوئه به عنوان اعضای جدید به آن پیوستند. در ماه مارس، هیئت مدیره آن چهل و سومین جلسه خود را در شانگهای به پایان رساند. در مدت جلسات، خط لوله پروژه قوی برای سال ۲۰۲۴ مورد بحث قرار گرفت که با اهداف توسعه کشورهای عضو NDB همسو بود.

بسیاری از کشورها به‌ویژه چین و روسیه متعهد به ایجاد جایگزینی برای ساختار مالی موجود هستند. افزودن موفقیت آمیز سامانه رقیب غرب، می‌تواند بسیاری از کشورهای جنوب جهانی را به سمت خود جذب کند. از همین روی، سیاست گذاران ایالات متحده باید با خویشتن‌داری بیشتر درباره استفاده از تحریم‌ها به عنوان اهرم فشار سیاست خارجی اقدام کنند، زیرا با توجه به فضای داخلی کنونی و بدهی فزاینده ملی، احتمال فشار تورمی وجود دارد.