به سمت دنیای پس از دلار پیش می رویم؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ قدرت و قوت دلار به بزرگی حوزه سیاسی آمریکا بستگی دارد، در زمانه ای که آمریکا دائما با بحران و تلاطم روبرو بوده و رقبای جدی ای در سرتاسر جهان پیدا میکند به نظر میرسد کم کم باید با دوره دلار هم خداحافطی کنیم، رعنا فروهر دستیار مدیر مسئول مجله تایم در فایننشال تایمز به این موضوع پرداخته است.

«جهانی سازی بی حد و حصر به پایان رسیده است». این تنها سخنی جنجالی در مقطع کنونی نیست که از دلایل روشنی نظیرعقب نشینی زنجیره های عرضه بین المللی در دوره پساکرونا گرفته تا جداشدن ایالات متحده و چین پدید آمده اند. حتی اگر جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده پیروز شود یا اگر اتحادیه اروپا در پاسخ به همه گیری کرونا بتواند به انسجام سابق خویش برگردد تصوش سخت است که ما بتوانیم به ذهنیت نئولیبرالی در دهه 1990 بازگردیم.

به احتمال زیاد جهان در آینده به سه قطبی - یا حداقل دو قطبی - تبدیل خواهد شد که در آن اصل محوری در تجارت، مهاجرت و جریان های سرمایه، منطقه گرایی خواهد بود. نشانه های این مختصات جدید برخی نگران کننده (مانند ناسیونالیسم در حال افزایش) و برخی دیگر کم خطرتر (مانند تمایل به اقتصادهای محلی مقاوم تر و فراگیرتر) هستند.

مجموع این دال ها یک سوال بزرگ را در ذهن برمی انگیزد؛ آیا ما وارد دنیای پسا دلار می شویم؟ ممکن است با توجه به اینکه بیش از 60 درصد از ذخایر ارزی جهان به دلار است و برای اکثر قریب به اتفاق تجارت جهانی نیز استفاده می شود، یک سؤال از بیهوده به نظر برسد. اقدامات اخیر فدرال رزرو ایالات متحده در بازارهای دلار در خارج از ایالات متحده، به عنوان پاسخی به بحران کرونا تسلط بیشتری برای دلار جهانی ایجاد کرده است. در نتیجه، بسیاری از مردم این متن را تکرار می کنند که «شما نمی توانید با فدرال رزرو مبارزه کنید». تسلط سیستم بانکی ایالات متحده و نقدینگی دلار که هر دو از سوی صندوق فدرال رزرو تقویت میشوند، به برتری بدون قید و شرط دلار آمریکا در سیستم مالی جهانی و بازارهای سرمایه به طور نامحدود منجر شده است.

برخی دیگر استدلال می کنند که "شما نمی توانید چیزی را جایگزین چیزی کنید". این بدان معنی است که حتی اگر چین ، روسیه و سایر کشورهای در حال ظهور بازار (و همچنین برخی از کشورهای ثروتمند مانند آلمان) دوست دارند از تسلط دلار فاصله بگیرند اما هیچ گزینه دیگری ندارند. این تمایل به ویژه در دنیایی که به طور فزاینده ای تسلیح شده است تقویت میشود. اقدامات اخیر پکن و واشنگتن را برای محدود کردن مشارکت بخش خصوصی در بازارهای سرمایه یکدیگر در نظر بگیرید. با این حال ، یورو که حدود 20 درصد از ذخایر جهانی را تشکیل می دهد، از نظر نقدینگی قابل مقایسه نیست و هنوز سؤالات بزرگی در مورد آینده یورو وجود دارد و بازار طلا گنجایش آنچنان را ندارد.

اما آمار اقتصادی ودلایل سیاسی وجود دارد که نشان میدهد چین اخیراً پوشش ریسک ارزش دارایی های دلاری خود خریدار بزرگ طلا بوده است. این کشور همچنین رژیم صرافی دیجیتالی خود و یوآن دیجیتال خود را آزمایش می کند و با این عمل به اولین کشور رمزنگاری شده توسط بانک مرکزی تبدیل می شود. می توان تصور کرد که با استفاده از این رمزارز در ابتکار یک جاده یک کمربند چین به عنوان یک جایگزین جذاب برای کشورها و مشاغل که می خواهند با یکدیگر تجارت کنند استفاده خواهد شد که بدون نیاز به استفاده از دلار برای محافظت از خطر نرخ ارز، کار ساده ای خواهد بود.

به نظر میرسد این به تنهایی نمیتواند چالش جدی ای برای دلار ایجاد کند، اگرچه کافی بود وزیر وزارت خزانه داری پیشین ایالات متحده، هنک پائولسون(مردی که به راحتی اظهار نظر نمی کند)، را برای نوشتن مقاله اخیر در مورد آینده دلار بنویسید. اما در خلاء اتفاق نمی افتد.

برنامه کمیسیون اروپا برای تقویت بودجه با صدور اوراق بدهی که با پرداخت مالیات در سطح اتحادیه اروپا بازپرداخت می شود، می تواند به پایه و اساس اتحادیه مالی واقعی و در نهایت ایالات متحده اروپا تبدیل شود. اگر این اتفاق بیفتد، می توانم تصور كنم افراد بیشتری می خواهند یورو بیشتری را نگه دارند.

همچنین می توان تضعیف مداوم روابط بین ایالات متحده و عربستان سعودی را تصور کرد که به نوبه خود دلار را تضعیف می کند. از میان دلایل بسیاری که بانکهای مرکزی و سرمایه گذاران جهانی برای نگه داشتن دلار آمریکا دارند، نکته مهم این است که قیمت نفت به دلار است. ادامه اقدامات عربستان سعودی برای تضعیف شیل آمریکا باعث برهم خوردن روابط دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریكا و ریاض شد. بعید است که رئیس جمهور آینده بایدن که احتمالاً از مواضع طرفدار باراک اوباما پیروی می کند ، آن را بتواند ترمیم کند.

رابرت کپلان ، رئیس فدرال دالاس اخیراً به من گفت که حتی با وجود این قیمت پایین،  استقلال انرژی برای ایالات متحده «از نظر استراتژیک» مهم است و «هنوز در آینده تولید قابل توجهی از شیل در آمریکا وجود خواهد داشت». پس چه کسی خلاء سعودی را پر می کند؟ احتمالاً چین که تمایل دارد قیمت نفت در یوآن قیمت گذاری شود. دنیای جداشدگی ممکن است دنیایی باشد که به دلار کمتری نیاز دارد.

سرانجام، سؤالاتی در مورد حمایت غیرقانونی فدرال رزرو از هزینه های دولت آمریكا در پی شیوع کرونا وجود دارد که درباره سیاسی بودن عرضه پول میپرسد. مسئله در اینجا واقعاً خطری برای تورم به سبک جمهوری ویمارآلمان در دهه 1920 نیست بلکه  بیشتر بر سر اعتماد است. برخی از مردم استدلال می کنند که دلار یک ارز جهانی است و ارزش آن به درک خود آمریکا وابسته نیست. مطمئناً وقایع چند سال گذشته این دیدگاه را پشتیبانی می کند.

اما ممکن است محدودیتی برای این قطع ارتباط وجود داشته باشد. ایالات متحده تا زمانی که از نظر سیاسی معتبر باقی بماند می تواند از نظر اقتصادی بسیار از بین برود، اما اگر اینگونه نباشد، کمتر از این اتفاق خواهد افتاد. همانطور که اخیراً بیل ژانوی که اقتصاددان و فرد متمولی است به من گفت: «اقتصاد آمریكا در زمستان 1932-3 پس از آنكه [هربرت] هوور در پاسخ به ركود اقتصادی همه اعتماد به نفس خود را از دست داد و اعتماد به بانک ها با اعتماد به دولت از بین رفت» ممکن است روزی اعتماد به دلار و اعتماد به آمریکا دوباره از بین برود.