به گزارش راهبرد معاصر؛ در دوران حضور آمریکا در توافق هسته ای، ایران تنها 5 هزار سانترفیوژ از مدل قدیمی برخوردار بود و ذخایر اورانیوم غنی شده 300 کیلوگرم را حفظ می کرد و راکتور هسته ای آب سنگین اراک هم با بتن پر شده بود. علاوه بر این؛ تاسیسات اورانیوم غنی سازی فردو و نطنز تغییر کاربری دادند و در راستای اهداف پژوهشی، صنعتی و پزشکی تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار گرفتند. بر اساس توافق هسته ای، دستیابی تهران به سلاح هسته ای معروف به دوره « Breakout» از چند ماه به یک سال تمدید شده است.
اما با وجود پای بندی ایران به تعهدات برجامی؛ از دیدگاه ترامپ؛ این توافق در مقابله با رفتار منطقه ای ایران از جمله حمایت از گروه های نیابتی منطقه ای، آزمایش های موشکی بالستیک موثر نبوده است. سرانجام در 8 می 2018م پرزیدنت دونالد ترامپ تصمیم بر خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و تحریم هایی را که بر اساس برجام لغو شده بودند را بازگرداند. دولت ترامپ با اتخاذ اقدامات تنبیهی موفق شده یک رژیم تحریمی بی سابقه ای علیه ایران ایجاد کند که نه تنها تقریبا از کلیه معاملات و فعالیت های تجاری بین ایران و ایالات متحده جلوگیری ، بلکه برای ممانعت از گسترش فعالیت های تجاری سایر کشورها با ایران از تهدید تحریم های ثانویه استفاده کرده است. دولت ترامپ سعی می کند با تشدید کارزار فشار حداکثری زمینه تامین مالی ایران از گروه های نیابتی همسو با ایران در منطقه جلوگیری نماید.
پرزیدنت دونالد ترامپ با صدور یک فرمان اجرایی بر تحریم ثانویه علیه ایران تاکید کرد و اوفک مجددا هفتصد نهاد و اتباع ایرانی را در فهرست اتباع خاص تعیین شده (SDN) قرار داد و مجوز عمومی H را که شرکت های خارجی متعلق یا تحت کنترل اتباع آمریکایی می توانستند با ایران تجارت کنند را لغو کرد.
اما نکته قابل توجه این است که بر اساس استثنائات وزارت امور خارجه آمریکا؛ تعدادی از کشورها قادر به ادامه واردات نفت خام از ایران بودند ، اما مشروط بر این که آن ها هر شش ماه باید مقدار قابل ملاحظه ای از خرید نفتی خود را کاهش دهند. در نتیجه یک سال و نیم پس از اعلام تصمیم آمریکا بر خروج از برجام؛ باعث کاهش 80 درصدی صادرات نفت ایران شده است.
در مسیر استراتژی فشار حداکثری، کاخ سفید در سپتامبر 2019م اعلام کرد که دیگر معافیتی صادر نمی کند و هر کشوری از ایران نفت خریداری کند با تحریم های آمریکا مواجه خواهد شد. دونالد ترامپ در کنار اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران؛ وعده داد در راستای سیاست « فشار حداکثری» برای حل تهدیدات هسته ای، برنامه موشک های بالستیک ایران، فعالیت های تروریستی و سایر اقدامات بی ثبات کننده این کشور در خاورمیانه تلاش خواهد کرد.
در طی دو سال گذشته؛ پرزیدنت دونالد ترامپ تحریم های ثانویه علیه ایران را گسترش داده است. با توجه به این که بخش های انرژی، پتروشیمی، حمل و نقل و خودروسازی قبلا در معرض تحریم های آمریکا قرارداشته اند؛ اکنون دولت درصدد پیدا کردن بخش های جدیدی برای تحریم می باشد. در ماه مه 2019م دونالد ترامپ فرمان اجرایی صادر کرد که اگر شرکت های غیرآمریکایی در بخش های آهن، فولاد، آلومینتیوم و مس ایران مشغول تجارت هستند با مجازات تحریمی آمریکا روبرو خواهند شد. در ژانویه 2020م، پرزیدنت دونالد ترامپ در یک فرمان اجرایی دیگر تهدیدات تحریمی علیه اشخاص غیرآمریکایی درگیر در تجارت با ایران در بخش های ساخت و ساز، معدن، تولید یا نساجی توسعه داد.
با این وجود، وقتی نتایج سیاست فشار حداکثری مد نظر ترامپ را مورد بررسی قرار می دهیم؛ دولت نه تنها در تحصیل « توافق بهتر» با ایران با شکست روبرو شده؛ بلکه آن ها نتوانستند هیچ یک از اهداف مدنظر ترامپ پس از خروج آمریکا از برجام را برآورده سازند. علاوه بر این تصمیم دولت آمریکا برای خروج از توافق هسته ای باعث افزایش شکاف بین ما و اعضای دیگر گروه 5+1 شده است و این امر فشارهای سیاسی بین المللی بر ایران را تضعیف بخشیده است.
بدین ترتیب سیاست آمریکا در طی دو سال گذشته به هیچ یک از اهداف اعلامی خود نرسیده است. در واقع پس از خروج آمریکا از برجام، فعالیت های منطقه ای ایران افزایش یافته است. در ژانویه 2020 ایران در واکنش به ترور قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در بغداد؛ بیش از 10 موشک بالستیک به سمت دو پایگاه هوایی عراق شلیک کرد که در آن نیروهای آمریکایی مستقر بودند. در حالی که دونالد ترامپ در ابتدا جراحات وارده به نیروهای آمریکایی را در جریان این حمله « بسیار جدی» نمی دانست اما وزارت دفاع آمریکا در گزارشی گفت که در طی این حملات بیش از 100 نفر از اعضای پرسنل آمریکا به آسیب دیدگی مغزی دچار شده اند.
پرزیدنت دونالد ترامپ می تواند به تلاش و اقدامات خود برای تحمیل خسارت اقتصادی به ایران ادعای مشروعیت کند اما با چه هدفی؟ رویکرد وی از زمان خروج از برجام تاکنون به هیچ یک از اهداف سیاسی اعلامی خود دست نیافته است. حماقت رویکرد ترامپ بیشتر در تحریم های آمریکا علیه ایران در دوران اپیدمی کروناویروس به چشم می خورد. اگر چه تحریم های آمریکا برای حمایت های بشردوستانه به ایران معافیت ها و مجوزهای صادر کرده است اما دولت ترامپ تاکنون در یک جنگ روانی عمومی با ایران گرفتار شده است. تحریم های ایالات متحده آمریکا در دوران دولت ترامپ به جای تغییرات سیاسی در فعالیت های ایران در منطقه؛ تنها منجر به انزوای اقتصادی این کشور شده است. در بحبوحه اپیدمی کروناویروس جهانی؛ جلب حمایت های بین المللی برای کمپین فشار حداکثری علیه ایران دشوارتر از همیشه شده است.
نویسنده این گزارش اگر چه معتقد است کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران؛ در حوزه اقتصادی با موفقیت هایی همراه بوده، اما در حوزه نتایج سیاسی و تغییر رفتارهای منطقه ای ایران هیچ تاثیر محسوسی دیده نمی شود. بنابراین دولت آمریکا باید در کنار بهره گیری از ابزار تحریم ها، با همکاری جامعه بین الملل و شرکای اروپایی و غیراروپایی خود زمینه فشار گسترده تر علیه ایران را فراهم سازند تا از این طریق فعالیت ها و توانایی ایران در حوزه های هسته ای، موشکی و رفتار منطقه ای محدود شود. بنابراین وی در یک توصیه سیاسی خواهان تغییر راهبرد فشار حداکثری بر اساس گام های زیر می باشد:
الف: کنار گذاشتن رویکرد « همه یا هیچ چیز» استراتژی فشار حداکثری در مقابل ایران و تاکید بر حل و فصل مسائل خاص و مورد به مورد
ب:کنار گذاشتن فهرست مطالبات غیرواقع گرایانه درخواست شده از ایران و تاکید بر ائتلاف سازی و راه حل مذاکره با ایران بر سر مسائل قابل توافق مانند برنامه هسته ای، آزمایش موشک های بالستیک و بحث تبادل زندانیان
ج:تهیه چارچوب تحریمی خاص برای تغییر رفتار ایران در منطقه:
د:اتحاذ اقدامات و گام های اعتمادساز برای کسب حمایت های بین المللی از برنامه های تحریمی آمریکا و راه حل های مذاکره با ایران