اهداف اردوغان از عادی‌سازی روابط با سوریه چیست؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه چند ماه اخیر بارها بر موضوع پایان دوره تنش و لزوم عادی‌سازی روابط ترکیه با سوریه تأکید کرده است. وی ماه ژوئن گفت، قصد دارد به ‌زودی با بشار اسد دیدار کند. اوایل ژوئیه نیز در حاشیه نشست سران ناتو در واشنگتن، در کنفرانسی مطبوعاتی از تمایل برای دیدار با بشار اسد و احیای روابط ترکیه و سوریه خبر داد و گفت: دو هفته پیش از اسد خواستم در ترکیه یا در کشور ثالث دیدار کنیم. 
 
در روزهای اخیر اردوغان پیش از سفر به نیویورک در راستای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره روابط با سوریه اعلام کرد، آنکارا در زمینه دیدار با اسد در چارچوب عادی‌سازی روابط دوجانبه منتظر پاسخ دمشق است. اردوغان افزود، آنکارا تمایل خود را برای دیدار با رئیس جمهور سوریه ابراز کرده و منتظر پاسخ طرف سوری است.
 

فضای تبلیغاتی و اجتماعی ضد مهاجران سوری در ترکیه به وجود آمده است و مدتی پیش، مغازه‌ها و خانه‌های صدها آواره سوری در شهرهای مختلف مورد حمله ترک‌ها قرار گرفت

حال این پرسش به ذهن متبادر می‌شود، دلیل تمایل رئیس‌جمهور ترکیه برای ازسرگیری روابط با سوریه پس از یک دهه تنش و مداخله نظامی چیست؟ در پاسخ می‌توان گفت، تلاش‌های اخیر اردوغان برای ازسرگیری روابط با سوریه ناشی از مؤلفه‌های متعدد و چندجانبه است.

یکی از عواملی که موجب شد اردوغان در زمینه پرونده سوریه نگاه خود را تغییر دهد، به پرونده آوارگان سوری بازمی‌گردد. آمار رسمی وزارت کشور ترکیه نشان می‌دهد، بیش از 3.5 میلیون آواره‌ سوری ساکن شهرهای مختلف این کشور هستند. اکنون که ترکیه در بحران اقتصادی گسترده قرار گرفته است، برخی جریان‌های سیاسی داخلی، عامل تورم و بحران اقتصادی کشور را ناشی از آوارگان سوری می‌دانند.
 
در نتیجه، فضای تبلیغاتی و اجتماعی ضد مهاجران سوری در ترکیه به وجود آمده است و مدتی پیش، مغازه‌ها و خانه‌های صدها آواره سوری در شهرهای مختلف مورد حمله ترک‌ها قرار گرفت. با توجه به این تحولات، اردوغان می‌خواهد با عادی‌سازی روابط با دمشق، زمینه‌ بازگشت آوارگان سوری را فراهم کند.
 
گفته می‌شود یکی از دلایل ناکامی حزب عدالت و توسعه در انتخابات ماه مارس نارضایتی‌ها و اعتراضات فزاینده به حضور بیش از 3 میلیون پناهجوی سوری در کنار تورم افسارگسیخته بوده است. این عوامل فشار بر اردوغان را برای رسیدگی به وضعیت پناه جویان افزایش داده است. در واقع مشکل پناه جویان سوری در کنار وخیم‌تر شدن شرایط اقتصادی ترکیه، به چالش سیاسی و امنیتی جدی برای این کشور و حزب عدالت و توسعه تبدیل شده و از دید آنکارا، بهترین راه حل برای برون رفت از مشکل خروج منظم آوارگان سوری از این کشور است.
 
علاوه بر این، یکی دیگر از اهداف و انگیزه‌های دولت اردوغان از عادی‌سازی روابط با دولت سوریه جنبه اقتصادی است. اردوغان می‌خواهد در سود عظیم بازسازی سوریه شریک شود، در زمینه‌های اکتشاف و استخراج گاز طبیعی و نفت با دولت سوریه همکاری و در عین حال، شهرهای سوریه را به بازار مصرف کالاهای ترکیه تبدیل کند.
 
تمایل رئیس جمهور ترکیه برای عادی‌سازی روابط با سوریه جنبه امنیتی نیز دارد. از حیث امنیتی، ترکیه نگران است یگان‌های مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد)، به دنبال ایجاد منطقه خودمختار در مناطق کردنشین سوریه در مرزهای ترکیه باشند. انتخابات ریاست ‌جمهوری آینده آمریکا و احتمال پیروزی دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواهان انگیزه ترکیه را برای ازسرگیری مذاکرات برای احیای روابط با دمشق مضاعف کرده است. این سناریو مطرح می شود، ترامپ در قیاس با جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به حفظ حضور نیروهای آمریکایی در سوریه تمایل کم‌تری داشته باشد، زیرا ترامپ در دوران ریاست جمهوری اش خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را کلید زد.
 

یکی دیگر از اهداف و انگیزه‌های دولت اردوغان از عادی‌سازی روابط با دولت سوریه جنبه اقتصادی است

هرچند ترامپ زیر فشارها این فرایند را متوقف کرد، اما اگر به قدرت بازگردد، ممکن است روند عقب‌نشینی را کامل کند. خروج نیروهای آمریکا به نیروهای دموکراتیک سوریه کمک می‌کند کنترل خود را بر این منطقه تقویت کنند. بنابراین آنکارا متوجه شده است باید به سرعت و پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای مقابله با این سناریو به سمت دمشق گام بردارد.

در مجموع، آنکارا با دو موضوع اصلی مربوط به سوریه مواجه است؛ نخست، جلوگیری از ایجاد ساختارهای سیاسی مستقل کُردی در شمال سوریه و دوم، بازگرداندن آوارگان سوری مقیم ترکیه به کشورشان. در مقابل، دمشق از آنکارا می‌خواهد به اشغال مناطق شمال سوریه پایان دهد، نیروهایش را از خاک سوریه خارج کند و از حمایت مالی و نظامی مخالفان مسلح دولت مرکزی سوریه دست بردارد. مانع و چالش اصلی پیش‌روی عادی‌سازی روابط دو کشور، ترکیه است که به شروط سوریه عمل نمی کند.