هفتاد سال با بنیامین نتانیاهو؛ نخست وزیر رو به افول

به گزارش راهبرد معاصر؛ 21 اکتبر (29 مهر) امسال بنیامین نتانیاهو 70 ساله شد. در این مدت چهار بار در مقام رهبر حزب لیکود مامور تشکیل کابینه بود، اما نتوانست پنجمین تشکیل دولت خود را در آستانه 70 سالگی جشن بگیرد. نتانیاهو تنها نخست وزیر تاریخ اسرائیل است که پس از تاسیس این رژیم، در آن به دنیا آمد و البته اولین فردی بود که علی رغم کسب بیشترین کرسی های پارلمان، نتوانست دولت تشکیل دهد.

نتانیاهو در 21 اکتبر 1949 کمی بیش از یکسال از تاسیس رژیم صهیونیستی، در تل آویو متولد شد. خانواده او بین سالهای 1956 تا 1958 و 1963 تا 1967 در آمریکا زندگی کردند. بنیامین نتانیاهو دارای مدرک کارشناسی در رشته معماری، کارشناسی ارشد در مدیریت اجرایی از دانشگاه‌ام‌آی‌تی و مدرک دکترای علوم سیاسی از هاروارد است. اما در فواصلی که در آمریکا به سر می برد برای حضور در جنگ های 1967 و 1973 به اسرائیل برگشت تا در قالب نیروی تکاور در جنگ حضور داشته باشد. او به مدت پنج سال در واحد چریکی ارتش خدمت کرد و سپس به آمریکا بازگشت و در مقطع دکترا در هاروارد به تحصیل پرداخت.

ازدواج اول او زمانی صورت گرفت که در بوستون تحصیل می­کرد. حاصل این ازدواح دختری به نوا بود. اما این ازدواج به طلاق انجامید و نتانیاهو پس از آن دوبار دیگر نیز ازدواج کرد. وی اکنون با سارا بن آرتزی، همسر سوم خود و دو پسرش زندگی می­کند.

ورود نتانیاهو به دنیای سیاست

فعالیت سیاسی نتانیاهو با کسب مقامی در سفارت رژیم صهیونیستی در واشنگتن شروع شد. نمایندگی این رژیم در سازمان ملل در سال 1984 مهمترین مقام سیاسی وی به شمار می رفت. در همان سال و پیش از آنکه چهل ساله شود، وارد کنست (پارلمان اسرائیل) شد و معاونت وزارت خارجه دولت اسحاق شامیر را بر عهده گرفت. با کنارگیری شامیر از رهبری لیکود در سال 1993، نتانیاهو جای او را پر و با پیروزی در انتخابات، عنوان جوان ترین نخست وزیر اسرائیل را از آن خود کرد. رویکرد سیاسی وی در قبال فلسطین همواره افراطی و رادیکال بود. با این حال علی رغم مخالفتش با تاسیس کشور مستقل فلسطین و واگذاری زمین در برابر صلح، تحت فشار آمریکا بخشی از مناطق تحت تسلط رژیم صهونیستی را به فلسطینی­ ها داد. همچنین در سال 1997  بیش از 80 درصد شهر الخلیل را به حکومت خودگردان فلسطین واگذار کرد و سال بعد از ان نیز بخش های دیگری از کرانه باختری را نیز به فلسطینی ها سپرد. مجموع این اقدامات موجب شد تا حمایت از نتانیاهو در داخل به شدت کاهش یابد و احزاب راستگرا از ائتلاف با دولت کناره بگیرند. این مساله موجب انحلال دولت در سال 1998 شد.

در انتخابات 1999، نتانیاهو نتوانست آرا را جلب کند. سیاست های متناقض او در خصوص صلح و متهم شدن متحد اصلی او به کلاهبرداری و رشوه موجب شکست در انتخابات و واگذاری پست نخست وزیری به ایهود باراک از حزب کارگر شد. اما انتخابات زودهنگام در سال 2001، فرصت دوباره ای برای بازگشت نتانیاهو به قدرت بود. او در دولت شارون پست وزارت خارجه و دارایی را بر عهده داشت که در نهایت در سال 2005 در  در اعتراض به طرح خروج شهرک‌نشینان اسرائیلی از غزه از پست خود در وزارت دارائی استعفا داد. در همان سال شارون با ترک لیکود و تشکیل حزب میانه رو کادیما، شرایط را برای رهبری نتانیاهو در لیکود فراعم کرد. اما او نتوانست در انتخابات 2006 موفق شود و فقط 12 کرسی در کنست به دست آورد.

اما انتخابات سال 2009 و کسب 27 کرسی توسط لیکود، سرآغازی برای چهار دوره نخست وزیری نتانیاهو بود. او با ایجاد ائتلاف با احزاب اسرائیل خانه ما، شاس و چند حزب راست گرای کوچک دیگر، موفق شد دولت تشکیل دهد.   در این دوران نتانیاهو تلاش کرد تجربه مهمی که از اولین دوره نخست وزیری خود به دست آورده بود را عملیاتی کند: عدم عدول از اصول احزاب راستگرا. او اعلام کرد تشکیل کشور مستقل فلسطین تنها در صورتی مورد پذیرش واقع می شود که اسرائیل به عنوان کشور یهودی به رسمیت شناخته شود. نتانیاهو همچنین پیش نویس معافیت یهودیان هاردی از خدمت سربازی را در دولت مطرح کرد، موضوعی که موجب اختلاف نظر جدی بین احزاب تشکیل دهنده ائتلاف شد. در همین زمان نارضایتی های اقتصادی رو به افزایشی در میان طبقه متوسط و جوانان شکل گرفت که به صورت اعتراضات گسترده خیابانی بروز پیدا کرد. نتیجه این روند، برگزاری انتخابات زودهنگام بود.

با این حال در انتخابات سال 2013 نیز، نتانیاهو مجددا ائتلاف قبلی را میان احزاب اسرائیل خانه ما و چند حزب راستگرای دیگر برقرار کرد. اما اختلافات بر سر مسائل بودجه و لایحه بحث برانگیز تعریف اسرائیل به عنوان کشور یهودی، موجب شد تا بازهم زودتر از موعد، انتخابات پارلمانی برگزار شود.  نتانیاهو برای چهارمین بار نیز دولت خود را از نتیجه انتخابات سال 2015 تشکیل داد. ولی آنچه در این دوره سایه سنگینی بر اقدامات نخست وزیر انداخته بود، اعلام جرم علیه وی و همسرش در خصوص رشوه، کلاهبرداری و سوء استفاده از اعتماد عمومی بود.

آغاز افول سیاسی نتانیاهو

در فوریه 2018 پلیس رژیم صهیونیستی اعلام کرد شواهد کافی برای اتهامات علیه نتانیاهو در خصوص دو پرونده رشوه و کلاهبرداری در دست دارد. در پرونده نخست وی متهم است حدود 300 هزار دلار رشوه به عنوان هدیه از سرمایه داران یهودی دریافت کرده است. در پرونده دوم نیز متهم به زد و بند با «ارنون موزس» صاحب امتیاز روزنامه معروف "یدیعوت آحرونوت" است تا پوشش مثبتی از او و فعالیت هایش در این روزنامه منعکس شود و روزنامه خصوصی "اسرائیل هیوم" (اسرائیل امروز) یعنی رقیب یدیعوت آحارونوت توسط دولت زیر فشار قرار گیرد.

اما مشکل اساسی که موجب بروز بن بست سیاسی امروز رژیم صهیونیستی نیز شده است به موافقت نتانیاهو با آتش بس با حماس در نوامبر 2018 برمی گردد. بااین اقدام اویگدور لیبرمن، وزیر دفاع ضمن کاپیتولاسیون خواندن این کار، از سمت خود استعفا داد؛ با خروج لیبرمن از دولت حزب اسرائیل خانه ما نیز ائتلاف با دولت خارج شد. این در حالی بود که این حزب همچنان بر سر پیش نویس معافیت یهودیان هاردی از خدمت سربازی با لیکود اختلاف نظر اساسی داشت.

در این شرایط نتانیاهو از تصمیم خود مبنی بر برگزاری انتخابات زودهنگام در آوریل 2019 خبر داد. اما این بار به رغم کسب بیشترین کرسی توسط لیکود، نتانیاهو نتوانست دولت ائتلافی تشکیل دهد. به همین دلیل برای بار دوم مردم سرزمین­های اشغالی در سپتامبر پای صندوی های رای رفتند.

نتیجه آرا در دومین انتخابات سال جاری، کسب 33 کرسی توسط حزب آبی-سفید و 32 کرسی توسط لیکود بود. به دلیل آنکه نتانیاهو شانس بیشتری برای ائتلاف داشت، فرصت تشکیل دولت به وی سپرده شد اما پس از پایان مهلت قانونی 28 روزه، و همزمان با سالروز 70 سالگی­اش، اعلام کرد در تشکیل دولت ائتلافی شکست خورد. براین اساس وی نتوانست رکورد حضور در مقام نخست وزیری برای پنجمین بار را از آن خود کند.  از این رو شاید وضعیت کنونی نتانیاهو را بتوان سرآغازی برای افول قدرت سیاسی وی دانست.

دیدگاه های سیاسی نتانیاهو

از بنیامین نتانیاهو به عنوان چهره ای افراطی یاد می شود. رویکرد اصلی وی به تبع از اصول حزب لیکود، تشکیل کشوری یهودی در قلب سرزمین فلسطین و انتخاب قدس شریف به عنوان پایتخت واحد و ابدی اسرائیل است. او مخالف بازگشت آوارگان فلسطینی و متوقف کردن شهرک سازی های یهودی نشین است. از بین رفتن ائتلاف دو دولت اخیر وی نیز در نتیجه حمایتش از معافیت سربازی جوانان هاردی (یهودیان اولترا ارتدکس) بود. همچنین در آخرین انتخابات پارلمانی نیز مهمترین شعار نتانیاهو وعده الحاق بخش بزرگی از کرانه باختری رود اردن بود که البته نتوانست نظر افراد زیادی را به خود جلب کند.

همچنین نتانیاهو یکی از مخالفان سرسخت توافق هسته ای با ایران است. از نگاه او صنعت هسته ای ایران یک هدف دارد و آن هم دستیابی به سلاح هسته ای است که مهمترین تهدید برای موجودیت و امنیت اسرائیل خواهد بود. به همین دلیل نتانیاهو در زمان مذاکرات هسته ای دولت اوباما با ایران، رابطه گرمی با آمریکا نداشت و زمانی که ترامپ با شعار خروج از برجام وارد کارزار تبلیغاتی ایالات متحده شد، از وی حمایت کرد. با توجه به دیدگاه های تندروانه نتانیاهو در خصوص مسائل مربوط به دین یهود، فسلطینی ها و بحث گسترش ارضی، نظر حامیان احزاب راست گرایی مانند شاس و اتحاد یهودیت و تورات از اتهامات فساد مالی وی متاثر نشد. هرچند نتانیاهو امیدوار است با حضور در دولت وحدت ملی و یا برگزاری سومین انتخابات پارلمانی برای خروج از بن سیاسی، بتواند پرونده بررسی این اتهامات را به تعویق بیندازد.

سرنوشت سیاسی نتانیاهو

رژیم صهیونیستی و نتانیاهو تقریبا همسن هستند. نتانیاهو کمی بیش از یک سال پس از ظهور این رژیم، به دنیا آمد. اما هر دو در هفتاد سالگی با بحران سیاسی روبرو شدند. قریب به یک سال است که اسرائیل بدون دولت رسمی اداره می شود و تلاش ها برای تشکیل دولت بی نتیجه مانده است و با توجه به نوع و شدت اختلافات احزاب با یکدیگر، پیش بینی نمی شود فرصت گانتز برای شکل دادن به کابینه نیز دستاوردی داشته باشد. در همین حال نتانیاهو هم در همان روزی که ترامپ تولدش را تبریک گفت، رسما اعلام کرد قادر نیست احزاب را در یک ائتلاف حتی شکننده و با 61 کرسی گردهم آورد. بنابراین این سوال مطرح است که آیا تاریخ مصرف نتانیاهو در لیکود تمام شده است؟ هرچند فعلا بحثی درباره کنار زدن نتانیاهو از رهبری لیکود و معرفی چهره جدید برای هدایت این حزب و تشکیل دولت مطرح نیست، اما بعید نیست سایر اعضا درصدد حفظ اعتبار و آینده حزب برآیند؛ اقدامی که می تواند به خروج از بن بست سیاسی نیز منتهی شود.