آیا نتانیاهو از قدرت کنار زده می شود؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ بحران سیاسی در رژیم صهیونیستی از دی ماه سال گذشته و پس از تلاش دولت نتانیاهو برای تصویب پیش­ نویش قانونی در خصوص معافیت سربازی برای یهودیان اولترا ارتدوکس آغاز شد. طبق قانون تمام افراد بالای 18 سال باید دو سال و هشت ماه به عنوان سرباز خدمت کنند. خدمت وظیفه در نیروهای دفاعی شامل شهروندان عرب اسرائیلی نمی شود. همچنین جامعه یهودیان هاردی (اولترا ارتدوکس) نیز از خدمت سربازی معاف هستند. زیرا رهبران یهودیان هاردی عنوان می کنند حضور جوانان آنها در ارتش باعث انحراف شان از مسیر مذهب خواهد شد.

در همین راستا تلاش دولت نتانیاهو برای قانونی کردن این معافیت موجب شد تا حزب «اسرائیل خانه ما» به رهبری لیبرمن که در ان زمان وزیر دفاع بود، نسبت به آن واکنش منفی نشان دهد. این حزب که در طیف احزاب راستگرا قرار دارد به نشانه اعتراض از دولت ائتلافی نتانیاهو خارج شد. با کناره گیری حزب لیبرمن، روبرو شدن کابینه با حمایت شکننده 61 نماینده، نخست وزیر اسرائیل از تصمیم خود برای برگزاری انتخابات زودهنگام خبر داد. مطابق زمانبندی قانونی، انتخابات بعدی باید در نوامبر 2019 (آبان 1398) برگزار می­ شد اما نگرانی ها بابت به سقوط کشاندن دولت از سوی احزاب مخالف، موجب این تصمیم شد.

انتخابات در اوایل آوریل (اردیبهشت سال جاری) برگزار شد. اما به رغم کسب بیشترین کرسی­های پارلمان از سوی حزب لیکود به رهبری نتانیاهو، وی نتوانست دولت ائتلافی تشکیل دهد. ناکامی وی برای شکل دادن به پنجمین کابینه خود در 11 سال گذشته، زمینه­ساز برگزاری انتخابات دیگری در سپتامبر (شهریور) شد.

با این حال با اعلام نتایج دومین انتخابات نیز امید چندانی برای موفقیت شکل گیری دولت جدید پدید نیامد. در این انتخابات حزب آبی-سفید به رهبری گانتز 33 کرسی، حزب لیکود به رهبری نتانیاهو 32 کرسی، لیست مشترک (عربها) 13 کرسی، حزب شاس 9 کرسی، حزب اسرائیل خانه ما 8 کرسی، حزب اتحاد یهودیت و تورات 7 کرسی، حزب یامینا 7 کرسی، حزب کارگر-گشر 6 کرسی و حزب اتحاد دموکراتیک 5 کرسی به دست آوردند. این در حالی است که برای تشکیل دولت باید از مجموع 120 کرسی پارلمان، یک حزب 61 کرسی را به دست آورد یا حزبی که بیشترین کرسی را در اختیار دارد بتواند با ائتلاف با دیگر احزاب به حداقل 61 کرسی دست یابد.

براساس روال سنتی سیاسی در رژیم صهیونیستی، رئیس جمهور باید گانتز را به عنوان حزبی که بیشترین کرسی را در اختیار گرفته ، مامور تشکیل دولت می کرد اما روون ریولیون به دلیل شانس بیشتری که نتانیاهو در رسیدن به این هدف داشت، از وی خواست تا در مهلت 28 روزه کابینه خود را معرفی کند. اما نتانیاهو موفق نشد در این بازه زمانی نظر احزاب را جلب کند و در نهایت اعلام کرد قادر به تشکیل دولت نیست. در نتیجه، گانتز مامور تشکیل دولت شد.

گره تشکیل دولت در رژیم صهیونیستی کجاست؟

در تاریخ هفتاد ساله رژیم صهیونیستی هیچ حزبی نتوانسته به تنهایی دولت تشکیل دهد. از این رو "ائتلاف" مشخصه اصلی تمام دولت­هایی بوده که در اسرائیل قدرت را در اختیار داشتند.

اما به دلیل اختلافاتی که میان احزاب سیاسی وجود دارد، همواره نگرانی بابت شکنندگی ائتلاف­ ها وجود داشته است. در این راستا نخست­ وزیران مجبور می شدند وزارت خانه های اصلی یعنی دفاع و وزارت خارجه را به احزاب رقیب بسپارند تا ائتلاف شکل بگیرد، اقدامی که موجب بروز اختلافات، از بین رفتن ائتلاف و برگزاری زودهنگام انتخابات می شد. همین اتفاق در آخرین کابینه نتانیاهو نیز تکرار شد.

در وضعیت کنونی مهمترین شعار حزب آبی-سفید عبور از نتانیاهو است. آنها پس از کسب 33 کرسی در انتخابات شهریور اعلام کردند دولتی بدون نتانیاهو تشکیل می دهد. عدم رضایت از عملکرد وی موجب این مساله شده است. احزاب متحد گانتز، کارگر-گشر و اتحاد دموکراتیک است. شرایط حزب لیکود هم با 32 کرسی مشخص است. احزاب شاس و اتحاد یهودیت و تورات به عنوان نیروهای راست افراطی با این حزب در همپیمانی طولانی مدت هستند.

از سویی «لیست مشترک» که مجموعه چهار حزب عربی را شامل می­شود و در انتخابات اخیر 13 کرسی به دست آورده اند، پیش از این سابقه نداشته است از هیچ فردی برای تشکیل دولت حمایت کنند. اما آنها در شرایط موجود و برای حذف نتانیاهو از قدرت تصمیم گرفتند با گانتز ائتلاف کنند؛ اقدامی که بازهم گرهی از کار تشکیل دولت نخواهد گشود. زیرا هنوز حد نصاب 61 کرسی به دست نمی­ آید.

در طرف دیگر حزب «اسرائیل خانه ما» به رهبری لیبرمن مخالف جدی و سرسخت نتانیاهو در بحث تصویب قانون معافیت سربازی برای هاردی­ها و نیز منتقد جدی عملکرد ارتش در برابر سازمان های مسلح فلسطینی است. به همین دلیل این حزب حاضر نیست در دولتی حضور یابد که احزاب ارتدوکس افراطی به دنبال امتیازات ویژه هستند. بنابراین به نظر می­آید گره این مشکل در دست لیبرمن است. اما حزب اسرائیل خانه ما، تمایلی به حضور در کنار نیروهای عرب نیز ندارد.

در واقع تعارض منافع و تضاد دیدگاه­ ها در خصوص عملکرد دولت در مواجه با فلسطینی ها و یهودیان ارتدوکس موجب شده است سرزمین های اشغالی در 11 ماه گذشته با بحران سیاسی نبود دولت روبرو شوند. در این راستا شعارهای انتخاباتی نتانیاهو در خصوص وعده الحاق بخش بزرگی از کرانه باختری رود اردن به اسرائیل و همچنین تشدید حملات در عراق و سوریه علیه مواضع محور مقاومت در چند ماه گذشته، نتوانست نظر رای دهندگان را به خود جلب کند.

سناریوهای احتمالی برای تشکیل دولت در اسرائیل 

این نخستین بار است در اسرائیل که رهبر حزب پیروز در تشکیل دولت شکست خورده و در یک سال دو بار انتخابات پارلمانی برگزار شده است. اما به نظر می رسد ریولیون، رئیس جمهوری این رژیم عزم خود را جزم کرده است تا انتخابات دیگری برگزار نشود. وی به گانتز و نتانیاهو پیشنهاد داد دولت وحدت تشکیل دهند.

پیش از این چهار بار نتیجه انتخابات در اسرائیل به شکل گیری دولت وحدت ملی انجامیده است. طولانی ترین و مهمترین دولت وحدت ملی در سال 1984 تشکیل شد؛ زمانی که اشحاق شامیر رهبر حزب لیکود با شیمون پرز از جناج چپ میانه به توافق رسیدند و دوره چهار ساله نخست وزیری را بین خود تقسیم کردند.

اما به نظر می رسد این سناریو محقق نخواهد شد. زیرا هدف اصلی حزب آبی-سفید که شش ماه قبل تشکیل شد، کنار زدن نتانیاهو بود. اولین پیام یائیر لاپید از رهبران این حزب پس از انتخابات هم که اعلام کرد «نتانیاهو ناکام ماند و ما موفق شدیم» موید این مساله است. از سویی گانتز تمایلی ندارد با فردی متحد شود که در کسوت نخست وزیری علیه او اعلام جرم شده است و این موضوع در تاریخ اسرائیل سابقه نداشته ندارد.

رهبران این حزب درخواست نتانیاهو برای خارج کردن اسرائیل از بن بست سیاسی و تشکیل دولت وحدت ملی را نیز رد کردند. گانتز در این باره تاکید کرد: «اسرائیلی ‌ها یک دولت متحد می‌ خواهند اما من چنین دولتی را به رهبری خودم تشکیل می‌ دهم. ما حرف همه را می‌ شنویم، اما این را نمی ‌پذیریم که چیزی را به ما دیکته کنند. حزب آبی و سفید برنده است، در همین زمانی که من با شما صحبت می‌کنم ما 33 کرسی به دست آورده ‌ایم. اما نتانیاهو اکثریت لازم برای تشکیل ائتلاف مورد نظرش را به دست نیاورد.» موشه یعلون، از مسئولان ارشد حزب آبی-سفید هم عنوان کرد: «ما وارد ائتلافی که نتانیاهو رهبر آن باشد، نمی‌شویم.»

از سویی امکان حضور احزاب چپ گرا با «لیست مشترک» اعراب هم در یک دولت مقدور نیست. بنابراین گانتز روی این گزینه هم نمی تواند حساب کند.  راهکار دیگر معرفی چهره جدیدی از سوی لیکود به عنوان رهبر این حزب است تا دولت ائتلافی با محوریت لیکود در قالبی جدید شکل بگیرد. ولی به نظر نمی رسد نتانیاهو آماده کناره گیری از قدرت باشد. به ویژه آنکه وی با چند پرونده فساد اقتصادی با اتهاماتی همچون سوء استفاده از اعتماد عمومی، کلاهبرداری و ارتشاء روبرو است. کنار رفتن از قدرت به معنای در جریان افتادن روند قضائی و پیگیری این پرونده­ ها است. در حالی که اگر کماکان بتواند در قدرت بماند دست کم برای چند سال خیال وی از دردسرهای قضائیی راحت است.

راه حل آخر هم برگزاری سه باره انتخابات پارلمانی خواهد بود. اگرچه رئیس جمهوری اسرائیل وعده داده است از تمام توان خود برای جلوگیری از وقوع این اتفاق استفاده می کند اما بررسی شرایط و خواسته های احزاب نشان می دهد امکان ائتلاف وجود ندارد. در این میان پیش بینی می شود شانس حزب آبی-سفید بیشتر خواهد شد. این حزب در 6 ماهی که از تشکیل آن می گذرد موفق شد بیشترین کرسی ها را در اختیار بگیرد. تنها برگ برنده گانتز مانور بر ناکارآمدی نتانیاهو است؛ موضوعی که حتی احزاب چهارگانه اعراب را نیز وادار به واکنش کرد. بنابراین احتمال دارد این بار مردم سرزمین های اشغالی برای خروج از بن بست سیاسی بر تعداد کرسی های حزب آبی-سفید بیفزایند.