تحولات جدید در بازار صرافی های ارز دیجیتال ایران پس از بحران‌ها

به گزارش رابهرد معاصر؛ حوادثی همچون هک صرافی‌های داخلی، اعمال تحریم‌های خارجی، قطع دسترسی ایرانیان به پلتفرم‌های بین‌المللی و نبود چارچوب‌های قانونی مشخص، فضای مبهمی ایجاد کرده بود. اما اکنون، نشانه‌هایی از انسجام و نوسازی در این بازار به چشم می‌خورد؛ تحولی که بیشتر متکی بر بومی‌سازی، افزایش شفافیت و تعامل محتاطانه با حاکمیت است.

بازتعریف جایگاه صرافی ارز دیجیتال در ایران

پس از سلسله بحران‌هایی مانند هک صرافی نوبیتکس، مسدودسازی ناگهانی حساب‌های ایرانی در بایننس و دستگیری برخی مدیران پلتفرم‌های معاملاتی، صرافی‌های ارز دیجیتال دیگر تنها یک بستر خرید و فروش ساده نیست. امروز این پلتفرم‌ها نقش واسطه مالی، مرکز احراز هویت، مرجع اعتمادسازی و گاهی حتی نهاد آموزشی را برعهده دارند.

طبق آماری که توسط سندباکس بانک مرکزی منتشر شده، تعداد کاربران فعال صرافی‌های ارز دیجیتال داخلی در ایران در سال ۱۴۰۲ از مرز ۴ میلیون نفر عبور کرده است. همچنین، حجم معاملات روزانه این بازار در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ به‌طور میانگین بیش از ۷۵۰ میلیارد تومان برآورد شده است؛ رشدی قابل‌توجه نسبت به سال‌های پیش، با وجود همه فشارها.

راهبردهای جدید صرافی‌ ها برای بقا و رشد

در شرایطی که بسیاری از صرافی‌های بین‌المللی مانند کوکوین و بایننس، دسترسی کاربران ایرانی را محدود کرده‌اند، صرافی‌های داخلی تلاش کرده‌اند با پیاده‌سازی زیرساخت‌های امن‌تر، الگوریتم‌های AML/KYC و توسعه پشتیبانی گسترده، جای خالی نمونه‌های خارجی را تا حدی پر کنند.

به‌عنوان نمونه، صرافی تبدیل در گزارش فصلی خود اعلام کرده که نرخ احراز هویت کاربران جدید نسبت به سال قبل ۴۰ درصد افزایش یافته و بیش از ۹۰ درصد تراکنش‌ها با هویت کامل ثبت می‌شوند. همچنین، استفاده از کیف‌پول سرد در این صرافی و چند پلتفرم دیگر، تا حد زیادی ریسک هک و از دست رفتن دارایی‌ها را کاهش داده است.

دکتر علی مظاهری، پژوهشگر حوزه فین‌تک، می‌گوید:

«صرافی‌های ایرانی با تمرکز بر اعتمادسازی داخلی و رعایت حداقلی اصول رگولاتوری، توانسته‌اند خلا خروج از بازارهای جهانی را تا حدی جبران کنند. هرچند چالش‌های فناورانه و ریسک‌های سیاسی همچنان پابرجاست.»

مقایسه وضعیت پیش و پس از بحران‌ های عمده (۱۳۹۹–۱۴۰۳)

برای درک بهتر این وضعیت بد نیست نگاهی به جدول زیر بیندازیم.

چالش‌ های قانونی و مواضع نهادهای رسمی

یکی از مهم‌ترین تحولات در این حوزه، افزایش مداخلات قانونی و نهادسازی است. در سال ۱۴۰۲، شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای درباره ساماندهی مبادلات رمزارزی به تصویب رساند که در آن، صرافی‌ها ملزم به رعایت الزامات امنیت سایبری و شفاف‌سازی منشا تراکنش‌ها شدند. از طرفی، بانک مرکزی نیز اقدام به ایجاد سندباکس رمزارز کرده تا بتواند شرکت‌های نوآور را در فضایی کنترل‌شده مورد آزمون قرار دهد.

بااین‌حال، همچنان خلاهایی وجود دارد. برای مثال، هیچ‌کدام از صرافی‌های داخلی دارای مجوز رسمی فعالیت از یک نهاد مالی واحد نیستند و جایگاه قانونی آن‌ها میان نهادهای مختلف همچون مرکز ملی فضای مجازی، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در حال کشمکش است.

آینده محتمل برای صرافی ‌های ایرانی

تحولات اخیر، نشان از تمایل صرافی‌های ایرانی به عبور از وضعیت خاکستری و نزدیک شدن به مدل‌های رگولاتوری دارد. برخی از آن‌ها در حال همکاری با شرکت‌های امنیت سایبری داخلی و خارجی هستند تا زیرساخت‌های امن‌تری ارائه دهند. همچنین، پروژه‌هایی مانند ارائه توکن‌های بومی، توسعه NFT مارکت‌پلیس و ارائه خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی نیز در حال گسترش‌اند.

از سوی دیگر، کاربران نیز آگاه‌تر شده‌اند. افزایش تقاضا برای آموزش مفاهیم بلاک چین، تحلیل تکنیکال و ابزارهای دیفای، نشان می‌دهد جامعه فعال در این حوزه، دیگر تنها به خرید تتر یا بیت‌کوین اکتفا نمی‌کند، بلکه به‌دنبال استراتژی‌های متنوع سرمایه‌گذاری و تحلیل دقیق بازار است.

جمع ‌بندی

بازار صرافی‌های ارز دیجیتال ایران، پس از تجربه بحران‌هایی متعدد، اکنون در مسیر تثبیت نسبی قرار گرفته است. افزایش کاربران، بهبود زیرساخت‌های امنیتی، گرایش به شفاف‌سازی قانونی و شکل‌گیری نهادهای نظارتی همگی مولفه‌هایی هستند که می‌توانند آینده این بازار را رقم بزنند. البته تا تحقق یک چارچوب منسجم و رقابت‌پذیر با بازارهای جهانی، راه درازی در پیش است. اما روند موجود، گویای بلوغ تدریجی و افزایش تاب‌آوری این اکوسیستم است.