پاکستان منبع حفظ امنیت غرب آسیا خواهد شد؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ همزمان با ظهور پاکستان به عنوان ضامن امنیتی جدید در خاورمیانه و پر کردن خلاء امنیتی ناشی از سیاست‌های دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، حمله اسرائیل به دوحه در 9 سپتامبر نشان دهنده تغییر در جنگ اسرائیل علیه غزه بود، زیرا شرکای ایالات متحده دیگر از دستور کار افزایش هدف‌گیری اسرائیل مصون نیستند.

پاکستان نخستین محموله مواد معدنی کمیاب غنی‌شده خود را به عنوان بخشی از تفاهم‌نامه بلندمدت به ایالات متحده ارسال کرد

در حالی که واشنگتن با مشکل اعتبار در منطقه مواجه است، پاکستان برای توافق امنیتی منطقه‌ای جدید با عربستان سعودی مذاکره می کند تا از مشارکت سایر بازیگران در دفاع از امنیت کشورهای حوزه خلیج فارس اطمینان حاصل شود. پاکستان و عربستان سعودی مدت‌هاست روابط نزدیکی دارند، اما هرگز درباره توافق دفاعی-امنیتی رسمی به توافق دست نیافته بودند. پاکستان سابقه طولانی در اعزام نیرو به عربستان سعودی برای آموزش و نبرد دارد، که مهمترین آن سال ۱۹۷۹ در جریان «محاصره مکه» بود.

اسلام آباد تجربه استقرار نیروها را در خارج از مرزهای خود دارد که آن را به گزینه‌ای مناسب برای نقش آفرینی منطقه‌ای تبدیل می‌کند. با توجه به گرم‌تر شدن روابط اسلام‌آباد و واشنگتن نسبت به گذشته، شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان و عاصم منیر رئیس ستاد ارتش برای تجلیل از همکاری خود با ایالات متحده به کاخ سفید دعوت شدند.

همه این تحولات، پاکستان را در موقعیتی قرار می‌دهد که مدت‌ها آرزویش را داشته است؛ یعنی رهبری بازیگران مؤثر جهان اسلام با قدرت نظامی، رقابت با هند و بهره‌مندی از تسلیحات آمریکا به وسیله عربستان سعودی. علاوه بر این، پاکستان و ایالات متحده در تلاشند مشارکت خود را در استخراج مواد معدنی ضروری گسترش دهند.

پاکستان اوایل ماه جاری نخستین محموله مواد معدنی کمیاب غنی‌شده خود را به عنوان بخشی از تفاهم‌نامه بلندمدت به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به ایالات متحده ارسال کرد. اسلام‌آباد همچنین امیدوار است واشنگتن در بندر جدیدی در گوادر سرمایه‌گذاری کند که دسترسی ایالات متحده را به مواد معدنی حیاتی مورد نیاز برای حفظ رقابت‌پذیری‌اش در صنعت نیمه‌هادی تسهیل خواهد کرد.

پس از دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ، پاکستان از تضعیف روابط با ایالات متحده رنج برد. در این دوره اسلام آباد در جست وجوی سرمایه گذاری، فرصت های اقتصادی و مشارکت بلندمدت به پکن روی آورد که نتیجه آن کریدور اقتصادی چین-پاکستان و توسعه زیرساخت ها بود.

گرچه دو کشور همچنان شرکای راهبردی باقی می‌مانند، چین از تنوع بخشیدن به گزینه‌های امنیتی شرکایش و کاهش وابستگی کامل به ایالات متحده سود زیادی می‌برد. عربستان سعودی دهه‌هاست از پاکستان، به ویژه پس از تکمیل آزمایش سلاح‌های هسته‌ای خود، حمایت اقتصادی می‌کند تا هرگونه تحریمی را جبران کند.

با وجود این، چشم‌انداز اقتصادی فعلی پاکستان، به ویژه پس از سیل فاجعه‌بار امسال ناامیدکننده به نظر می‌آید و اسلام‌آباد به شدت به متحدی نیاز دارد تا به آن در غلبه بر بحران اقتصادی کمک کند. علاوه بر این، چین نیروهای خود را دور از مرزها مستقر نکرده است و نمی‌تواند مانند پاکستان ضامن امنیت منطقه‌ای باشد.

آنچه مسلم است، اینکه پاکستان در حال اقدامات دیپلماتیک است تا نشان دهد چگونه جایگاهش به عنوان کشور غیرمتعهد می‌تواند نه تنها برای ایالات متحده، بلکه برای بازیگران منطقه‌ای مفید باشد

پس از حملات اسرائیل به دوحه، کشورهای حوزه خلیج فارس چاره‌ای جز یافتن شریک راهبردی برای حفظ تعامل خود در منطقه نداشتند. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پیش تر برای حفظ امنیت یکدیگر همکاری داشتند، اما این همکاری محدود به اجرای قانون و موضع دفاعی بود، همانطور که در جریان «بهار عربی» اتفاق افتاد. برای مقابله با اسرائیل، کشورهای عربی به شریکی با قدرت و تخصص نظامی بسیار فراتر از توانایی‌های داخلی خود نیاز خواهند داشت.

در حاشیه جلسات مجمع عمومی سازمان ملل متحد، هیئت پاکستانی تلاش‌های زیادی برای حفظ موقعیت ممتاز خود پس از جنگ با هند در ماه می گذشته انجام داد. پاکستان از این رویارویی نسبتاً بدون آسیب بیرون آمد و قدرت نظامی و دیپلماتیکش را نشان داد.

شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان پس از حملات اسرائیل به دوحه با تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر دیدار و بر لزوم اتحاد جهان اسلام برای مقابله با تحریکات اسرائیل تأکید کرد. این موضوع نشان دهنده تمایل اسلام آباد برای ایفای نقشی تأثیرگذار در صحنه جهانی، به ویژه در دفاع از غزه است.

در حالی که جزئیات دقیق توافق جدید پاکستان و عربستان سعودی مشخص نیست، آنچه مسلم است، اینکه پاکستان در حال اقدامات دیپلماتیک است تا نشان دهد چگونه جایگاهش به عنوان کشور غیرمتعهد می‌تواند نه تنها برای ایالات متحده، بلکه برای بازیگران منطقه‌ای مفید باشد.

پاکستان همچنین روابط خود را با بنگلادش و سریلانکا تقویت کرده است که نشان دهنده تمایل این کشور برای اتخاذ موضعی قاطع پس از رد قطعی آتش بس میانجیگری شده به وسیله هند است. گرچه پاکستان همچنان با مشکلات اقتصادی و مالی دست و پنجه نرم می‌کند، اما تلاش‌های دیپلماتیک این کشور نشان می‌دهد امکان دارد برای ایفای نقشی جدید در محور خاورمیانه-جنوب آسیا آماده باشد.