بافتار جمعیتی و اقتصادی جولان

به گزارش راهبرد معاصر؛ جولان همواره برای رژیم صهیونیستی بسیار حائز اهمیت بوده است. در جنگ 6 روزه که در آن کشورهای عربی شکستی فاجعه‌بار از رژیم صهیونیستی خوردند بلندی‌های جولان که جزئی از خاک سوریه بود به اشغال صهیونیست‌ها درآمد. اسرائیل در سال 1981 به‌طور رسمی مناطق اشغالی جولان را ضمیمه سرزمین‌های اشغالی نمود؛ امری که بارها موجب اعتراض سازمان ملل و شورای امنیت قرارگرفته و هیچ‌گاه به‌عنوان بخشی از سرزمین رژیم جعلی صهیونیستی به رسمیت شناخته نشد.

از اردیبهشت 95 تاکنون نتانیاهو و بسیاری از سران رژیم صهیونیستی بارها از لزوم اتصال جولان به سرزمین‌های اشغالی به‌عنوان حداقل خواسته و آرزوی تل‌آویو از بحران سوریه در دیدارهایشان با سران کشورهای غربی و روسیه سخن به میان آورده‌اند.

اما از بهمن 96 که محور مقاومت پیروزی‌های حیاتی‌ای در حومه دمشق به دست آورد و پرونده بحران سوریه به پایان خود و مرحله سیاسی نزدیک‌تر می‌شود، باری دیگر صهیونیست‌ها اقدامات خود را در خصوص جولان افزایش دادند. به‌طور نمونه نتانیاهو در بهمن 96 گذشته در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ با گوترش دبیر سازمان ملل دیدار کوتاهی داشت و در این دیدار به او گفت که رژیم صهیونیستی هرگز به اشغال جولان پایان نمی‌دهد.

منطقه جولان به‌واسطه جایگاه استراتژیک و حساس آن به‌واسطه مشرف بودن آن بر سرزمین‌های مجاورش از جمله دمشق، حیفا و مناطق شمالی سرزمین‌های اشغالی که بخش عظیمی از جمعیت صهیونیست‌ها را شامل می‌شود، همواره حساسیت‌برانگیز بوده است. مسئله آب، انرژی، کشاورزی و ... از دیگر عواملی است که بر اهمیت جولان می‌افزاید.

اهمیت جولان برای رژیم صهیونیستی چنان بالاست که شاید بیراه نباشد که گفته شود تغییر وضعیت کنونی جولان و به رسمیت شناختن این منطقه به‌عنوان جزئی از سرزمین‌های اشغالی اسرائیل، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین خواسته تل‌آویو از بحران سوریه است. اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن قدس به پایتختی رژیم صهیونیستی و سپس انتقال سفارت از تل‌آویو به قدس موجب شده است برخی سران صهیونیستی از به رسمیت شناختن جولان به‌عنوان جزئی از خاک این رژیم باشند. خواسته‌ای که البته چندان هم به درازا کشیده نشد و در خرداد امسال ترامپ طی حکمی جولان را به‌عنوان بخشی از اسرائیل به رسمیت شناخت؛ اما این برای صهیونیست‌ها راضی کننده نیست.

دروزی‌ها و بافت اجتماعی جولان

بر اساس منابع در ژوئن 1967، نزديك به 148000 در جولان زندگي می‌کردند كه 90 هزار نفر آن‌ها از آن سال آواره شدند و به‌مرور، جمع زياد ديگري نيز مهاجرت كردند، به‌گونه‌ای كه اكنون از صاحبان اصلي اين منطقه، فقط 17000 دروزي و 3000 علوي در جولان زندگي می‌کنند.

همان‌گونه که گفته شد جولان برای صهیونیست‌ها بسیار حائز اهمیت است و لذا صهیونیست‌ها تلاش‌های فراوانی برای تغییر ماهیت بافت اجتماعی آن انجام داده‌اند. از بدو اشغال، اسرائيل به‌سرعت نسبت به گسترش شهرک‌های یهودی‌نشین در اين منطقه اقدام كرد. هرچند اين شهرک‌ها تراكم جمعيتي مهمي را در آنجا ايجاد نکرده‌اند، ولي جايگاه دفاعي و توليد محصولات زراعي آن غیرقابل‌انکار به نظر می‌رسد. اين مجموعه مسكوني- توليدي شامل شهر كزارين، 11 كيبوتس (مجتمع کشاورزی)، 3 روستاي نمونه گردشگري و 6 مركز خدماتي، 2 تعاوني كشاورزي است. در طي سال‌های اخير، رژيم صهيونيستي بر تعداد شهرک‌ها افزوده است.

گفتنی است ارتش اسرائیل در سال ۱۹۶۷ از ۱۳۰ هزار سکنه جولان بالغ بر ۹۰ هزار نفر را اخراج کرد که از این میان ۹ هزار نفر فلسطینی بودند. این رژیم برای تثبیت اقدامات خود، شهرک‌سازی در این منطقه اشغالی را در سال ۱۹۸۰ تصویب کرد، این مصوبه از سوی سازمان ملل رد شد اما صهیونیست‌ها شهرک‌سازی در این منطقه را به‌صورت منظم دنبال کرده و تاکنون بیش از ۳۰ شهرک صهیونیستی در آن ایجاد کرده‌اند که ۱۸ هزار تا 20 هزار صهیونیست در آن‌ها زندگی می‌کنند.

اسرائیل همواره تلاش کرده است روند افزايش شهرک‌نشینان، منظم و پيوسته باشد به‌گونه‌ای كه بر اساس اطلاعات مركز آمار رژيم صهيونيستي، از 1983 تا 2000، سالانه بيش از 500 نفر به تعداد شهرک‌نشینان افزوده‌شده و پس از آن نيز اين روند با افزايش بيش از 300 نفر در هر سال، با شيبي آرام‌تر ادامه يافته است. با جمعيتي حدود 40000 نفر، تراكم جمعيت اين منطقه در هر كيلومتر، حدود 40 نفر و تراكم صهيونيست‌هاي ساكن، كمتر از 20 نفر است، درحالی‌که وسعت اسرائيل در داخل مرزهاي 1948، حدود 22072 کیلومترمربع و جمعيت آن حدود 7 میلیون نفر است و تراكم جمعيتي آن در رتبه 36 تراكم در جهان، به حدود 325 نفر در هر كيلومتر می‌رسد.

گفتنی است افيق، آلون، انيعام، افني اتيان، بني يهودا، ايل رام، ايلي عاد، عين زيوان، گيشور، جيفـات، يوآف، حادنيس، حاسبين، كاناف، كازارين، كفارحيروف، معال جملا، ميروم جولان، ميفو حيما، ميزار، نيعوت جولان، نيفي اطيف، نوف، عوديم، اورتال؛ گملا؛ كيشيت؛ قدمات زيفي، رامات مغشيميم، راموت، سنير، شعال، يوناثان، كيلا، نمرود، آلوني هباشان و ناتور اسامي شهركهاي اسرائيلي ساخته شده در جولان است.

 بر اساس برخی آمار ۱۰ درصد از شهرک‌های یهودی‌نشین اسرائیل در این منطقه قرار دارند؛ و حدود 20 هزار نفر از یهودیان اسرائیلی در بلندی‌های جولان سکونت دارند و تنها ۲۰ هزار سوری در حال حاضر هنوز در جولان مانده‌اند. همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد از این 20 هزار نفر باقی‌مانده از ساکنان اصلی جولان پیش از اشغال 17000 دروزي و 3000 علوي هستند. دروزی ها در شهرهای عورا و عین‌نیت و غجر ساکن‌اند.

لذا در جمع‌بندی می‌توان این‌گونه گفت در حال حاضر، ۴۰ هزار نفر در بلندی‌های جولان زندگی می‌کنند که 20 هزار نفر یهودی‌اند و 20 هزار نفر باقی‌مانده از دوران پیش از اشغال. آنگاه دروزی‌ها حدود ۵۰ درصد از این جمعیت را تشکیل می‌دهند و این افراد خود را شهروندان سوری الاصل می‌دانند.

البته ناگفته نماند که در ابتدای امسال فاش شد که تلاش اسرائیل برای تغییر بافت اجتماعی جولان جدی‌تر از گذشته ادامه دارد. رسانه‌های اسرائیلی از طرحی به‌منظور سه برابر کردن شمار شهرک‌نشینان در بلندی‌های جولان اشغالی طی سال‌های آتی خبر داد تا یهودیان، اکثریت جمعیت این منطقه را تشکیل دهند به گزارش میدل ایست نیوز «دیمی آبارتسف»، شهردار بخش کاتسرین واقع در منطقه جولان اشغالی گفت: «شمار ساکنان بلندی‌های جولان بر اساس طرح مذکور به حدود ۱۵۰ هزار نفر افزایش خواهد یافت، این بدان معناست که تعداد یهودیان به ۱۰۰ هزار نفر و شمار دروزی‌ها به ۵۰ هزار نفر خواهد رسید.» شهردار بخش کاتسرین علاوه بر موارد ذکر شده پیش‌بینی کرد که شمار ساکنان بخش متبوعش از ۸۵۰۰ نفر کنونی به ۵۰ هزار نفر افزایش یابد.

گرچه بخشی دروزی ها پس از اشغال فلسطین گروهی بودند که حاکمیت صهیونیست‌ها را پذیرفتند و سعی کردند در بافت اجتماعی و سیاسی اسرائیل پذیرفته شوند، اما به اعتراف نخبگان همین گروه که در حاکمیت اسرائیل در زمان‌هایی حضورداشته‌اند، صهیونیست‌ها هرگز نگاه برابری نسبت به یهودی‌ها به دروزی ها نداشته‌اند و می‌توان نتیجه گرفت دمکراسی نژادسالارانه ای که در اسرائیل حاکم است، به دنبال پی گیری حقوق اقلیت‌های اسرائیلی در خارج از مرزهای اسرائیل نیست. از این جهت دخالت نظامی به خاطر دروزی ها از سوی تل‌آویو نه منطقی و نه محتمل است.

این عدم پذیرش دوروزیها از سوی صهیونیست‌ها در بزنگاه‌ها خود را جدی‌تر نشان می‌دهد. به‌طور مثال ده‌ها هزار نفر در اعتراض به تصویب شدن قانون «دولت-ملت یهود» در سال 2018 تظاهرات کردند. این تظاهرات با فراخوان فوروم افسران ارتش از طایفه عرب‌های دروزی شکل‌گرفته بود. اعراب طوایف مختلف به‌ویژه دروزی‌ها به‌شدت نسبت به قانون «دولت-ملت یهود» انتقاد دارند و آن را "نژادپرستانه" می‌دانند. طایفه دروزی‌ها برخلاف اعراب مسلمان و مسیحی موظف به خدمت در ارتش و پلیس اسرائیل است. تظاهرکنندگان دروزی با در دست داشتن پرچم‌های رنگین این طایفه در تجمع تل‌آویو شرکت داشتند.

ناگفته نماند بعد از تصویب قانون پذیرش جولان به‌عنوان بخشی از خاک اسرائیل گروهی از دروزیهای جولان در این خصوص تظاهرات کردند و خود را بخشی از سوریه و سوری الاصل می‌نامیدند. اعتراضاتی که نشان می‌دهد دروزی های جولان به دنبال بازگشت هستند.

اهمیت اقتصادی جولان

همچنین این ارتفاعات از اهمیت آبی برخوردار بوده و سومین منبع تأمین‌کننده آب اسرائیل است. راهبردی بودن این موضوع وقتی به اثبات می‌رسد که به کنگره اول صهیونیست‌ها در سال ۱۸۹۷ و تأکید آن بر اهمیت آب در تشکیل دولت یهود نگاهی دقیق انداخته شود. از این‌رو وجود منابع‌ آب شیرین و زمین‌های حاصلخیز، همه مؤید موقعیت ویژه جولان و اهمیت آن برای اقتصاد رژیم اسرائیل بوده و آن را یک منبع آبی در درازمدت برای خود می‌داند. اسرائیل با همین رویکرد توانسته است بر بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب از آب بلندی‌های جولان مسلط شده و به این ترتیب ۳۰ درصد از نیازهای سالیانه خود به آب را تأمین می‌کند.

بنابراین تلاش این رژیم برای تبدیل این منطقه به جزء جدایی‌ناپذیر جغرافیای سیاسی مناطق ارضی خود دارای دلایل وجودی و راهبردی بوده است. به همین دلیل با وجود گذشت ۴۷ سال از اشغال بلندی‌های جولان از سوریه در سال ۱۹۶۷، رژیم اسرائیل به دنبال تحمیل شهرک‌نشینی در جولان بوده‌ است.

بلندی‌های جولان، امنیت را برای یک کالای استراتژیک به نام آب فراهم می‌کند. بانیاس، مهمترین شاخه رود اردن از ارتفاعات جولان نشأت می‌گیرد. بلندی‌های جولان منبع تأمین آب دریاچه جلیل (طبریه) است که بزرگ‌ترین منبع تأمین آب این رژیم است. این دریاچه به‌وسیله آب‌هایی تغذیه می‌شود که از فلات استراتژیک جولان عبور می‌کنند. کنترل رژیم صهیونیستی بر ارتفاعات جولان از آلوده شدن این دریاچه جلوگیری می‌کند.

حوزه آبگير جولان به دو قسمت تقسيم می‌شود. آب بخش غربي به مساحت 950 کیلومترمربع، مستقيماً به رود اردن می‌ریزد و آب بخش شرقي، از طریق رود رقاد و سپس يرموك، به رود اردن وارد می‌شود. منطقه اشغال‌شده جولان و بلندی‌های جبل الشيخ، از مناطق پرباران سوريه است و 14 درصد منابع آبي سوريه اكنون در اختيار اسرائيل است. زمستان، فصل پرباران اين منطقه است. بر سلسله کوه‌های مرتفع حرمون در منطقه شمالي و شرق جولان بيش از دو برابر جنوب جولان باران می‌بارد. در حال حاضر جولان 33% نیازمندی‌های آبي اسرائيل را تأمين می‌کند.

منطقه جولان، یک منطقه توریستی و این رژیم امکانات توریستی زیادی در آنجا ایجاد کرده است. علاوه بر این‌ها، رژیم دارای منافع اقتصادی حاصل از کشاورزی در جولان است. برای مثال امروزه رژیم صهیونیستی ۷۵۰۰ تن انگور در جولان پرورش می‌دهد که از آن برای تولید شراب استفاده می‌کند و ۳۸ درصد آن را صادر می‌کند. یا ۷۰۰ تن انبه در سال در بلندی‌های جولان تولید می‌کند که ۷۰ درصد آن صادر می‌شود. رژیم صهیونیستی همچنین ۲۵ میلیون گل رز در جولان اشغالی تولید می‌کند که ۹۰ درصد آن را صادر می‌کند.

رژیم صهیونیستی همچنین بر اساس اذعان مرکز مطالعات مستقل اسرائیل ۷۳ شرکت فعال سرمایه‌گذاری در جولان اشغالی احداث کرد که بیشتر آن‌ها مربوط به بخش خصوصی است. ۴۸ مورد از این شرکت‌ها اسرائیلی است و مقر اصلی آن نیز در سرزمین‌های اشغالی قرار دارد؛ اما ۱۷ مورد از این شرکت‌ها در ارتفاعات اشغالی جولان است. باقیمانده شرکت‌های مذکور نیز یا در کرانه باختری هستند یا شرکت‌های بین‌المللی چینی و آمریکایی و کره جنوبی و هلندی هستند. اسرائیل برنامه حفر 18 چاه عميق را از 2008، با هزينه 3 ميليون دلار به اجرا درآورده است.

 یکی از موضوعات دیگری که حول جولان مطرح می‌شود نفت است. همکاری‌های آمریکا و در این موضوع از ابتدای دهه 90 شروع‌شده است و برخی معتقدند منابع عظیم نفتی در بلندی‌های جولان وجود دارد و با توجه به نیاز صهیونیست‌ها به نفت، بلندی‌های جولان یکی از منابع تأمین نفت این رژیم در آینده خواهد بود. حضور جینی انرژی در بلندی‌های جولان، بر همگان ثابت کرد که اهمیت اقتصادی بلندی‌های جولان برای رژیم صهیونیستی، انکارناپذیر است. جینی انرژی یکی از زیرمجموعه‌های شرکت بزرگ (ای. دی. تی) است که از بزرگ‌ترین حامیان مالی بنیامین نتانیاهو به شمار می‌آید.

جمع‌بندی

در حال حاضر، ۴۰ هزار نفر در بلندی‌های جولان زندگی می‌کنند که 20 هزار نفر یهودی‌اند و 20 هزار نفر باقی‌مانده از دوران پیش از اشغال. آنگاه دروزی‌ها حدود ۵۰ درصد از این جمعیت را تشکیل می‌دهند و این افراد خود را شهروندان سوری الاصل می‌دانند. اهمیت اقتصادی و اجتماعی جولان در کنار حضور دروزی ها و موقعیت ژئواستراتژیک این منطقه موجب شده این منطقه به یکی از نقاط سرنوشت‌ساز پرونده فلسطین و اشغالگری‌های اسرائیل تبدیل شود. این اهمیت موجب می‌شود ترامپ بعد از انتقال سفارت به قدس، جولان را به‌عنوان بخشی از خاک رژیم اشغالگر به رسمیت بشناسد.