چرا حفظ جولان برای رژیم صهیونیستی حیاتی است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ تشکیل رژیم صهیونیستی در قلب سرزمین فلسطین در سال 1947 سرآغاز روند تجاوزات ارضی این رژیم در خاک کشورهای عربی منطقه بود. اگرچه یکسال بعد از تاسیس اسرائیل هفت کشور عربی (عراق، سوریه، مصر، عربستان، یمن، لبنان و اردن) در اقدامی نظامی تلاش کردند مانع پیاده­سازی نقشه صهیونیست­ها در جهان اسلام شوند، اما نبود اتحاد سیاسی و ایستادگی لازم موجب توسعه ارضی این رژیم شد. در این میان بلندی­های جولان یکی از مهمترین مناطقی بود که اسرائیل موفق شد در پایان جنگ شش روزه از سوریه بگیرد و بر ان تسلط یابد.

جغرافیای بلندی های جولان

از منظر جغرافیایی مساحت بلندی‌های جولان بالغ بر یک درصد از مساحت سوریه بود و شامل 1860 کیلومتر مربع از خاک این کشور می‌شد. اما اسرائیل در ژوئن سال 1967 حدود 67.2 درصد از مساحت بلندی‌های جولان سوریه و به عبارتی 1250 کیلومتر از این منطقه را تصرف کرد. طول شمال به جنوب این فلات تقریبا 65 کیلومتر و عرض شرقی-غربی آن بین 12 تا 25 کیلومتر متغیر است.

بلندی­های جولان جزئی از استان قنیطره بوده که در جنوب سوریه و میان لبنان و اردن واقع شده است. این بلندی­ها از دو رشته کوه تشکیل می­شوند. رشته کوه اول از شمال غربی شهر قنیطره شروع و به طرف جنوب شرقی امتداد دارد و رشته کوه دوم از جنوب قنیطره تا روستای الرفید و در جهت شمال غربی به جنوب کشیده شده است. به طور کلی ناهمواری­های جولان به سه بخش تقسیم می­شود:  بخش شمالی: از تل العزیزیات شروع و به پل دختران یعقوب منتهی می­گردد. بخش میانی: از پل دختران یعقوب شروع و به جنوب دریاچه طبریه و در امتداد ساحل شرقی این دریاپچه تا دره سمخ کشیده می شود. بخش جنوبی: از دره سمخ در جنوب دریاچه طبریه شروع و تا رودخانه یرموک ادامه می­یابد که این بخش کوچکترین و ناهموارترین بخش جولان است.

ساکنین بلندی­های جولان

قبل از اشغال، جولان بیش از 140،000 سوری را در 139 روستا و دو شهرخود جای داده بود که امروز اکثر آنها از سرزمین خود رانده شده­اند. ارتش اسرائیل در سال 1967 بالغ بر 90 هزار نفر را از بلندی های جولان بیرون رانده که از این تعداد 9 هزار نفرشان فلسطینی بودند.

در جریان جنگ اکتبر 1973 سوریه تلاش کرد جولان را از اشغال اسرائیل آزاد کند. در نتیجه این اقدام و پس از توافق­های رفع اختلاف، سوریه موفق به بازیابی نوار قلمرویی شد که شامل شهر و پایتخت اصلی جولان، قنیطره بود. اما هنگامی که شهروندان قنیطره به خانه­های آزاد شده خود بازگشتند با تخریب گسترده خانه­ها مساجد و حتی کلیسای این شهر روبرو شدند. چند روز قبل از عقب نشینی بولدوزرهای اسرائیلی حتی قبرهای این شهر از بین برده بودند.

دست آخر در 14 دسامبر 1981 رژیم صهیونیستی جولان اشغالی را ضمیمه خود کرد. شورای امنیت با اتفاق آرا در قطعنامه 498، این اقدام را باطل دانستند. ولی علی­رغم تصویب قطع­نامه­های هر ساله مجمع عمومی در خصوص غیرقانونی بودن الحاق جولان به خاک سرزمین­های اشغالی، مقامات تل­آویو همچنان در حال تغییر ترکیب جمعیتی آن هستند. در سال 1988 روزنامه هاآراتص از سیاست رسمی تل­آویو برای اسکان 44 هزار یهودی در جولان خبر داد که بدون شک بخشی از آن به ساخت شهرک و بخشی هم به اخراج عرب­های سوری مرتبط می­شد.

در نتیجه این روند، اکنون طبق آمار رسمی اسرائیل بیش از 30 منطقه صهیونیست­نشین در بلندی­های جولات احداث و 18 هزار نفر در آن ساکن شده­اند. براین اساس از 139 روستا اولیه، فقط 5 روستا (مسعده، بقعاتا، عین قنیه، مجدل شمس و غجر) با جمعیتی در حدود 20 هزار عرب سوری باقی مانده­اند که با وجود فشارهای مختلف آنها تاکنون در مقابل دریافت تابعیت رژیم صهیونیستی مقاومت و پیوندهای خود را با حکومت سوریه حفظ کرده­اند.

چرا بلندی­های جولان اهمیت دارد؟

جولان به سه دلیل عمده برای رژیم صهیونیستی اهمیت استراتژیک دارد: نظامی، منابع آبی و رویای شکل دهی به اسرائیل بزرگ.

اهداف نظامی: منطقه کوهستانی جولان، بر مناطق اطراف خود در فلسطین، سوریه، لبنان و اردن اشراف دارد و از این رو یک موضع مهم نظامی و راهبردی به شمار می­رود. این مساله پس از بروز بحران در سوریه از سال 2011 برجسته­تر شده است. در صورت عقب­نشینی رژیم صهیونیستی از این منطقه، سوریه بر بخش زیادی از خاک سرزمین اشغالی مسلط می­شود. لذا این نکته در کنار ادعای رهبران تل­آویو مبنی بر حضور نظامیان ایرانی و حزب الله در سوریه، اهمیت جولان را برای صهیونیست­ها صد چندان کرده است.

در واقع اگرچه رهبران رژیم صهیونیستی تا پیش از نتانیاهو به طور اصولی با ایده معاوضه این منطقه در برابر صلح مشکلی نداشتند و حتی یکبار ایهود باراک در جریان مذاکرات 1999-2000 آن را به صورت رسمی طرح کرد، اما امروز نه تنها افکار عمومی صهیونیست­ها بلکه تمامی احزاب (از راست افراطی تا چپ افراطی) با آن مخالف هستند. زیرا از نگاه­شان تسلط بر جولان تضمین کننده بقا و امنیت آنها است.

منابع آبی:  همچنین این منطقه بر بخش بزرگی از منابع آب در فلسطین، سوریه، لبنان و اردن سیطره دارد. یکی از مهمترین دلایل صهیونیست­ها برای اشغال و حفظ این منطقه، امکان کنترل کامل بر دریاچه استراتژیک طبریه است. اگر اسرائیل به پشت مرزهای سال 1967 بازگردد، علاوه بر از دست دادن تمام بلندی­های سوق الجیشی جولان، کنترل سواحل شرقی این دریاچه را نیز از دست خواهد داد. دریاچه طبریه 30 درصد از 2 هزار میلیون مترمکعب آب مورد نیاز سالانه این رژیم را تشکیل می­دهد. از این رو منبع اصلی آب شرب آنها به شمار می­رود. مساله مهم دیگر آنکه یک چهارم آب طبریه از آب­های سطحی جولات تغذیه می­شود. از این رو  از دید صهیونیست­ها جبل الشیخ و ابومیاه به معنای پدر آب در اسرائیل است.

تحقق رویای اسرائیل بزرگ: سومین دلیل اهمیت جولان این است که سیطره بر آن جزئی از نقشه صهیونیستی اسرائیل محسوب می­شود. طمع صهیونیست­ها برای دستیابی به بلندی­های جولان به اواخر قرن 19 و تشکیل کنگره جهانی صهیونیسم برمی­گردد. با اینها تلاش­ها برای اخذ موافقت حاکمان عثمانی برای ایجاد شهرک­های یهودی­نشین در این منطقه و سپس جلب نظر فرانسه و انگلیس برای ضمیمه کردن جولان به سرزمین­های وعده شده در اعلامیه بالفور به شکست انجامید. هدف افرادی مانند دیوید بن گوریون در اختیار گرفتن آب رودخانه­های یرموک و اردن بود. آنها در کنفرانس صلح ورسای در سال 1919 نیز خواستار انضمام جولان و جبل شیخ شدند. اما تحقق این رویا تا جنگ شش روزه 1967 به تعویق افتاد.

با اشغال جولان، نگرانی­ صهیونیست­ها از گلوله­باران نیروهای سوری شد و آنها را یک گام به عملیاتی شدن پروژه "اسرائیل بزرگ" پیش برد.

شایان ذکر است که پس از تسلط اسرائیل بر بلندی­های جولان کار مسطح کردن زمین­ها و آغاز کشاورزی در دستور کار قرار گرفت؛ تا جایی که امروز این منطقه از بعد کشاوری، صنعتی و توریسم برای صهیونیست­ها بسیار اهمیت دارد.

سیاست رژیم صهیونیستی در قبال جولان

به دنبال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، در اقدامی غیرمنتظره و به شیوه خاص خود یعنی از توئیتر مسئله مهم بین­المللی را اعلام کرد: «زمان آن رسیده تا سیاست ایالات متحده در قبال جولان تغییر کند و حق حاکمیت اسرائیل را بر این بخش به رسمیت بشناسد».

این اظهارات مجادله 52 ساله بر سر بخشی از خاک سوریه را وارد مرحله تازه­ای کرد. در واکنش به این جهت­گیری، نتانیاهو نام یک منطقه از جولان را ترامپ نامید تا به نوعی از رئیس جمهوری آمریکا سپاس­گذاری کرده باشد.

در همین راستا اسرائیل کاتس، وزیر اطلاعات و ارتباطات رژیم صهیونیستی نیز از برنامه این رژیم برای افزایش ساکنان یهودی جولان به یکصدهزار نفر خبر داد. در واقع توئیت ترامپ نقش آمریکا را در حمایت از اشغالگری رژیم صهیونیستی و به ویژه رویکرد احزاب راستگرای اسرائیلی رسانه­ای و آشکار کرد.

براین اساس به دو علت تحولات سیاسی و نظامی سال­های اخیر در سوریه و همچنین پیشرفت راهبرد عادی­سازی مناسبات رژیم صهیونیستی با برخی کشورهای عرب، مردم و احزاب اسرائیلی به اتفاق نظری در این خصوص رسیده­اند که استیلا بر جولان تحت هیچ نوع مذاکره و ایده صلحی قرار نگیرد. برای تداوم این سیاست، بزرگنمایی حضور نظامی ایران در سوریه دستاویز تل­آویو شده است چنانکه نتانیاهو در سخنانی خطاب به ساکنین سرزمین­های اشغالی گفت: «تصور کنید اسرائیل در جولان نبود، چه اتفاقی می­افتاد؟ در این صورت ما ایران را در سواحل دریاچه طبریه می­دیدیم».

بررسی عملکرد رژیم صهیونیستی در چند سال گذشته و به ویژه پس از موضع­گیری ترامپ نشان می­دهد سیاست یهودی­سازی بلندی‎های اشغالی جولان شدت یافته است. در این رابطه این رژیم با تغییر بافت عمرانی جولان، مجوز ساخت به ساکنان سوری­الاصل منطقه نمی‌دهد و تلاش دارد آنها را از جولان خارج سازد؛ اقدامی که با قطع­نامه­های متعدد سازمان ملل (شورای امنیت و مجمع عمومی) مغایرت دارد. طبق مفاد قطع­نامه 242 شورای امنیت در سال 1967 و قطع­نامه 338 در سال 1973، اسرائیل باید از تمام مناطق عربی اشغال شده در جنگ شش روزه عقب­نشینی کند. همچنین قطع­نامه 479 شورای امنیت بر غیرقانونی بودن الحاق جولان به رژیم صهیونیستی تاکید دارد.

اما بی­توجهی به مصوبات سازمان ملل و ادامه ساخت شهرک­های یهودی­نشین پایان کار نخواهد بود. بلکه افزایش ساخت استحکامات نظامی، پیگیری سیاست توسعه ارضی با استدلال لزوم ایجاد منطقه امن، بزرگ نمایی تهدید حزب الله و ایران و تشدید فشارهای اجتماعی و معیشتی بر سوری­های باقی مانده در جولان از اهداف سالهای نچندان دور رژیم صهیونیستی خواهد بود. در این میان بده بستان­های سیاسی و اقتصادی رهبران برخی کشورهای عربی مانند عربستان و امارات متحده عربی با تل­آویو به کمک پیشبرد این راهبرد می­آید. لذا هوشیاری مردم سوریه و محور مقاومت و روشن کردن افکار عمومی جهان عرب می­تواند مانع بزرگی برای صهیونیست­ها باشد.