اما و اگر‌های یک ادعای جنجالی/ شیر بنوشیم یا ننوشیم؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ بر اساس اعلام وزارت بهداشت، شیر بعد از آب به عنوان حیاتی‌ترین ماده موجود در کره زمین شناخته شده است. شیر کامل‌ترین غذا و سرشار از مواد مغذی است که عمده نیاز‌های بدن انسان را از کودکی تا کهنسالی تأمین می‌کند. این نوشیدنی حیات بخش، منبع غنی از پروتئین، کلسیم، فسفر، ویتامین‌های گروه B و A، قند، چربی و انرژی است و دانشمندان جهان هر روز ابعاد تازه‌ای از اسرار این غذای کامل را کشف و به جوامع ارائه می‌دهند.

امروزه میزان مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های آن در هر جامعه یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه فرهنگی به شمار می‌آید. بر اساس آخرین یافته‌های علمی در بررسی ارزش غذایی شیر و فرآورده‌های آن، مصرف سالیانه ۲۰۰ لیتر از این ماده غذایی ارزشمند علاوه بر افزایش رشد و تضمین سلامت جسمی افراد موجب ارتقای هوش و قدرت فراگیری آنان می‌شود. افزایش توان کاری، طول عمر و پیشگیری از کار افتادگی زودهنگام از دیگر مزایای مصرف روزانه آن است. این ویژگی‌ها زمانی تحقق خواهد یافت که مصرف شیر در تمام طول زندگی تداوم داشته باشد و مصرف آن در هیچ مقطع سنی قطع نشود.

به گفته کارشناسان تغذیه، مصرف سرانه شیر در کشور ما بسیار کمتر از میزان مطلوب و استاندارد موجود است. نتایج مطالعات مصرف غذایی خانوار‌های ایرانی بیانگر آن است که سرانه مصرف از ۱۳۰ گرم در روز به ۱۹۰ گرم افزایش یافته است، اما همچنان از مقدار توصیه شده در سبد مطلوب غذایی کمتر است. با توجه به پیامد‌های ناشی از عدم مصرف کافی شیر و لبنیات از جمله پوکی استخوان، سو تغذیه، کندی رشد، کاهش بهره هوشی، بیماری‌های لثه و دندان، کوتاهی قد و ناراحتی‌های پوستی، ضرورت تبیین ارزش غذایی شیر و ترویج فرهنگ مصرف آن تا رسیدن به استانداردی مطلوب (متوسط سرانه جهانی ۱۶۵ کیلوگرم در سال) حائز اهمیت است.

*شیر‌های سمی!

با توجه به اهمیت ویژه مصرف شیر، روز گذشته در یک برنامه تلویزیونی موضوع جنجال برانگیز آلوده بودن مواد لبنی به خصوص شیر‌های پاستوریزه به سم «آفلاتوکسین»، از سوی بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران مطرح شد؛ موضوعی که با موجی از واکنش‌های مختلف در شبکه‌های مجازی مواجه شد.

این کارشناس در اظهاراتی مدعی شد؛ وجود روغن پالم در لبنیات رسوایی بود که توسط وزیر بهداشت وقت تایید شد، اما درباره وجود وایتکسی در شیر جای نگرانی وجود ندارد و در صورتی که این امر مشاهده شده باشد، به صورت موردی است. به جای نگرانی و توجه به روغن پالم و وایتکس در فرآورده‌های لبنی، مسؤولان باید به سموم دیگری مانند آفلاتوکسین توجه کنند.

بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران با اشاره به جنجال ورود چند صد هزار تن ذرت آلوده به کشور گفت: در صورتی که دام از ذرت یا هر گونه علوفه آلوده به آفلاتوکسین استفاده کند، این ماده وارد شیر حیوان می‌شود.

وی با بیان اینکه در میان ۱۰ کشور خاورمیانه ایران رتبه آخر را از لحاظ میزان وجود سم آفلاتوکسین در شیر را دارد گفت: بر اساس تحقیق انجام شده ۳۳ در صد شیر‌های عرضه شده در کشور به سم آفلاتوکسین آلوده بوده اند.

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت، با بیان اینکه حتی در کشور‌های اروپایی که سختگیرانه‌ترین کدکس‌ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد، گفت: باید توجه داشت میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیر‌های کشور است. اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد، خود عدد تقریباً بالا است، چون عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است. اگر کدکس ایران باشد حدود ۱۰۰ است که قابل قبول و اگر کدکس آمریکا باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است، با این معیار، تقریباً تمام نمونه‌ها قابل قبول هستند.

همچنین کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو، اما بیان این اظهارات را به قصد تشویش اذهان عمومی می‌داند و معتقد است در همه سال‌های اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است.

این اظهارات جنجالی با واکنش سازمان دامپزشکی کشور مواجه شد و این سازمان نیز طی اطلاعیه‌ای با رد وجود سم آفلاتوکسین در شیر تولیدی کشور اعلام کرد: اظهارات شخصی بعنوان کارشناس در برنامه شبکه سه سیما کذب محض، غیر علمی، غیر مستند و مصداق واقعی تشویش اذهان عمومى است.

*واکنش وزارت بهداشت به ادعای جنجالی

از سوی دیگر بنابه گفته‌های معاون کل وزارت بهداشت؛ بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در طی ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است. اگرچه هنوز با میزانی که با محصولات کشور‌های اروپایی است، قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.

حریرچی با بیان اینکه با توجه به ارزیابی خطر باید به قضاوت این موضوع نشست، گفت: همین امروز هم میزان مصرف شیر در جامعه ما پایین است و مصرف شیر در مقایسه با کشور‌های اروپایی شاید یک چهارم باشد و به مردم توصیه می‌کنیم که مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر اینکه خطر جدی این ماده با دوز ۳.۵ میلی گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.

به گفته جهانپور، آفلاتوکسین موضوعی است که سال‌ها محل تمرکز و توجه سازمان بهداشت جهانی و فائو و بالطبع نظام سلامت و نهاد‌های نظارتی کشور است و موضوع جدیدی نیست که انگار یک کشف جدید باشد و در یک برنامه زنده تلویزیونی افکار عمومی را با آن بمباران کنند، گویی بلایی یک شبه آن هم بر سر مردم ایران نازل شده است.

سیدضیا‌ء‌الدین مظهری کارشناس تغذیه در این خصوص به فارس گفت: امروز با گسترش تکنولوژی جمع‌آوری شیر می‌توان گفت اغلب تولیدات سالم بوده و اگر ناخالصی دیده شده باشد نباید به یک بررسی مقطعی اکتفا کرد، شیر و لبنیات از جمله فراورده‌هایی هستند که همواره در هرم غذایی افراد جامعه مورد تاکید متخصصان است.

* تشویش اذهان عمومی

جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو، اما بیان این اظهارات را به قصد تشویش اذهان عمومی می‌داند و معتقد است در همه سال‌های اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است. موضوع آفلاتوکسین در مواد غذایی موضوعی جهانی است که حداقل چهار دهه نقل محافل علمی و فنی است و بررسی روند آن در ایران نشان می‌دهد در همه سال‌های اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است. متأسفانه هر از گاهی افرادی بدون اشاره به مقدمه و موخره، مطالبی را مطرح می‌کنند که نه تنها کمکی به ارتقای سلامت و سواد سلامت جامعه نمی‌کند بلکه به تشویش اذهان عمومی می‌انجامد.

مظهری متخصص تغذیه، با بیان اینکه نمی‌توان در صورت آلوده بودن یک برند آن را به سایر برند‌ها تعمیم داد گفت: این موضوع ضایعه بزرگی است که حذف آن می‌تواند مشکلات گوارشی برای افراد ایجاد کند و نمی‌توان گفت که همه تولیدات کشور مشکل دارند.

به گفته مظهری، شیر و لبنیات جزو مواد غذایی ارزان قیمت و افزایش دهنده کیفیت سایر غذا‌ها است چرا که ترکیبات مغزی شیر به قدری است که کودک برای رشد نیاز دارد که از آن‌ها استفاده کند و صرفا نمی‌توان با یک اعلام نظر همه تولیدات را زیر نظر برد. دستگاه‌های نظارتی باید وارد عمل شوند و در صورت تخلف جلوی این موضوع گرفته شود.

حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت درباره اظهارات نگران کننده کارشناس این برنامه تلویزیونی گفت: سرطان کبد اولیه در ایران عمدتاً ناشی از سیروز هپاتیت مزمن است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین نادر است. حتی ابتلاء به سرطان اولیه کبد هم در ایران در سال‌های اخیر رو به کاهش است.

*واکنش سازمان دامپزشکی به این ادعا

طبق اعلام سازمان دامپزشکی؛ بر اساس برنامه‌های توسعه‌ای انجام گرفته در کشور، در حال حاضر ۴۰۰ کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه تولید شیر خام رتبه ۱۱ دنیا هستیم. در حوزه تأمین ماده اولیه کارخانجات لبنی تعداد ۱۶۰۰ مرکز جمع‌آوری شیر خام و صنایع وابسته در حال فعالیت هستند. در این مراکز در چهارچوب ضوابط بهداشتی دامپزشکی کنترل‌های تخصصی بهداشتی اعم از نمونه برداری و آزمایشات لازم صورت می‌پذیرد و حمل و نقل شیر و فراوردهاى آن با مدرنترین روش‌های بهداشتی صورت می‌پذیرد و حتی تردد وسائط نقلیه شیر و فرآورده‌های لبنی رصد و پایش می‌شود که مواد اولیه ۴۰۰ کارخانه تولید لبنیات کشور را فراهم می‌کنند.

برنامه‌های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله مدیریت بهداشت گاورداری‌ها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استاندارد‌های ملی و کدکس آلیمانتاریوس (استاندارد بین المللى) صورت می‌پذیرد. تمامى این مراحل تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت بصورت دائم و مستمر صورت می‌پذیرد.

به گزارش فارس، مطرح کردن چنین ادعا‌هایی در تلویزیون به عنوان یک رسانه پرمخاطب درحالی صورت می‌گیرد که طبق گفته کارشناسان درحال حاضر سرانه مصرف شیر در کشور ما از استاندارد‌های جهانی پایین‌تر بوده و با توجه به افزایش پدیده سالمندی در کشور قطع کردن مصرف شیر می‌تواند زمینه بسیاری از بیماری‌ها را نظیر پوکی استخوان یا بیماری‌ها گوارشی را فراهم کند؛ لذا بهتر است قبل از مطرح شدن چنین ادعا‌هایی در رسانه ملی صحت این خبر‌ها با بررسی‌های کارشناسی توسط سازمان‌ها مرتبط به اثبات برسد