تطمیع اردن برای پذیرش طرح تل آویو، واشنگتن و ریاض در فلسطین

به گزارش راهبرد معاصر؛ دیدار بنیامین نتانیاهو و ملک عبدالله در امان پایتخت اردن بدون هیچ تصویری از این ملاقات و اطلاعاتی در خصوص گفتگوهای صورت گرفته رسانه ای شد. این خبر اگرچه در چند سطر کوتاه انتشار یافت اما به دلیل اهمیتی که برای جهان اسلام و تحولات سیاسی-نظامی منطقه دارد، مورد توجه ویژه کارشناسان و دیگر مقامات سیاسی کشورها قرار گرفت.

روابط تل آویو- امان از سال 2017 و پس از قتل دو تن از شهروندان اردنی به دست نگهبان سفارت اسرائیل متشنج شد و به قطع مناسبات دیپلماتیک دو طرف انجامید. همچنین، روابط دو طرف، پس از انتقال سفارت امریکا به قدس و مخالفت پادشاه اردن با این موضوع، سردتر هم شد. در موضوع قتل دو شهروند اردنی به دست مامور صهیونیست، امان تاکید داشت که «دولت اسرائیل باید عذرخواهی کرده و مامور خاطی را به دستگاه قضایی ما تحویل دهد» ولی در نهایت، از شرط دوم (تحویل مامور خاطی) عقب کشید و به عذرخواهی رسمی نتانیاهو بسنده کرد. با این حال، بحث قدس، همچنان برای دو طرف محل نزاعی بود که هیچ یک حاضر به عقب نشینی از آن نمی شدند.

با تمام این اوصاف، به نظر می رسد سلسله حوادث و تحولات غرب آسیا منجر به آن شد تا نتانیاهو در سفری پنهانی به امان، پس از 4 سال (از 2014) با ملک عبدالله ملاقات کند. با توجه به همزمانی این دیدار با سفر هیئت امریکایی برای اجرایی کردن "معامله قرن"، این امکان وجود دارد که دلیل دیدار پادشاه اردن با نخست وزیر رژیم صهیونیستی، رایزنی برای مسئله فلسطین و به ویژه قدس بوده باشد.

ناگفته پیداست که کاستن از شدت مخالفت کشورهای منطقه و اعراب از این مساله، یک پیروزی بزرگ محسوب می شود و در این میان اردن به عنوان متولی اماکن مذهبی مسلمانان در قدس، اهمیت ویژه ای برای تل آویو دارد.

کمی بعد نیز، دفتر نخست وزیر اسرائیل در بیانیه اعلام کرد «سفارت تل آویو در امان که پس از رویداد جولای 2017 بسته شد، دوباره گشوده می شود». طبق این گزارش نتانیاهو نیز در دیدار با ملک عبدالله خود را متعهد به حفظ وضعیت موجود در مکان های مذهبی قدس دانست.

الزامات همراه سازی اردن برای معامله قرن

مقامات تل آویو با توجه به این که شمار زیادی از فلسطینی ها در اردن زندگی می کنند و همچنین جو ضد صهیونیستی در میان مردم این کشور، متوجه حساسیت های رهبران امان هستند. آن ها می دانند قبل از هرگونه سازش و کسب همراهی اردن در مسائل مربوط به قدس، باید نگرانی های خاندان پادشاهی این کشور را نسبت به آینده حکومتشان برطرف سازند. به ویژه آنکه در اخیرا اردن صحنه اعتراضات مردمی به سیاست های ریاضتی دولت در زمینه افزایش 5 % مالیات بر درآمد و خدمات برق و سوخت است. لذا افزودن یک متغیر سیاسی و حساس به بحث نارضایتی های عمومی، می تواند ادامه حاکمیت خاندان هاشمی سازش طلب در اردن را با مخاطره مواجه سازد.

پس بایستی، برای مطرح کردن موضوع قدس و سازش بر سر آن که مسلما عامل سیاسی برای نارضایتی مردم اردن خواهد بود، ابتدا عامل اقتصادی خیزش مردمی را خاموش ساخت. در همین راستا عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی در نشست مکه، کمک 2.5 میلیارد دلاری را برای اردن تصویب کردند تا نشان دهند در صورت همراهی امان با تل آویو و واشنگتن در روند صلح فلسطین، بازهم چنین کمک هایی عاید پادشاهی ملک عبدالله می شود.

طبق گزارش ها آرتص، اردن و رژیم صهیونیستی در دو حوزه نیاز به همکاری با یکدیگر دارند: یکی بحث تمایل آنها به خروج ایران از جنوب سوریه و دیگری آمادگی برای تحقق «معامله قرن» که توسط ترامپ ارائه شده است.

دولت ترامپ قصد دارد "توافق قرن" را به نتیجه برساند. توافقی که مفادی در آن، احتمالا تولیت اردن بر اماکن مذهبی قدس را از بین خواهد برد. این نکته ای است که ها آرتص بر آن تاکید داشته و نوشته:« این وضعیت یکی از پایه های مشروعیت حکومت ملک عبدالله در اردن به چالش می کشد».براین اساس رضایت اردنی ها برای دیدار با نتانیاهو می تواند متاثر از این ترس باشد. در مقابل گمان می رود نتانیاهو برای کسب همراهی اردن در مساله پذیرش قدس شریف به عنوان پایتخت اسرائیل، مانع تغییر در تولیت اردن خواهد شد.

موضوع مشترک دیگر میان اردن و رژیم صهیونیستی، نگرانی درباره حضور ایران در جنوب سوریه و تهاجم گسترده ارتش سوریه به مناطق تحت حاکمیت شورشی ها در مجاورت مرزهای فلسطین اشغالی و اردن است.

جروزالم پست در گزارشی با اشاره به این موضوع نوشت: «اسرائیل، اردن و کشورهای خلیج فارس به فعالیت های ایران در منطقه به عنوان یک تهدید نگاه می کنند و به همین خاطر اردن هفته قبل سفیر خود را از تهران فراخواند».

مخالفت با ایران، نقطه مشترک مهمی است که در رابطه امان با ریاض وجود دارد. بر مبنای همین نقطه مشترک، سعودی ها که در سوریه، عراق و یمن موفق نشدند اهداف خود را پیش ببرند تلاش می کنند دولت هاشمی اردن را حفظ کنند. عربستان بنا دارد با مشوق های اقتصادی و کمک های مالی ملک عبدالله دوم را در زمینه های سیاسی و نظامی توانمند سازد به ویژه که ارتش اردن قدرت کافی برای مقابله با ناآرامی های مرزی و مواجه به پناهجویان را ندارد.

اختلاف نظر حاکمان و مردم اردن در خصوص گسترش مناسبات با رژیم صهیونیستی

اردن نیز مانند دیگر کشورهای عربی منطقه در مساله اسرائیل با شکاف میان حاکمیت و مردم مواجه است. در همین رابطه و به دنبال سفر نتانیاهو به امان جروزالم پست نوشت: «در حالی که اسرائیل و اردن در سال 1994 یک توافقنامه صلح را امضا کردند، اما بیشتر مردم اردن نسبت به دولت یهودی متخاصم باقی ماندند. نظرسنجی ها هم این مساله را تایید می کند تا جایی که بسیاری از مردم اردن و حتی بخش قابل توجهی از تشکیلات سیاسی این کشور، از قطع رابطه کامل با اسرائیل حمایت می کنند... بقای رژیم ملک عبدالله به شدت به اسرائیلی ها و به طور گسترده ای به حمایت های سیاسی، اقتصادی و نظامی آمریکا وابسته است. چنانکه بدون این پشتیبانی حکومت ملک عبدالله ممکن است با مقاومت جمعیت فلسطینی اردن و نیروی محرک ملی گرایان اسلامی این کشور مواجه شود».

براین اساس علی رغم حساسیت مردم اردن به روابط با اسرائیل، امان از برقراری ارتباط با تل آویو استقبال می کند و در این راه عربستان با همراهی کشورهای عرب نقش کاتالیزور را ایفا می کند.

آمریکا هم با وجود تغییر سیاست دولت ترامپ در خصوص اعطای کمک مالی به کشورهای عرب خاورمیانه، به اردن توجه ویژه ای نشان می دهد. وام 6.365 میلیارد دلاری که اخیرا وزارت خارجه ایالات متحده برای اردن درنظر گرفته در راستای حفظ پادشاهی این کشور و تقویت جبهه ضد ایرانی در کنار مرزهای رژیم صهیونیستی است.

اردن یکی از پایگاه های مهم آمریکا در رهبری ائتلاف بین المللی تروریسم محسوب می شود و جلوگیری از هرگونه بروز ناامنی، اعتراض های گسترده داخلی و نفوذ نیروی مقاومت در میان فلسطینی های ساکن در این کشور در اولویت ایالات متحده و متحدانش در خاورمیانه است. این در حالی است که مناقشات سوریه و عراق، اقتصاد اردن را متزلزل کرده و لذا تامین مالی و حمایت سیاسی از پادشاهی امان در حال حاضر در دستور اسرائیل و عربستان قرار دارد.